Groot-Links
24 mei 2005, 09:38
"Het zwaard van Godfried van Bouillon doet niet onder voor de machete van een Ruandees volkerenmoordenaar"
175 jaar België door de ogen van Anne Morelli (ULB) Ze is niet op haar mond gevallen en beschikt over een vlijmscherpe pen. Anne Morelli, professor historische kritiek aan de ULB, kent haar gelijke niet in het ontrafelen van de mythes van het historische eenheidsdenken. Een voorbeeld daarvan vind je in de tentoonstelling over 175 jaar België in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten. Wij vroegen de auteur en samenstelster van het collectieve werk De grote mythen uit de geschiedenis van België, Vlaanderen en Wallonië om een korte kritische rondleiding doorheen deze geschiedenis.
Eric Guillaume
18-05-2005
http://www.pvda.be/images/solidair2005/sol2005/P06_7016morelli_anne48.jpg
Naam: Anne Morelli
Leeftijd: 57 jaar
Kinderen: vier
Beroep: professor historische kritiek aan de Université Libre de Bruxelles, waar ze adjunct-directrice is van het "Centre interdisciplinaire d'étude des religions et de la laïcité".
Bibliografie: Heeft tal van boeken geschreven en geleid, waaronder De grote mythen uit de geschiedenis van België, Vlaanderen en Wallonië. Elementaire principes van de oorlogspropaganda... Zij bereidt een collectief boek voor over de geschiedenis van de subversie in onze gewesten.
Minister Karel De Gucht ontving in Jeruzalem, uit de handen van een Franciscaan, het zwaard van Godfried Van Bouillon, held van de eerste kruistocht in de 11de eeuw. Dit zwaard is één van de grote attracties van de tentoonstelling Belgium 175-25 over 175 jaar België...
Anne Morelli. Het zwaard van Godfried van Bouillon is ofwel echt, ofwel vals. Stel dat het vals is, waarom zou men het dan tentoonstellen? Maar stel dat het echt is, dan is het pas echt een voorwerp om niet mee te pronken. Het zou immers gaan om een wapen waar talrijke misdaden mee begaan zijn. Dit zwaard tentoonstellen is volgens mij hetzelfde als mediteren bij een machete van een Ruandese volkerenmoordenaar.
De echte geschiedenis leert ons Godfried kennen als een vulgaire intrigant, die zijn moeders bruidsschat inpikt, geestelijken oplicht en, op doortocht in Duitsland, joodse burgers vermoordt, ongetwijfeld om wat te oefenen alvorens de Arabieren van hetzelfde laken een broek te geven. Zoals die Saraceense ridder die volgens de legende van Godfried door onze "held" in twee gesneden zou zijn, waarna het bovenlijf de Oronterivier inrolde en het onderlijf vastgebonden op zijn paard, terugkeerde naar zijn stad om de barbaarse moed van Godfried aan te kondigen
Het gaat nochtans om een hooggeacht figuur...
Anne Morelli. Hij is door alle politieke regimes gebruikt: het unitaire België maakte er zijn held van omdat hij perfect tweetalig was, Europa zag in hem het nieuwe model voor het Europese leger, ook het rexisme aanbad hem: er bestaan postzegels met zijn beeltenis van tijdens de bezetting. Men zag toen een parallel tussen Godfried en Degrelle: allebei trokken ze ten oorlog naar het Oosten [de Kruistochten naar Jeruzalem en de SS naar de Sovjetunie], met troepen afkomstig uit verschillende regio's van Europa. En ze waren beiden afkomstig uit Bouillon
http://www.pvda.be/images/solidair2005/sol2005/P07_godfried_bouillon38.jpg
"De mytische figuur van Godfried : een vulgaire intigrant die zijn moeders bruidschat inpikt, geestelijken oplicht en joden vermoord. "(Foto Solidair, Tom Muyldermans)
Wat zou de ideale tentoonstelling zijn om 175 jaar Belgische onafhankelijkheid te herdenken?
