Nederlands referendum: overzicht peilingen en houding partijen

[Dimitri]

Nu het referendum dichterbij komt, is het misschien interessant eens een overzichtje van de stand van zaken te geven.

Allereerst de peilingen. Wat gaat de bevolking 1 juni a.s. zeggen op de vraag: "Bent u voor of tegen instemming door Nederland met het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa?" Er zijn drie stemmogelijkheden: voor, tegen en blanco. Een vierde mogelijkheid is natuurlijk thuis blijven en niet stemmen. Een overzicht van de peilingen van de drie peilingbureaus:

Peiling Interview/NSS (bij de laatste Tweede-Kamerverkiezingen het nauwkeurigste peilingbureau) van 20 mei:
Opkomst 40%, waarvan:
26% Voor
44% Tegen
30% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 37% voor - 63% tegen.

Peiling TNS NIPO van 19 mei:
Opkomst 38%; van degenen die zeker gaan stemmen is:
27% Voor
54% Tegen
19% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 33% voor - 67% tegen.

Peiling Peil.nl / Maurice de Hond van 21 mei:
Opkomst 43%, waarvan:
36% Voor
53% Tegen
11% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 40% voor - 60% tegen.

Kijkend naar de peilingen van de afgelopen weken is zowel in de opkomst als in het percentage tegenstanders een stijgende lijn te ontdekken. Het lijkt er dus op dat de meeste mensen de voorbije weken hebben besloten tegen te gaan stemmen. Volgens de TNS NIPO peiling is er ook onder de mensen die nog niet zeker weten of ze gaan stemmen een meerderheid tegen. Alles wijst nu dus op een duidelijke afwijzing van de Europese Grondwet. De uiteindelijke opkomst zou logischerwijs tussen de 40% en 50% uitkomen. De opkomst bij de Europese Parlementsverkiezingen van 2004 was 39,1%, wat al een stijging met ruim 9 procentpunt was t.o.v. 1999. De interesse in de EU is sindsdien dus nog gestegen.

Dan de houding van de partijen. Het gaat om een raadplegend referendum, dus het laatste woord ligt bij de Tweede en Eerste Kamer. De meeste partijen in de Tweede Kamer (150 zetels) hebben al aangegeven hoe zij zullen omgaan met de referendumuitslag. Een overzicht:

- CDA (44 zetels): volgt de uitslag bij opkomst van minstens 30% en indien minstens 60% tegen stemt. Stemt anders voor.
- PvdA (42 zetels): volgt de uitslag bij opkomst van minstens 30%. Stemt anders voor.
- VVD (27 zetels): spreekt zich niet van tevoren uit. Voorstander.
- SP (9 zetels): volgt de uitslag onvoorwaardelijk. Tegenstander.
- LPF-fractie (8 zetels): volgt de uitslag onvoorwaardelijk. Tegenstander.
- GroenLinks (8 zetels): volgt de uitslag onvoorwaardelijk. Voorstander.
- D66 (6 zetels): volgt uitslag onvoorwaardelijk. Voorstander.
- ChristenUnie (3 zetels): spreekt zich niet van tevorden uit. Tegenstander.
- SGP (2 zetels): spreekt zich niet van tevoren uit. Tegenstander.
- Geert Wilders (1 zetel): stemt hoe dan ook tegen.

Het blijkt dat slechts vier partijen (SP, LPF, GroenLinks en D66) onvoorwaardelijk de uitslag zullen volgen, wat van de andere partijen natuurlijk een schandalige minachting voor de kiezers is. Maar goed, al met al zijn er drie scenario's mogelijk:
- Bevolking stemt voor, ongeacht de opkomst: Kamer stemt voor (hooguit CU, SGP en Wilders tegen)
- Bevolking stemt tegen, opkomst onder 30%: Kamer stemt voor (SP, LPF, GL, D66, CU, SGP, Wilders tegen)
- Bevolking stemt tegen, opkomst boven 30%: Kamer stemt tegen (hooguit CDA en VVD voor)

Op basis van de peilingen lijkt het derde scenario het meest waarschijnlijk.

[Jonas Elossov]

Hopelijk wordt het drie... De grondwet is één dogmatische neo-liberale farce.

[Dimitri]

Kleine update van deze week. Eerst de actuele peilingen van vrijdag 27 mei, vijf dagen voor het referendum:

Peiling Interview/NSS:
Opkomst 42%, waarvan:
32% Voor
42% Tegen
26% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 44% voor - 56% tegen.

