[quercus]

Rik Van Cauwelaert geeft in zijn wekelijkse rubriek geen vrolijk beeld van de Belgische (en Europese) publieke financiën.

De Nederlandse schrijver E. du Perron aarzelde niet om bladzijden die hem niet bevielen uit een roman of dichtbundel te scheuren. Gouverneur Alfons Verplaetse heeft voor zover bekend nooit bladzijden uit het jaarverslag van de Nationale Bank van België gerukt, al vond hij die lappen tekst en uitleg overbodig. Wat de lezer hoorde te weten stond allemaal in de infografieken en in de statistische bijlage achteraan in het boekwerk.

Verplaetse las die tabellen met een zichtbaar plezier, zoals anderen muziekpartituren. Hij ontdekte in de wemeling van getallen en percentages patronen die hem verontrustten of - maar dat was zeer uitzonderlijk - verblijdden. De vierdelige studie ‘Het verlies van levenskracht van de Belgische economie in het voorbije decennium’, in 1980 verschenen in het Bulletin van de Nationale Bank en samengesteld door Verplaetse en Jacques Despiegelaere, was een spervuur van tabellen en statistieken dat de toenmalige regering van Wilfried Martens voor de keuze plaatste: een doortastend herstelplan of de devaluatie. Twee jaar later volgde de devaluatie.

Als gevolg van de staatshervormingen werd na het gouverneurschap van Verplaetse de statistische bijlage in het verslag verrijkt met regionale cijfertabellen. Twee leden van het directiecomité, Marcia De Wachter en gewezen politicus Norbert De Batselier, moesten daar wel op aandringen, want de centrale bank stelde zich graag boven het communautaire gewoel.

Met die toevoegingen heeft de aandachtige lezer van het jaarverslag een brede kijk op de gang van het staatshuishouden. De oplopende uitgaven tussen 2014 en 2023 voor pensioenen en voor gezondheidszorg, terwijl de ontvangsten lang niet het zelfde stijgingstempo volgden, staan daar voor iedereen te lezen. Niemand in de Wetstraat kan dus beweren verrast te zijn door het bericht eerder deze week over het begrotingstekort dat bij ongewijzigd beleid tegen 2029 afstevent op nagenoeg 45 miljard euro, noch over het aandeel van de deelstaten daarin.

Inschattingsfoutjes
De regering van Alexander De Croo is in verkiezingsmodus en zal dus geen pijnlijke beslissingen meer nemen om de begrotingssituatie te rechten. De federale en de regionale regeringen die na de verkiezingen van 9 juni aantreden, staan bijgevolg voor een weinig benijdenswaardige saneringsopdracht. Om in de Europese budgettaire pas te blijven, moeten tot het einde van de volgende regeerperiode jaarlijks miljarden worden bespaard.

Mogelijk gunt Europa België wat meer tijd en ruimte. Want België heeft een belangrijke lotgenoot: ook Frankrijk kampt met begrotingsproblemen. Vorig jaar liet het een budgettair tekort van 5,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) en een overheidsschuld van ruim 110 procent optekenen.

Frankrijk wacht dieet na flinke ontsporing begroting
Als een van de grote EU-landen genoot Frankrijk in het verleden wel vaker de toegeeflijkheid van de EU-suppoosten. De Franse minister Bruno Le Maire had het nu over een paar inschattingsfoutjes, maar hij maakte zich sterk dat Frankrijk tegen 2027 het begrotingstekort opnieuw onder de 3 procentlat krijgt. Dat zal dan tien jaar geleden zijn dat Frankrijk daar nog eens in slaagt.

Een ongeluk komt nooit alleen. Duitsland, de aandrijfas van de Europese economie en de belangrijkste handelspartner van België, kampt met een zorgwekkend probleem. Door het drastisch dichtknijpen van het infuus met goedkoop Russisch gas vertraagt de economische groei er tot 0,1 procent. Wat onvermijdelijk gevolgen zal hebben voor de buurlanden, maar ook voor de rest van de EU, die geen vat krijgt op de implicaties van de oorlog in Oekraïne.

De EU is een bijhuis van de NAVO geworden. Brussel doet dure beloften aan de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en geeft stoer op over de noodzakelijke oorlogseconomie. Maar de belangrijke beslissingslijnen lopen wel van Washington over Londen en Warschau naar Kiev.

Tot opluchting van de Verenigde Staten is de economische en politieke toenadering tussen Duitsland en Rusland afgebroken. Dat gebeurde letterlijk door het opblazen van de onderzeese North Stream-gaslijn van Rusland naar Duitsland. Van die gelegenheid maken de VS gebruik om, onder de vlag van de klimaattransitie, met de Inflation Reduction Act een zelden geziene protectionistische stellage op te trekken en Europese bedrijven met grof geld over de oceaan te lokken.

26.000 miljard dollar
De VS stapelen ongegeneerd de schulden op. De totale schuld bedraagt inmiddels ruim 34.000 miljard dollar. In 2026 moeten ze ruim 1.000 miljard dollar aan intresten betalen. Geen van beide presidentskandidaten - Joe Biden niet en Donald Trump al zeker niet - praat over een budgettaire correctie. Dat werd in Financial Times fijntjes opgemerkt.

Als Trump president wordt en zijn beloften inlost, komt er nog eens 5.000 miljard dollar boven op die indrukwekkende schuldenberg. Wall Street-bewoners vrezen stilletjes een backlash van de geldmarkt in de trant van de opstoot die de Britse premier Liz Truss veroorzaakte met haar spectaculaire belastingverlaging, die uiteindelijk tot haar ontslag leidde.

De EU heeft weinig verweer. Ze kan alleen maar aankijken wat in de VS gebeurt.

Het Globaal Plan, waarmee Jean-Luc Dehaene België in de eurozone loodste, was een lichte vingeroefening in vergelijking met wat na 9 juni wacht.
In de Europese hoofdkwartieren in Brussel lijken ze dan weer vastbesloten door te gaan met een verregaande regulering van alles wat los en vast zit tot de algehele verlamming erop volgt. De volle betekenis en de mogelijkheden van artificiële intelligentie zijn nog niet bekend, maar nu al hebben de Europese regelgevers toegeslagen. Bij de Europese banken zijn honderden kaderleden dagelijks aan de slag met het beantwoorden van dwingende vragen van arrogante ECB-toezichters. Bedrijven zijn voortaan verantwoordelijk voor eventueel onoorbaar gedrag van hun toeleveranciers in verre buitenlanden. Intussen werd een Green Deal opgetuigd zonder de consequenties ervan onder ogen te zien. Het rapport van de Europese Rekenkamer daarover was vernietigend.

Intussen bemoeit de EU zich wel met het menu in de keukens van de Brusselse scholen, ziekenhuizen, kinderkribbes en rusthuizen. Het stadsbestuur dacht wijs te handelen door in het kader van een eigen klimaatplan vooral lokale en duurzame producten te serveren. Bij de Europese Commissie dachten ze daar anders over. Die tikte de Brusselaars op de vinger omdat het plan strijdig is met het vrij verkeer van goederen zoals voorzien in het Europees Verdrag.

In die penibele omstandigheden moeten de komende regeringen, ongeacht hun samenstelling, straks aan de slag om de nationale begrotingskramp te helen. Het Globaal Plan, de ingrijpende saneringsoefening waarmee Jean-Luc Dehaene destijds België in de eurozone loodste, was een lichte vingeroefening in vergelijking met wat na 9 juni wacht. Een rijkentaks of vermogensbelasting zal echt niet volstaan om de begroting uit het rood te tillen.

Weinig vrolijk als je 't mij vraagt!!!