Anne Morelli. De tentoonstelling zoals die er vandaag uitziet lijkt op Disneyland. De enscenering is belangrijker dan de inhoud. Dit alles natuurlijk met enorm veel geld, miljoenen euro's, door de regering gul geschonken aan privé-ondernemingen die dit soort ensceneringen opzetten. De regering had dit ook kunnen vragen aan overheidsinstellingen, er zijn er genoeg die nochtans de nodige competentie in huis hebben om dergelijke evenementen te organiseren. Maar ze schakelde liever bedrijven in die al andere, bijzonder slechte, tentoonstellingen op hun actief hebben. Zoals Ik was 20 jaar in 1945, een tentoonstelling die door de enorme mediahype ook een enorm succes kende. Maar de ideologische inhoud was gekleurd: de activiteit van het verzet, van Sovjet-Rusland en van de communisten werd heel zwaar onderschat.
[b]De tentoonstelling over 175 jaar België lijkt op Disneyland. Met miljoenen euro's, door de regering gul geschonken aan privé-ondernemingen die dit soort ensceneringen opzetten.
De ideale tentoonstelling? Die zou aantonen dat het mogelijk is om de wereld te veranderen, dat de strijd de enige motor is voor de verbetering van de levensomstandigheden. Maar ik denk niet dat ik veel overheidssubsidie of sponsoring van privé-bedrijven zou krijgen om die boodschap te brengen.
Weinig mensen weten iets over de arbeidersstrijd in het België van de 19de eeuw
Anne Morelli. Dat is een volstrekt onbekend stuk geschiedenis! Je vindt ze op dit ogenblik alleen maar in geleerde artikels. De meeste mensen hebben er geen idee van wat er in 1886 is gebeurd, terwijl die stakingen van toen aan de basis lagen van de sociale bescherming van de werknemers in ons land. Niemand kent de namen van de mensen die in deze arbeidersstrijd om het leven kwamen, de enige naam die de geschiedenisboeken haalde, is die van generaal Vandersmissen, de man die "de orde" hersteld heeft. De helden van de geschiedenis worden niet objectief gekozen, maar door de macht. Wij kennen evenmin de namen van de arbeidersvrouwen die door hun verzet meer rechten afdwongen voor de vrouw.
Vandaag beschikken de geschiedenisleraars in het secundair onderwijs zelfs niet meer over een officieel schoolhandboek. Toen zij er nog een hadden, werd de sociale kwestie er alleen in besproken vanuit de miserabilistische invalshoek van de arme arbeiders wiens lot verbeterde dankzij sociale wetten. Die sociale wetten worden dan voorgesteld alsof ze uit de lucht zijn komen vallen, door de goede wil van de wetgever in een plotse opwelling van edelmoedigheid. Dat er strijd is gevoerd om de toestand te veranderen, wordt niet eens vermeld. Ons land was het terrein en zal dat waarschijnlijk blijven- van heel wat opstanden.
In dit verband bereidt u op dit ogenblik een collectief werk voor over de geschiedenis van de subversie...
Anne Morelli. Het idee is aan te tonen dat in een ogenschijnlijk zo rustig landje, trop soms te veel wordt: de mensen buigen niet meer maar barsten. Al bij de Galliërs, daarna in de Middeleeuwen met de stadsopstanden en de jacquerieën , vervolgens in de 16de eeuw, toen het protestantisme zowel een sociale als een religieuze protestbeweging was tegen de Spaanse absolutistische monarchie en de katholieke kerk. Dikwijls weet men niet dat er bij die gelegenheden republieken zijn opgericht in Brussel, Gent, Brugge, Doornik, Bergen en dat sommige daarvan verschillende jaren standhielden.
Op het einde van de 18de eeuw waren er natuurlijk ook de Franse en de Luikse revolutie. De laatste is dermate opstandig dat ze uitmondt in de oprichting van een republiek, twee jaar vóór Frankrijk [van 1789 tot 1792 is Frankrijk een parlementarie monarchie]. Het is waar dat ze niet lang standhield Daarna is er de revolutie van 1830, die niet alleen patriottisch en burgerlijk was. Het was ook een arbeidersrevolutie, die de hoop in zich droeg op een radicale verandering van de maatschappij.
[b]De meeste mensen hebben er geen idee van wat er in 1886 is gebeurd, terwijl die stakingen aan de basis lagen van de sociale bescherming van de werknemers in ons land.
Wie kent de sociale protestbewegingen zoals de opstanden van de wevers? Wie weet dat Verviers een tijdje de hoofdstad was van de anarchisten? Of dat in 1848 de rode vlag wapperde over het kleine stadje Virton? In 1886 moesten de Belgische parlementsleden, onder druk van de mijnwerkersopstand in de Borinage, voor het eerst debatteren over de sociale kwestie. En in de 20ste eeuw mogen we zeker de stakingen van 1932 niet vergeten, die veel meer waren dan de zoveelste arbeidersrevolte tegen de honger, het ging om een echte antikapitalistische opstand.