Peiling TNS NIPO:
Opkomst ">50%"; van degenen die zeker gaan stemmen is:
36% Voor
52% Tegen
12% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 41% voor - 59% tegen.

Peiling Peil.nl / Maurice de Hond:
Opkomst 44%, waarvan:
39% Voor
51% Tegen
10% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 43% voor - 57% tegen.
(Bij een extra peiling van Peil.nl dinsdag 24 mei was de verhouding ook al 43%-57%).

We zien dat de afgelopen week het percentage voorstanders is gegroeid, maar het percentage tegenstanders nauwelijks is verminderd. Het is duidelijk dat de afgelopen week vooral onbeslisten overgehaald zijn om voor te stemmen. Toch zijn de tegenstanders nog ruim in de meerderheid. De voorspelde opkomst is zoals verwacht verder gestegen tot ruim boven de 40%.

De enquête van Peil.nl wijst uit dat de uitslag in Frankrijk een behoorlijke invloed kan hebben op de uitslag in Nederland. Indien Frankrijk nee stemt, verwacht Maurice de Hond een iets lagere opkomst doordat 10% van de potentiële voorstemmers niet gaat stemmen. Indien Frankrijk ja stemt, valt juist een hogere opkomst te verwachten doordat twijfelaars alsnog gaan stemmen. Gezien de ontwikkeling van de afgelopen week (twijfelaars worden vooral voorstanders), zou het percentage voorstemmers daarmee ook kunnen toenemen.


Wat de houding van de partijen en dus de gevolgen van referendum betreft is er goed nieuws: de Tweede-Kamerfractie van de VVD heeft aangekondigd de uitslag onvoorwaardelijk te willen overnemen. De definitieve beslissing hierover neemt de fractie na het weekend, niet toevallig als de uitslag van het Franse referendum bekend is... In ieder geval betekent dit dat de uitslag nu zeker wordt overgenomen door de meerderheid van de Tweede Kamer. Tenzij de opkomst onder de 30% uitkomt, maar daar ziet het niet naar uit.

[Dimitri]

Update 30 mei: de dag na het referendum in Frankrijk heeft Maurice de Hond nog een extra peiling gehouden onder ruim 2000 mensen.

Extra peiling Peil.nl / Maurice de Hond 30 mei:
Opkomst 48%, waarvan:
38% Voor
55% Tegen
7% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 41% voor - 59% tegen.

De voorspelde opkomst is de laatste dagen duidelijk gestegen, maar volgens De Hond had die nog hoger kunnen zijn als Frankrijk 'ja' had gestemd en het echt op Nederland aan was gekomen. Daarnaast blijkt dat de tegenstanders weer ietsje inlopen op de voorstanders. Dat Nederland tegen stemt lijkt nu wel definitief, terwijl het verschil tussen voor- en tegenstanders met een Frans 'ja' misschien nog wat kleiner was geworden.

Wat de houding van de partijen betreft: het CDA heeft vandaag haar houding nog snel even gewijzigd nu de VVD heeft aangekondigd de uitslag onvoorwaardelijk over te nemen en de Fransen een duidelijk nee hebben uitgesproken. Het CDA zal de uitslag nu ook volgen als minstens 55% tegen stemt, terwijl ze aanvankelijk van plan was de uitslag pas te volgen bij minstens 60% tegenstemmers. Wellicht waren de christen-democraten bang geworden straks als enige partij de uitslag naast zich neer te leggen en voor te stemmen. Nu maar hopen dat het percentage tegenstemmers niet tussen de 50 en 55% ligt...
In ieder geval is de kans nu groot dat de Tweede Kamer unaniem de uitslag volgt, zoals het hoort.

[Dimitri]

Er zijn maandag 30 mei uiteindelijk door alle drie de peilingbureaus extra peilingen gehouden. Een overzicht van de verhouding voor-tegen:

Peiling Interview/NSS:
Opkomst: 45%
40% voor - 60% tegen

Peiling TNS NIPO:
Opkomst: >50%
42% voor - 58% tegen

Peiling Peil.nl / Maurice de Hond (zie vorige bericht):
Opkomst: 48%
41% voor - 59% tegen

Vergeleken met de vorige peilingen van vrijdag 27 mei valt op dat het percentage voorstemmers bij TNS NIPO met 1 procentpunt is gegroeid, terwijl het bij Interview/NSS (4 procentpunt) en Maurice de Hond (2 procentpunt) juist is gedaald. Positief is dat de voorspelde opkomst bij alle peilingen is gestegen. Wellicht kan deze uiteindelijk zelfs rond de 50% uitkomen, hoewel het altijd moeilijk is om een juiste schatting van de opkomst te geven.

