jules
18 juli 2004, 21:26
ik ben niet van plan om alle persmededelingen van Groen! hier op het forum te plaatsen, maar voor deze mededeling maak ik even een uitzondering. Opmerkelijk vind ik namelijk dat in deze tekst geen woord gerept wordt over "groene stroom" en hoe die concurencieel te maken t.o.v. de klassieke energiecentrales, hoewel dit toch een bijzonder strijdpunt voor Groen! zou moeten zijn.
Waarom werkt de elektriciteitsmarkt niet?
Omdat de paarse regering het niet wil. Ze voert een ander beleid dan de vorige regering: ze wil kost wat kost Electrabel helpen om een grote speler te worden in de Europese energiemarkt. Die keuze heeft een prijs en die betalen u en ik, via onze elektriciteitsfactuur. Dat stelt Luc Barbé, gewezen kabinetschef van voormalig staatssecretaris voor energie Olivier Deleuze.
De vrije markt is niet iets dat er vanzelf gekomen is, maar een "constructie". De vrije markt is gemaakt door mensen in parlementen, regeringen en administraties die de regels ervan hebben vastgelegd. Een markt waar elektriciteit geproduceerd, verkocht en gekocht wordt stelt verschrikkelijk complexe problemen. De handel gebeurt via een netwerk, de elektriciteitsleidingen. Die hebben op sommige plaatsen een beperkte doorvoercapaciteit. Met andere woorden : er zijn veel fysieke beperkingen aan de elektriciteitshandel. Daar komt nog eens bij dat je elektriciteit niet kan stockeren: alle elektriciteit die geproduceerd wordt, moet op hetzelfde moment geconsumeerd worden. Wie in zo’n situatie wil vermijden dat één of twee grote spelers misbruik maken van hun positie op de markt, moet regels uitvaardigen.
De Belgische elektriciteitsmarkt is bovendien één van de moeilijkste in Europa: één grote speler (Electrabel) heeft bijna de volledige productie, handel en verkoop in handen. Samengevat : een goed functionerende elektriciteitsmarkt in ons land is niet evident
Wat gebeurt er als de elektriciteitsmarkt niet goed functioneert? Sommige klanten betalen dan economisch onverantwoorde prijzen terwijl sommige verkopers economisch onverantwoorde winsten boeken. Dat is noch goed voor de koopkracht van de gezinnen, noch voor de concurrentiekracht van de ondernemingen. De politicus die dat wil vermijden moet erover waken dat de elektriciteitsmarkt wel goed functioneert. Hij moet de markt "reguleren". Of : liberalisering noodzaakt regulering. Vreemd? Ja, op het eerste zicht. Maar sla er alle dikke boeken over de elektriciteitsmarkt op na en kijk maar naar de liberalisering in Engeland: daar wordt flink gereguleerd, anders werkt het niet, punt andere lijn.
De vorige regering deed dat ook, flink reguleren. Ze stelde een "regulator" (de CREG) en een "netbeheerder" (ELIA) aan. Ze schreef tientallen koninklijke besluiten, over transporttarieven, toegangscontracten en nog veel meer van die ingewikkelde dingen. Alle spelers op het veld steunden deze doorgedreven regulering: het bedrijfsleven, de vakbonden, de consumentenverenigingen.. . Op geen enkel moment kwam er verzet tegen deze aanpak.
Eén belangrijke beslissing inzake de opening van de elektriciteitsmarkt behoort niet tot de bevoegdheid van de federale regering, maar tot die van de gewestregeringen: de timing van de volledige liberalisering van de markt. De Waalse en Brusselse regering openen de elektriciteitsmarkt stap voor stap en laten de huishoudens nog even wachten. De Vlaamse regering koos voor de big bang strategie : heel de markt open op 1 juli 2003. Alle Vlaamse bedrijven en gezinnen kunnen dus bijna al een jaar hun leverancier kiezen. Het was een flinke gok. De Vlaamse regering kon dan wel beslissen de markt open te gooien, de federale regering had en heeft de hefbomen in handen om de markt al dan niet te doen werken. Onder paarsgroen was dat geen probleem. De samenwerking tussen de kabinetten Stevaert (en later Bossuyt) en Deleuze liep gestroomlijnd. Beiden wilden een goede marktwerking. Die eensgezindheid is nu weg.