Vergeet ook niet dat het voor een aantal verzetsstrijders evident was dat het verzet tegen het nazisme tussen 1940 en 1944 de eerste fase van de Revolutie was. We eindigen met de koningskwestie in 1950 toen er doden vielen, niet tegen koning Leopold III, maar voor een project van verzet. En met de grote staking van de winter van 1960-61, toen het protest tegen de eenheidswet dikwijls maar een voorwendsel was voor een fundamenteler project van maatschappelijke vernieuwing.
Denkt u dat de "extremisten" van de PVDA een plaats verdienen in deze geschiedenis?
Anne Morelli. Ik vind mezelf extreem-links, maar ik denk dat het immobilisme dat we vandaag meemaken grotendeels te wijten is aan de verdeeldheid van extreem-links. Soms wordt die veroorzaakt van buiten uit. Maar het is ook erg moeilijk om anarchisten, trotskisten, mensen van de PVDA enz. voor een gemeenschappelijke actie bijeen te brengen.
Deze tendens van verdeeldheid bestaat sinds de stichting van de arbeidersbeweging. Ik denk aan de strijd tussen Marx en Bakoenin in de Eerste Internationale: dat was niet niks! Wederzijdse uitsluitingen en slagen onder de gordel. We vinden dit soort verdeeldheid terug doorheen de hele geschiedenis van radicaal links.
Ook de antiglobaliseringsbeweging botst op dit probleem. Ze zijn het allemaal eens om te zeggen dat ze tegen de winst zijn of tegen de richtlijn Bolkestein. Maar ze zijn er nog niet in geslaagd het eens te worden over de allerkleinste gemene deler van wat er in de plaats moet komen van het kapitalisme. Persoonlijk heb ik altijd geprobeerd om hiertussen te schipperen: ik geef conferenties of vormingen bij anarchisten, trotskisten, socialisten, linkse christenen, bij de PVDA. Ik sluit niemand uit.
Het Waalse nationalisme wordt dikwijls progressiever voorgesteld dan het Vlaamse. Nog een mythe uit de Belgische geschiedenis?
Anne Morelli. De vertegenwoordigers van het Waalse nationalisme zijn even haatdragend als de flaminganten. Ik denk bijvoorbeeld aan Jules Destrée. In Wallonië prijkt zijn naam op talrijke straatnaambordjes en standbeelden en is er zelfs een Jules Destrée-instituut. Maar als je zijn geschiedenis van nabij bekijkt, ontdek je een racist, een antisemiet, een vrouwenhater, een sympathisant van het Italiaanse fascisme... Er is werkelijk niets aantrekkelijks aan die man. En juist hij wordt door het Waalse nationalisme uitgekozen als boegbeeld.
Het is waar dat dit nationalisme wat minder verontrustend is dan dat in het noorden van het land, omdat het minder aanhang heeft bij de bevolking. Toen minister Van Cauwenberghe voorstelde om de verkeersborden in Wallonië tweetalig te maken, dacht ik, in al mijn onschuld, dat men er "Mons/Bergen" zou opzetten, zodat de mensen niet verloren zouden rijden. Maar neen, het ging over "Charleroi/Charlerwé": Frans-Waalse tweetaligheid! Op dit ogenblik is het Waalse nationalisme niet zo kwaadaardig als het Vlaamse. Maar zoals eender welk nationalisme kan het op een dag gevaarlijk worden.
http://www.pvda.be/images/solidair2005/sol2005/P06_7016morelli_anne46.jpg
"In de lessen geschiedenis worden de sociale wetten voorgesteld alsof ze uit de lucht zijn komen vallen, door de goede wil van de wetgever in een opwelling van edelmoedigheid. Over de strijd die is gevoerd, zwijgt men." (Foto Solidair)
De geschiedenis van België, dat is ook die van de buitenlanders en de immigratie, waarover u een boek hebt geschreven
Anne Morelli. De geschiedenis van de migraties kennen is een absolute noodzaak, zowel voor de buitenlanders als voor de Belgen. Aan de ene kant om eraan te herinneren dat wij allemaal afstammen van voorouders die ooit naar onze contreien verhuisden. Zelfs de eerste bewoners van onze gewesten kwamen zesduizend jaar geleden van het Balatonmeer, in het huidige Hongarije. Nadien volgde een eindeloze reeks migraties naar wat uiteindelijk België is geworden.