[Dimitri]

De allerlaatste peilingen van dinsdag 31 mei:

Peiling Interview/NSS:
Opkomst 46%, waarvan:
39% Voor
46% Tegen
15% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 46% voor - 54% tegen.

Peiling TNS NIPO:
Opkomst 60%; van degenen die zeker gaan stemmen is:
34% Voor
55% Tegen
11% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 38% voor - 62% tegen.

Peiling Peil.nl / Maurice de Hond:
Opkomst 50%, waarvan:
38% Voor
55% Tegen
7% Onbeslist
De verhouding voor-tegen is: 41% voor - 59% tegen.

We zullen vanavond zien of ze het bij het rechte eind hadden.

Misschien ook eens interessant om te kijken naar de redenen om voor of tegen te stemmen, want daarover wordt nogal veel gezegd en geschreven. Interview en Maurice de Hond hebben de ondervraagden daarom ook naar hun redenen gevraagd.

Om te beginnen blijkt de invloed van Frankrijk op de uitslag miniem, i.t.t. wat hier en daar beweerd wordt. Volgens Interview laat 94% zich wat de opkomst betreft niet beïnvloeden, 3% gaat nu juist wel stemmen en eveneens 3% gaat nu niet meer stemmen. Wat het stemgedrag zelf betreft zegt eveneens 94% dat de Franse uitslag geen invloed heeft, 0% was voor en stemt nu tegen (!) en 6% was tegen en gaat nu voor stemmen. Er wordt hier en daar beweerd dat de Franse nee-stem een Nederlands nee zou bevorderen, maar zover die stem invloed heeft blijkt juist het omgekeerde waar te zijn!

Dan de redenen om voor of tegen te stemmen. Interview legde de voor- en tegenstanders een aantal motivaties voor. De drie meest onderschreven motivaties om voor, tegen of niet te stemmen:
Voor:
57% Grensoverschrijdende problematiek moet Europees aangepakt
53% Verenigd Europa is wenselijk
40% Ik heb vertrouwen in Europa

Tegen:
54% Nederland krijgt steeds minder invloed in Europa
52% Door grondwet gaan de grote landen de dienst uitmaken in de EU
42% De politiek beslist anders over onze hoofden heen

Niet:
30% De politiek beslist toch wel over onze hoofden heen
27% Ik weet niet veel van de inhoud van de grondwet
24% Ik ben niet geïnteresseerd in politiek
Maurice de Hond peilde naar de belangrijkste redenen om voor of tegen te stemmen en legde een lijst aan mogelijke redenen voor. De drie meest onderschreven:
Voor:
69% Nieuwe grondwet is een verbetering van de huidige situatie
64% De EU geeft Nederland meer voor- dan nadelen
38% Omdat ik instem met de nieuwe grondwet

Tegen:
48% Omdat ik de nieuwe grondwet niet goed vind
48% Omdat de nieuwe grondwet een verslechtering is t.o.v. de huidige situatie
44% De EU geeft Nederland meer na- dan voordelen
Opvallend is dus dat de euro, de toetreding van Turkije en de weerstand tegen het kabinet helemaal niet de hoofdmotivaties zijn om tegen te stemmen. Wel is bij zowel Interview als Maurice de Hond de vierde belangrijkste reden om tegen te stemmen de manier waarop de voorstanders zich gemanifesteerd hebben, waarbij natuurlijk vooral op de leden van het kabinet gedoeld wordt die met hel en verdoemenis dreigden bij een tegenstem (er komt oorlog, het licht gaat uit, verwijzingen naar holocaust, Srebrenica en de aanslagen in Madrid, enz.).

Nee, behalve de inhoudelijke goedkeuring of afwijzing van de grondwet gaat het vooral om de positieve of negatieve gevoelens tegenover de EU en de grondwet. Daarnaast blijkt een zeker wantrouwen in de politici een rol te spelen. En het moet voor degenen die weinig zien in referenda toch een hele geruststelling zijn dat mensen die erkennen weinig over de grondwet te weten of niet geïnteresseerd te zijn in politiek ook niet komen stemmen.