Paarsgroen was op minder dan 4 jaar klaar met de regulering van de elektriciteitsmarkt. In de telecommarkt – nochtans niet zo complex als de elektriciteitsmarkt – is de regulering na meer dan 10 jaar nog niet rond. Eén aspect van de regulering werd pas beslist in het voorjaar 2003 en moest operationeel worden vanaf september 2003 : de veiling van virtuele productiecapaciteit van elektriciteit, of VPP. Dat is het smeermiddel van de Belgische elektriciteitsmarkt. Het is een zwaar begrip voor een simpel mechanisme dat in Frankrijk en Ierland al wordt toegepast. Electrabel zou gedurende bv. 5 jaar de elektriciteit geproduceerd door centrales met een totale capaciteit van rond de 4000 MW veilen. Concurrenten kunnen die stroom opkopen en doorverkopen aan klanten. Die 5 jaar laat toe dat diezelfde concurrenten nieuwe centrales bouwen in ons land zodat er voldoende spelers op de markt komen en de markt echt zal functioneren. Veilingen zijn dus geen extreemlinkse aanval op privé-eigendom, maar gewoon een creatief en soepel mechanisme om economisch onverantwoorde geldstromen van onze bedrijven en huishoudens richting aandeelhouders Electrabel (waarvan het Franse Suez de meerderheid heeft) af te blokken. Veilingen zijn de enige manier om onze elektriciteitsmarkt op korte termijn te doen functioneren. De rest is rommelen in de marge. De VREG, de Vlaamse regulator, herhaalde het onlangs nog.
In het voorjaar 2003 besliste de federale regering om vanaf september veilingen te organiseren. Bovendien zou Electrabel bij de invoer van elektriciteit uit Frankrijk geen voorkeursbehandeling meer krijgen. Iedereen gelijk voor de wet. De zogenaamde "historische contracten" werden naar de prullenbak verwezen.
Heeft de paarse regering deze aanpak verder gezet? Neen, totaal niet. De paarse regering heeft beslist dat Electrabel zijn voorkeursbehandeling behoudt voor de invoer van elektriciteit uit Frankrijk, een geniaal geschenk dat de markt scheef trekt. Bovendien wordt de piste van veilingen niet meer gevolgd. De regering besliste wel op de top van Gembloux begin 2004 dat 25 % van de productiecapaciteit van Electrabel beschikbaar moet zijn voor derden. Ook verkondigde Premier Verhofstadt in "Forward", het tijdschrift van het VBO, dat 25 % van de productiecapaciteit geveild zal worden. Daar kwam echter niets van in huis. Minister Moerman zei onlangs in de Kamer dat veilingen één van de pistes zijn om die 25 % te bereiken. Voor de rest doet de minister wat ze sinds de start van de regering doet: studeren, evalueren en reflecteren. Nieuwe regelgeving of beslissingen inzake de elektriciteitsmarkt zijn er niet. Op het terrein verandert er niets. De Vlaamse regulator, de VREG, waarschuwde half mei nochtans dat de nieuwkomers op de markt zich zullen terugtrekken als er geen werk gemaakt wordt van een betere marktwerking.
De regulering van de elektriciteitsmarkt is dus sinds juli 2003 compleet stilgevallen, met alle gevolgen van dien: economisch onverantwoorde monopoliewinsten voor één speler, ten koste van de koopkracht van de gezinnen en de concurrentiekracht van de bedrijven. Waarom? Omdat de paarse regering een bocht van 180 graden genomen heeft.
In Europa hebben verschillende regeringen er radicaal voor gekozen om hun nationale kampioenen te steunen. Dat zijn de grote bedrijven die proberen bij de beste te zijn op Europees vlak of wereldvlak. Duitsland duwde de fusie van de twee energiebedrijven Eon en Ruhrgaz erdoor. De Franse regering kwam actief tussen in de farmaceutische sector (Sanofi-Synthélabo). Deze manoeuvers gaan vaak gepaard met zware druk op de Europese Commissie om de concurrentieregels soepel te interpreteren. In economische kringen worden er grote vragen gesteld over de economische meerwaarde van deze aanpak, maar de Franse en Duitse regeringen hebben alvast openlijk voor deze aanpak gekozen. En onze regering? Die schaart zich weliswaar niet publiekelijk in het kamp van "Parijs" en "Berlijn", maar in de energiesector koos ze wel voor die optie. Ze zet dus alle zeilen bij voor Electrabel en gaat daarin zeer ver. Het bedrijf moet worden geholpen om mee te kunnen spelen in de harde strijd op Europees vlak. Electrabel moet het in ons land niet "te moeilijk" krijgen, dus niet te veel concurrentie. De andere Europese landen helpen toch ook ook hun grote energiebedrijven, klinkt het in de coulissen van de Wetstraat. De extra winsten in ons land kunnen Electrabel helpen een Europese speler van formaat worden, en dat is toch goed voor ons, luidt het.