Aan de andere kant denk ik dat we ons bij de studie van de geschiedenis van de recente immigratie niet tot anekdotes mogen beperken. Ik vrees dat het volgende museum hierover alleen maar bij details zal stilstaan: een beetje miserabilisme, een beetje folklore en dat is het. Interessanter zou zijn om de economische en sociale mechanismen bloot te leggen, die achter deze volksverhuizingen schuilgaan.
Waarom heeft men Italianen, Polen, Spanjaarden, Marokkanen, Turken en anderen naar hier gehaald? De logica was altijd dezelfde: het patronaat wilde goedkope en weinig eisende arbeidskrachten. Toen men in 1946 Italianen liet komen, was dat omdat de Belgen niet meer wilden werken in de vreselijk onhygiënische en onveilige omstandigheden die de patroons hen aanboden, vooral in de mijnen.
Een heel actuele bedenking, vermits het patronaat eraan denkt om nogmaals een nieuwe immigratiegolf aan te boren, selectief weliswaar
Anne Morelli. We mogen niet aanvaarden dat het patronaat de ene groep werknemers uitspeelt tegen een andere. Denk aan Germinal, de roman van Zola. De mijnwerkers uit het noorden van Frankrijk zijn in staking en de patroons beslissen om Belgen op te roepen om de beweging te breken. Wanneer een land armoede kent, zijn er twee oplossingen. Ofwel de oorzaken aanpakken, ofwel zich ontdoen van de armoezaaiers via emigratie. De laatste oplossing vergroot de algemene uitbuiting in het land van oorsprong én in het land van bestemming.
Vandaag zeggen mensen die het goed menen: "Ach! De Italianen, daar hebben we nooit problemen mee gehad."
Anne Morelli. Dat is natuurlijk fout, elke historicus die er de documenten op naleest, moet vaststellen dat er vroeger enorm veel racisme was tegen de Italianen. Zij hebben dezelfde discriminatie meegemaakt als de Turkse en de Marokkaanse gemeenschappen vandaag. In 1996 vierden we 50 jaar Italiaanse immigratie. Tijdens de herdenkingsfeesten hoorde men vaak commentaar over de "goede" Italianen, in tegenstelling tot de huidige migranten. Dat is historisch verkeerd. Herinner u de Polen die men bedacht met de ergste spotnamen en het smerigste werk. Men vervalst de geschiedenis om de idee te versterken dat wij behoren tot een christelijk Europa, waarvan vandaag ook "broederlanden" zoals Polen en Italië deel uitmaken. Terwijl de Arabieren en de Afrikanen per definitie onintegreerbaar zouden zijn.
In 1995, toen ik vice-voorzitster was van de antiracistische beweging MRAX, stelden wij vast dat er tijdens de herdenkingsplechtigheden rond vijftig jaar Bevrijding, nauwelijks over de verzetsstrijders werd gesproken. En zeker niet over de vraag: wie waren de verzetsstrijders? Eigenlijk waren dat veel vreemdelingen, vooral de gewapende partizanen van het eerste uur Italianen, Duitsers, joden, enzovoorts die geen enkele twijfel hadden over de ware aard van het nazisme.
Toen hebben wij in allerijl een tentoonstelling georganiseerd met als titel De vreemdelingen in het Belgisch verzet. Maar wanneer je ziet met welke peulschil wij het moesten stellen, in vergelijking met de kolossen die ons door de publiciteit werden opgedrongen, was het lachwekkend. Natuurlijk viel ons initiatief niet in goede aarde. Men spreekt liever over de massamoorden op de joden die natuurlijk reëel zijn- dan over de repressie tegen de politiek gevangenen. Aangezien ik zelf de dochter ben van een Italiaanse verzetsstrijder en politiek gevangene, kon ik onmogelijk werkeloos toekijken.
Colloquium over extreem-links. Anne Morelli co-organiseert een colloquium over het thema Contestatie in een welvarend land: extreem-links in België en in Canada. Met onder meer een uiteenzetting van Julien Versteegh (ULB) over het ontstaan van de PVDA. Van woensdag 18 tot zaterdag 21 mei, aan de ULB, Institut de sociologie, Jeannelaan, 1050 Brussel. Info: www.ulb.ac.be/is/chsg/ (http://www.ulb.ac.be/is/chsg/)
175 jaar België door de ogen van Anne Morelli (ULB) Ze is niet op haar mond gevallen en beschikt over een vlijmscherpe pen. Anne Morelli, professor historische kritiek aan de ULB, kent haar gelijke niet in het ontrafelen van de mythes van het historische eenheidsdenken. Een voorbeeld daarvan vind je in de tentoonstelling over 175 jaar België in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten. Wij vroegen de auteur en samenstelster van het collectieve werk De grote mythen uit de geschiedenis van België, Vlaanderen en Wallonië om een korte kritische rondleiding doorheen deze geschiedenis.
Eric Guillaume
18-05-2005
http://www.pvda.be/images/solidair2005/sol2005/P06_7016morelli_anne48.jpg
Naam: Anne Morelli
Leeftijd: 57 jaar
Kinderen: vier
Beroep: professor historische kritiek aan de Université Libre de Bruxelles, waar ze adjunct-directrice is van het "Centre interdisciplinaire d'étude des religions et de la laïcité".
Bibliografie: Heeft tal van boeken geschreven en geleid, waaronder De grote mythen uit de geschiedenis van België, Vlaanderen en Wallonië. Elementaire principes van de oorlogspropaganda... Zij bereidt een collectief boek voor over de geschiedenis van de subversie in onze gewesten.
Minister Karel De Gucht ontving in Jeruzalem, uit de handen van een Franciscaan, het zwaard van Godfried Van Bouillon, held van de eerste kruistocht in de 11de eeuw. Dit zwaard is één van de grote attracties van de tentoonstelling Belgium 175-25 over 175 jaar België...
Anne Morelli. Het zwaard van Godfried van Bouillon is ofwel echt, ofwel vals. Stel dat het vals is, waarom zou men het dan tentoonstellen? Maar stel dat het echt is, dan is het pas echt een voorwerp om niet mee te pronken. Het zou immers gaan om een wapen waar talrijke misdaden mee begaan zijn. Dit zwaard tentoonstellen is volgens mij hetzelfde als mediteren bij een machete van een Ruandese volkerenmoordenaar.
De echte geschiedenis leert ons Godfried kennen als een vulgaire intrigant, die zijn moeders bruidsschat inpikt, geestelijken oplicht en, op doortocht in Duitsland, joodse burgers vermoordt, ongetwijfeld om wat te oefenen alvorens de Arabieren van hetzelfde laken een broek te geven. Zoals die Saraceense ridder die volgens de legende van Godfried door onze "held" in twee gesneden zou zijn, waarna het bovenlijf de Oronterivier inrolde en het onderlijf vastgebonden op zijn paard, terugkeerde naar zijn stad om de barbaarse moed van Godfried aan te kondigen
Het gaat nochtans om een hooggeacht figuur...
Anne Morelli. Hij is door alle politieke regimes gebruikt: het unitaire België maakte er zijn held van omdat hij perfect tweetalig was, Europa zag in hem het nieuwe model voor het Europese leger, ook het rexisme aanbad hem: er bestaan postzegels met zijn beeltenis van tijdens de bezetting. Men zag toen een parallel tussen Godfried en Degrelle: allebei trokken ze ten oorlog naar het Oosten [de Kruistochten naar Jeruzalem en de SS naar de Sovjetunie], met troepen afkomstig uit verschillende regio's van Europa. En ze waren beiden afkomstig uit Bouillon
http://www.pvda.be/images/solidair2005/sol2005/P07_godfried_bouillon38.jpg
"De mytische figuur van Godfried : een vulgaire intigrant die zijn moeders bruidschat inpikt, geestelijken oplicht en joden vermoord. "(Foto Solidair, Tom Muyldermans)
Wat zou de ideale tentoonstelling zijn om 175 jaar Belgische onafhankelijkheid te herdenken?
Anne Morelli. De tentoonstelling zoals die er vandaag uitziet lijkt op Disneyland. De enscenering is belangrijker dan de inhoud. Dit alles natuurlijk met enorm veel geld, miljoenen euro's, door de regering gul geschonken aan privé-ondernemingen die dit soort ensceneringen opzetten. De regering had dit ook kunnen vragen aan overheidsinstellingen, er zijn er genoeg die nochtans de nodige competentie in huis hebben om dergelijke evenementen te organiseren. Maar ze schakelde liever bedrijven in die al andere, bijzonder slechte, tentoonstellingen op hun actief hebben. Zoals Ik was 20 jaar in 1945, een tentoonstelling die door de enorme mediahype ook een enorm succes kende. Maar de ideologische inhoud was gekleurd: de activiteit van het verzet, van Sovjet-Rusland en van de communisten werd heel zwaar onderschat.