Deze aanpak stelt grote problemen op drie vlakken. Zoals reeds gezegd twijfelen heel veel economen of de strategie van "steun aan grote spelers" economisch verstandig is. Twee: Electrabel is geen Belgisch bedrijf. Het Franse Suez heeft de meerderheid. De mooie winsten die de paarse regering Electrabel in ons land laat boeken, worden voor het grootste deel naar de Franse meerderheidsaandeelhouder gesluisd. Meer nog, eigenlijk overleeft Suez de laatste jaren alleen dankzij de prestaties van Electrabel. Of: met instemming van onze politici sluizen de Belgische bedrijven en gezinnen jaarlijkse ettelijke honderden miljoenen euro naar Franse aandeelhouders. Deze transfer gaat ten koste van de Belgische economie. Derde probleem: de beslissing om radicaal voor Electrabel te kiezen werd niet genomen in de openbaarheid, na een publiek debat, maar in alle stilte. In de beste traditie van de Belgische energiepolitiek. Die energiepolitiek is al decennia gebaseerd op deals tussen politieke en economische elites in de schaduw van de macht, zonder publiek debat en zonder publieke controle. Tijdens de vorige regering werd daar een einde aan gemaakt: het energiebeleid werd in alle openbaarheid gevoerd. Dat is dus gedaan. Opnieuw naar de tijd van toen.
De vakbonden, Test-Aankoop en de Gezinsbond protesteerden al herhaaldelijk tegen de slechte marktwerking en de te hoge elektriciteitsprijzen voor de gezinnen. Maar waarom is er dan niet meer druk van het VBO? Deze situatie is toch slecht voor de concurrentiepositie van de bedrijven? Het kan vreemd klinken, maar het VBO heeft nooit de deuren van de kabinetten platgelopen voor de liberalisering van de elektriciteitsmarkt. Tony Vandeputte – ondertussen "onafhankelijk bestuurder" bij Electrabel - heeft als afgevaardigd bestuurder van het VBO het kabinet Deleuze maar zelden aangesproken over de elektriciteitsmarkt, laat staan dat hij hard op tafel klopte voor een betere marktwerking. Het VBO pakt wel de politici hard aan voor de energieheffingen. Dat is vanuit hun belang niet verwonderlijk. Maar voor de meeste bedrijven is de basismarktprijs van de elektriciteit veel belangrijker dan de heffingen op die elektriciteit. Die basismarktprijs hangt af van de marktwerking. Waarom trekt het VBO dan niet harder van leer tegen de slechte marktwerking? Is dat niet vreemd? Je zou van een organisatie die beweert alle bedrijven te verdedigen toch een heel andere houding verwachten? Wegen Electrabel – en Suez - binnen de bestuursorganen van het VBO dan zo zwaar? Verdedigt het VBO hier enkel de bedrijven met een zeer grote elektriciteitsconsumptie, ten koste van de andere? Waarom lobbyt het VBO enkel voor maatregelen die iets kosten aan de overheid (lagere heffingen) en nooit voor maatregelen die iets zouden kunnen kosten aan Electrabel? Zolang de besluitvorming hierover binnen het VBO niet uitgeklaard raakt en zolang het VBO die lijn aanhoudt, zal elke vooruitgang in dit dossier moeilijk zijn.
Tot slot: dit is geen tekst "tegen" Electrabel. Electrabel is een bedrijf met zeer veel troeven en kansen en ik hoop dat ze nog veel scoren in de Europese energiemarkt. Op voorwaarde dat de winsten die Electrabel in ons land maakt, gebeuren in een correct marktconform kader. Wat nu niet het geval is. Met instemming, en medewerking van de paarse regering.