[b]De tentoonstelling over 175 jaar België lijkt op Disneyland. Met miljoenen euro's, door de regering gul geschonken aan privé-ondernemingen die dit soort ensceneringen opzetten.
De ideale tentoonstelling? Die zou aantonen dat het mogelijk is om de wereld te veranderen, dat de strijd de enige motor is voor de verbetering van de levensomstandigheden. Maar ik denk niet dat ik veel overheidssubsidie of sponsoring van privé-bedrijven zou krijgen om die boodschap te brengen.
Weinig mensen weten iets over de arbeidersstrijd in het België van de 19de eeuw
Anne Morelli. Dat is een volstrekt onbekend stuk geschiedenis! Je vindt ze op dit ogenblik alleen maar in geleerde artikels. De meeste mensen hebben er geen idee van wat er in 1886 is gebeurd, terwijl die stakingen van toen aan de basis lagen van de sociale bescherming van de werknemers in ons land. Niemand kent de namen van de mensen die in deze arbeidersstrijd om het leven kwamen, de enige naam die de geschiedenisboeken haalde, is die van generaal Vandersmissen, de man die "de orde" hersteld heeft. De helden van de geschiedenis worden niet objectief gekozen, maar door de macht. Wij kennen evenmin de namen van de arbeidersvrouwen die door hun verzet meer rechten afdwongen voor de vrouw.
Vandaag beschikken de geschiedenisleraars in het secundair onderwijs zelfs niet meer over een officieel schoolhandboek. Toen zij er nog een hadden, werd de sociale kwestie er alleen in besproken vanuit de miserabilistische invalshoek van de arme arbeiders wiens lot verbeterde dankzij sociale wetten. Die sociale wetten worden dan voorgesteld alsof ze uit de lucht zijn komen vallen, door de goede wil van de wetgever in een plotse opwelling van edelmoedigheid. Dat er strijd is gevoerd om de toestand te veranderen, wordt niet eens vermeld. Ons land was het terrein en zal dat waarschijnlijk blijven- van heel wat opstanden.
In dit verband bereidt u op dit ogenblik een collectief werk voor over de geschiedenis van de subversie...
Anne Morelli. Het idee is aan te tonen dat in een ogenschijnlijk zo rustig landje, trop soms te veel wordt: de mensen buigen niet meer maar barsten. Al bij de Galliërs, daarna in de Middeleeuwen met de stadsopstanden en de jacquerieën , vervolgens in de 16de eeuw, toen het protestantisme zowel een sociale als een religieuze protestbeweging was tegen de Spaanse absolutistische monarchie en de katholieke kerk. Dikwijls weet men niet dat er bij die gelegenheden republieken zijn opgericht in Brussel, Gent, Brugge, Doornik, Bergen en dat sommige daarvan verschillende jaren standhielden.
Op het einde van de 18de eeuw waren er natuurlijk ook de Franse en de Luikse revolutie. De laatste is dermate opstandig dat ze uitmondt in de oprichting van een republiek, twee jaar vóór Frankrijk [van 1789 tot 1792 is Frankrijk een parlementarie monarchie]. Het is waar dat ze niet lang standhield Daarna is er de revolutie van 1830, die niet alleen patriottisch en burgerlijk was. Het was ook een arbeidersrevolutie, die de hoop in zich droeg op een radicale verandering van de maatschappij.
[b]De meeste mensen hebben er geen idee van wat er in 1886 is gebeurd, terwijl die stakingen aan de basis lagen van de sociale bescherming van de werknemers in ons land.
Wie kent de sociale protestbewegingen zoals de opstanden van de wevers? Wie weet dat Verviers een tijdje de hoofdstad was van de anarchisten? Of dat in 1848 de rode vlag wapperde over het kleine stadje Virton? In 1886 moesten de Belgische parlementsleden, onder druk van de mijnwerkersopstand in de Borinage, voor het eerst debatteren over de sociale kwestie. En in de 20ste eeuw mogen we zeker de stakingen van 1932 niet vergeten, die veel meer waren dan de zoveelste arbeidersrevolte tegen de honger, het ging om een echte antikapitalistische opstand.
Vergeet ook niet dat het voor een aantal verzetsstrijders evident was dat het verzet tegen het nazisme tussen 1940 en 1944 de eerste fase van de Revolutie was. We eindigen met de koningskwestie in 1950 toen er doden vielen, niet tegen koning Leopold III, maar voor een project van verzet. En met de grote staking van de winter van 1960-61, toen het protest tegen de eenheidswet dikwijls maar een voorwendsel was voor een fundamenteler project van maatschappelijke vernieuwing.
Denkt u dat de "extremisten" van de PVDA een plaats verdienen in deze geschiedenis?
Anne Morelli. Ik vind mezelf extreem-links, maar ik denk dat het immobilisme dat we vandaag meemaken grotendeels te wijten is aan de verdeeldheid van extreem-links. Soms wordt die veroorzaakt van buiten uit. Maar het is ook erg moeilijk om anarchisten, trotskisten, mensen van de PVDA enz. voor een gemeenschappelijke actie bijeen te brengen.
Deze tendens van verdeeldheid bestaat sinds de stichting van de arbeidersbeweging. Ik denk aan de strijd tussen Marx en Bakoenin in de Eerste Internationale: dat was niet niks! Wederzijdse uitsluitingen en slagen onder de gordel. We vinden dit soort verdeeldheid terug doorheen de hele geschiedenis van radicaal links.
Ook de antiglobaliseringsbeweging botst op dit probleem. Ze zijn het allemaal eens om te zeggen dat ze tegen de winst zijn of tegen de richtlijn Bolkestein. Maar ze zijn er nog niet in geslaagd het eens te worden over de allerkleinste gemene deler van wat er in de plaats moet komen van het kapitalisme. Persoonlijk heb ik altijd geprobeerd om hiertussen te schipperen: ik geef conferenties of vormingen bij anarchisten, trotskisten, socialisten, linkse christenen, bij de PVDA. Ik sluit niemand uit.
Het Waalse nationalisme wordt dikwijls progressiever voorgesteld dan het Vlaamse. Nog een mythe uit de Belgische geschiedenis?
Anne Morelli. De vertegenwoordigers van het Waalse nationalisme zijn even haatdragend als de flaminganten. Ik denk bijvoorbeeld aan Jules Destrée. In Wallonië prijkt zijn naam op talrijke straatnaambordjes en standbeelden en is er zelfs een Jules Destrée-instituut. Maar als je zijn geschiedenis van nabij bekijkt, ontdek je een racist, een antisemiet, een vrouwenhater, een sympathisant van het Italiaanse fascisme... Er is werkelijk niets aantrekkelijks aan die man. En juist hij wordt door het Waalse nationalisme uitgekozen als boegbeeld.
Het is waar dat dit nationalisme wat minder verontrustend is dan dat in het noorden van het land, omdat het minder aanhang heeft bij de bevolking. Toen minister Van Cauwenberghe voorstelde om de verkeersborden in Wallonië tweetalig te maken, dacht ik, in al mijn onschuld, dat men er "Mons/Bergen" zou opzetten, zodat de mensen niet verloren zouden rijden. Maar neen, het ging over "Charleroi/Charlerwé": Frans-Waalse tweetaligheid! Op dit ogenblik is het Waalse nationalisme niet zo kwaadaardig als het Vlaamse. Maar zoals eender welk nationalisme kan het op een dag gevaarlijk worden.
http://www.pvda.be/images/solidair2005/sol2005/P06_7016morelli_anne46.jpg
"In de lessen geschiedenis worden de sociale wetten voorgesteld alsof ze uit de lucht zijn komen vallen, door de goede wil van de wetgever in een opwelling van edelmoedigheid. Over de strijd die is gevoerd, zwijgt men." (Foto Solidair)
De geschiedenis van België, dat is ook die van de buitenlanders en de immigratie, waarover u een boek hebt geschreven
Anne Morelli. De geschiedenis van de migraties kennen is een absolute noodzaak, zowel voor de buitenlanders als voor de Belgen. Aan de ene kant om eraan te herinneren dat wij allemaal afstammen van voorouders die ooit naar onze contreien verhuisden. Zelfs de eerste bewoners van onze gewesten kwamen zesduizend jaar geleden van het Balatonmeer, in het huidige Hongarije. Nadien volgde een eindeloze reeks migraties naar wat uiteindelijk België is geworden.