Luc Barbé
Gewezen kabinetschef van voormalig staatssecretaris voor energie Olivier Deleuze
Waarom werkt de elektriciteitsmarkt niet?
Omdat de paarse regering het niet wil. Ze voert een ander beleid dan de vorige regering: ze wil kost wat kost Electrabel helpen om een grote speler te worden in de Europese energiemarkt. Die keuze heeft een prijs en die betalen u en ik, via onze elektriciteitsfactuur. Dat stelt Luc Barbé, gewezen kabinetschef van voormalig staatssecretaris voor energie Olivier Deleuze.
De vrije markt is niet iets dat er vanzelf gekomen is, maar een "constructie". De vrije markt is gemaakt door mensen in parlementen, regeringen en administraties die de regels ervan hebben vastgelegd. Een markt waar elektriciteit geproduceerd, verkocht en gekocht wordt stelt verschrikkelijk complexe problemen. De handel gebeurt via een netwerk, de elektriciteitsleidingen. Die hebben op sommige plaatsen een beperkte doorvoercapaciteit. Met andere woorden : er zijn veel fysieke beperkingen aan de elektriciteitshandel. Daar komt nog eens bij dat je elektriciteit niet kan stockeren: alle elektriciteit die geproduceerd wordt, moet op hetzelfde moment geconsumeerd worden. Wie in zo’n situatie wil vermijden dat één of twee grote spelers misbruik maken van hun positie op de markt, moet regels uitvaardigen.
De Belgische elektriciteitsmarkt is bovendien één van de moeilijkste in Europa: één grote speler (Electrabel) heeft bijna de volledige productie, handel en verkoop in handen. Samengevat : een goed functionerende elektriciteitsmarkt in ons land is niet evident
Wat gebeurt er als de elektriciteitsmarkt niet goed functioneert? Sommige klanten betalen dan economisch onverantwoorde prijzen terwijl sommige verkopers economisch onverantwoorde winsten boeken. Dat is noch goed voor de koopkracht van de gezinnen, noch voor de concurrentiekracht van de ondernemingen. De politicus die dat wil vermijden moet erover waken dat de elektriciteitsmarkt wel goed functioneert. Hij moet de markt "reguleren". Of : liberalisering noodzaakt regulering. Vreemd? Ja, op het eerste zicht. Maar sla er alle dikke boeken over de elektriciteitsmarkt op na en kijk maar naar de liberalisering in Engeland: daar wordt flink gereguleerd, anders werkt het niet, punt andere lijn.
De vorige regering deed dat ook, flink reguleren. Ze stelde een "regulator" (de CREG) en een "netbeheerder" (ELIA) aan. Ze schreef tientallen koninklijke besluiten, over transporttarieven, toegangscontracten en nog veel meer van die ingewikkelde dingen. Alle spelers op het veld steunden deze doorgedreven regulering: het bedrijfsleven, de vakbonden, de consumentenverenigingen.. . Op geen enkel moment kwam er verzet tegen deze aanpak.
Eén belangrijke beslissing inzake de opening van de elektriciteitsmarkt behoort niet tot de bevoegdheid van de federale regering, maar tot die van de gewestregeringen: de timing van de volledige liberalisering van de markt. De Waalse en Brusselse regering openen de elektriciteitsmarkt stap voor stap en laten de huishoudens nog even wachten. De Vlaamse regering koos voor de big bang strategie : heel de markt open op 1 juli 2003. Alle Vlaamse bedrijven en gezinnen kunnen dus bijna al een jaar hun leverancier kiezen. Het was een flinke gok. De Vlaamse regering kon dan wel beslissen de markt open te gooien, de federale regering had en heeft de hefbomen in handen om de markt al dan niet te doen werken. Onder paarsgroen was dat geen probleem. De samenwerking tussen de kabinetten Stevaert (en later Bossuyt) en Deleuze liep gestroomlijnd. Beiden wilden een goede marktwerking. Die eensgezindheid is nu weg.
Paarsgroen was op minder dan 4 jaar klaar met de regulering van de elektriciteitsmarkt. In de telecommarkt – nochtans niet zo complex als de elektriciteitsmarkt – is de regulering na meer dan 10 jaar nog niet rond. Eén aspect van de regulering werd pas beslist in het voorjaar 2003 en moest operationeel worden vanaf september 2003 : de veiling van virtuele productiecapaciteit van elektriciteit, of VPP. Dat is het smeermiddel van de Belgische elektriciteitsmarkt. Het is een zwaar begrip voor een simpel mechanisme dat in Frankrijk en Ierland al wordt toegepast. Electrabel zou gedurende bv. 5 jaar de elektriciteit geproduceerd door centrales met een totale capaciteit van rond de 4000 MW veilen. Concurrenten kunnen die stroom opkopen en doorverkopen aan klanten. Die 5 jaar laat toe dat diezelfde concurrenten nieuwe centrales bouwen in ons land zodat er voldoende spelers op de markt komen en de markt echt zal functioneren. Veilingen zijn dus geen extreemlinkse aanval op privé-eigendom, maar gewoon een creatief en soepel mechanisme om economisch onverantwoorde geldstromen van onze bedrijven en huishoudens richting aandeelhouders Electrabel (waarvan het Franse Suez de meerderheid heeft) af te blokken. Veilingen zijn de enige manier om onze elektriciteitsmarkt op korte termijn te doen functioneren. De rest is rommelen in de marge. De VREG, de Vlaamse regulator, herhaalde het onlangs nog.
In het voorjaar 2003 besliste de federale regering om vanaf september veilingen te organiseren. Bovendien zou Electrabel bij de invoer van elektriciteit uit Frankrijk geen voorkeursbehandeling meer krijgen. Iedereen gelijk voor de wet. De zogenaamde "historische contracten" werden naar de prullenbak verwezen.
Heeft de paarse regering deze aanpak verder gezet? Neen, totaal niet. De paarse regering heeft beslist dat Electrabel zijn voorkeursbehandeling behoudt voor de invoer van elektriciteit uit Frankrijk, een geniaal geschenk dat de markt scheef trekt. Bovendien wordt de piste van veilingen niet meer gevolgd. De regering besliste wel op de top van Gembloux begin 2004 dat 25 % van de productiecapaciteit van Electrabel beschikbaar moet zijn voor derden. Ook verkondigde Premier Verhofstadt in "Forward", het tijdschrift van het VBO, dat 25 % van de productiecapaciteit geveild zal worden. Daar kwam echter niets van in huis. Minister Moerman zei onlangs in de Kamer dat veilingen één van de pistes zijn om die 25 % te bereiken. Voor de rest doet de minister wat ze sinds de start van de regering doet: studeren, evalueren en reflecteren. Nieuwe regelgeving of beslissingen inzake de elektriciteitsmarkt zijn er niet. Op het terrein verandert er niets. De Vlaamse regulator, de VREG, waarschuwde half mei nochtans dat de nieuwkomers op de markt zich zullen terugtrekken als er geen werk gemaakt wordt van een betere marktwerking.
De regulering van de elektriciteitsmarkt is dus sinds juli 2003 compleet stilgevallen, met alle gevolgen van dien: economisch onverantwoorde monopoliewinsten voor één speler, ten koste van de koopkracht van de gezinnen en de concurrentiekracht van de bedrijven. Waarom? Omdat de paarse regering een bocht van 180 graden genomen heeft.
In Europa hebben verschillende regeringen er radicaal voor gekozen om hun nationale kampioenen te steunen. Dat zijn de grote bedrijven die proberen bij de beste te zijn op Europees vlak of wereldvlak. Duitsland duwde de fusie van de twee energiebedrijven Eon en Ruhrgaz erdoor. De Franse regering kwam actief tussen in de farmaceutische sector (Sanofi-Synthélabo). Deze manoeuvers gaan vaak gepaard met zware druk op de Europese Commissie om de concurrentieregels soepel te interpreteren. In economische kringen worden er grote vragen gesteld over de economische meerwaarde van deze aanpak, maar de Franse en Duitse regeringen hebben alvast openlijk voor deze aanpak gekozen. En onze regering? Die schaart zich weliswaar niet publiekelijk in het kamp van "Parijs" en "Berlijn", maar in de energiesector koos ze wel voor die optie. Ze zet dus alle zeilen bij voor Electrabel en gaat daarin zeer ver. Het bedrijf moet worden geholpen om mee te kunnen spelen in de harde strijd op Europees vlak. Electrabel moet het in ons land niet "te moeilijk" krijgen, dus niet te veel concurrentie. De andere Europese landen helpen toch ook ook hun grote energiebedrijven, klinkt het in de coulissen van de Wetstraat. De extra winsten in ons land kunnen Electrabel helpen een Europese speler van formaat worden, en dat is toch goed voor ons, luidt het.