Aan de andere kant denk ik dat we ons bij de studie van de geschiedenis van de recente immigratie niet tot anekdotes mogen beperken. Ik vrees dat het volgende museum hierover alleen maar bij details zal stilstaan: een beetje miserabilisme, een beetje folklore en dat is het. Interessanter zou zijn om de economische en sociale mechanismen bloot te leggen, die achter deze volksverhuizingen schuilgaan.
Waarom heeft men Italianen, Polen, Spanjaarden, Marokkanen, Turken en anderen naar hier gehaald? De logica was altijd dezelfde: het patronaat wilde goedkope en weinig eisende arbeidskrachten. Toen men in 1946 Italianen liet komen, was dat omdat de Belgen niet meer wilden werken in de vreselijk onhygiënische en onveilige omstandigheden die de patroons hen aanboden, vooral in de mijnen.
Een heel actuele bedenking, vermits het patronaat eraan denkt om nogmaals een nieuwe immigratiegolf aan te boren, selectief weliswaar
Anne Morelli. We mogen niet aanvaarden dat het patronaat de ene groep werknemers uitspeelt tegen een andere. Denk aan Germinal, de roman van Zola. De mijnwerkers uit het noorden van Frankrijk zijn in staking en de patroons beslissen om Belgen op te roepen om de beweging te breken. Wanneer een land armoede kent, zijn er twee oplossingen. Ofwel de oorzaken aanpakken, ofwel zich ontdoen van de armoezaaiers via emigratie. De laatste oplossing vergroot de algemene uitbuiting in het land van oorsprong én in het land van bestemming.
Vandaag zeggen mensen die het goed menen: "Ach! De Italianen, daar hebben we nooit problemen mee gehad."
Anne Morelli. Dat is natuurlijk fout, elke historicus die er de documenten op naleest, moet vaststellen dat er vroeger enorm veel racisme was tegen de Italianen. Zij hebben dezelfde discriminatie meegemaakt als de Turkse en de Marokkaanse gemeenschappen vandaag. In 1996 vierden we 50 jaar Italiaanse immigratie. Tijdens de herdenkingsfeesten hoorde men vaak commentaar over de "goede" Italianen, in tegenstelling tot de huidige migranten. Dat is historisch verkeerd. Herinner u de Polen die men bedacht met de ergste spotnamen en het smerigste werk. Men vervalst de geschiedenis om de idee te versterken dat wij behoren tot een christelijk Europa, waarvan vandaag ook "broederlanden" zoals Polen en Italië deel uitmaken. Terwijl de Arabieren en de Afrikanen per definitie onintegreerbaar zouden zijn.
In 1995, toen ik vice-voorzitster was van de antiracistische beweging MRAX, stelden wij vast dat er tijdens de herdenkingsplechtigheden rond vijftig jaar Bevrijding, nauwelijks over de verzetsstrijders werd gesproken. En zeker niet over de vraag: wie waren de verzetsstrijders? Eigenlijk waren dat veel vreemdelingen, vooral de gewapende partizanen van het eerste uur Italianen, Duitsers, joden, enzovoorts die geen enkele twijfel hadden over de ware aard van het nazisme.
Toen hebben wij in allerijl een tentoonstelling georganiseerd met als titel De vreemdelingen in het Belgisch verzet. Maar wanneer je ziet met welke peulschil wij het moesten stellen, in vergelijking met de kolossen die ons door de publiciteit werden opgedrongen, was het lachwekkend. Natuurlijk viel ons initiatief niet in goede aarde. Men spreekt liever over de massamoorden op de joden die natuurlijk reëel zijn- dan over de repressie tegen de politiek gevangenen. Aangezien ik zelf de dochter ben van een Italiaanse verzetsstrijder en politiek gevangene, kon ik onmogelijk werkeloos toekijken.
Colloquium over extreem-links. Anne Morelli co-organiseert een colloquium over het thema Contestatie in een welvarend land: extreem-links in België en in Canada. Met onder meer een uiteenzetting van Julien Versteegh (ULB) over het ontstaan van de PVDA. Van woensdag 18 tot zaterdag 21 mei, aan de ULB, Institut de sociologie, Jeannelaan, 1050 Brussel. Info: www.ulb.ac.be/is/chsg/ (http://www.ulb.ac.be/is/chsg/)