Deze aanpak stelt grote problemen op drie vlakken. Zoals reeds gezegd twijfelen heel veel economen of de strategie van "steun aan grote spelers" economisch verstandig is. Twee: Electrabel is geen Belgisch bedrijf. Het Franse Suez heeft de meerderheid. De mooie winsten die de paarse regering Electrabel in ons land laat boeken, worden voor het grootste deel naar de Franse meerderheidsaandeelhouder gesluisd. Meer nog, eigenlijk overleeft Suez de laatste jaren alleen dankzij de prestaties van Electrabel. Of: met instemming van onze politici sluizen de Belgische bedrijven en gezinnen jaarlijkse ettelijke honderden miljoenen euro naar Franse aandeelhouders. Deze transfer gaat ten koste van de Belgische economie. Derde probleem: de beslissing om radicaal voor Electrabel te kiezen werd niet genomen in de openbaarheid, na een publiek debat, maar in alle stilte. In de beste traditie van de Belgische energiepolitiek. Die energiepolitiek is al decennia gebaseerd op deals tussen politieke en economische elites in de schaduw van de macht, zonder publiek debat en zonder publieke controle. Tijdens de vorige regering werd daar een einde aan gemaakt: het energiebeleid werd in alle openbaarheid gevoerd. Dat is dus gedaan. Opnieuw naar de tijd van toen.
De vakbonden, Test-Aankoop en de Gezinsbond protesteerden al herhaaldelijk tegen de slechte marktwerking en de te hoge elektriciteitsprijzen voor de gezinnen. Maar waarom is er dan niet meer druk van het VBO? Deze situatie is toch slecht voor de concurrentiepositie van de bedrijven? Het kan vreemd klinken, maar het VBO heeft nooit de deuren van de kabinetten platgelopen voor de liberalisering van de elektriciteitsmarkt. Tony Vandeputte – ondertussen "onafhankelijk bestuurder" bij Electrabel - heeft als afgevaardigd bestuurder van het VBO het kabinet Deleuze maar zelden aangesproken over de elektriciteitsmarkt, laat staan dat hij hard op tafel klopte voor een betere marktwerking. Het VBO pakt wel de politici hard aan voor de energieheffingen. Dat is vanuit hun belang niet verwonderlijk. Maar voor de meeste bedrijven is de basismarktprijs van de elektriciteit veel belangrijker dan de heffingen op die elektriciteit. Die basismarktprijs hangt af van de marktwerking. Waarom trekt het VBO dan niet harder van leer tegen de slechte marktwerking? Is dat niet vreemd? Je zou van een organisatie die beweert alle bedrijven te verdedigen toch een heel andere houding verwachten? Wegen Electrabel – en Suez - binnen de bestuursorganen van het VBO dan zo zwaar? Verdedigt het VBO hier enkel de bedrijven met een zeer grote elektriciteitsconsumptie, ten koste van de andere? Waarom lobbyt het VBO enkel voor maatregelen die iets kosten aan de overheid (lagere heffingen) en nooit voor maatregelen die iets zouden kunnen kosten aan Electrabel? Zolang de besluitvorming hierover binnen het VBO niet uitgeklaard raakt en zolang het VBO die lijn aanhoudt, zal elke vooruitgang in dit dossier moeilijk zijn.
Tot slot: dit is geen tekst "tegen" Electrabel. Electrabel is een bedrijf met zeer veel troeven en kansen en ik hoop dat ze nog veel scoren in de Europese energiemarkt. Op voorwaarde dat de winsten die Electrabel in ons land maakt, gebeuren in een correct marktconform kader. Wat nu niet het geval is. Met instemming, en medewerking van de paarse regering.
Luc Barbé
Gewezen kabinetschef van voormalig staatssecretaris voor energie Olivier Deleuze