[Paulus]

Christus was zeker dood. Zéker! De Romeinen waren meesters in het doden, ze hadden er zelfs een nationale sport van gemaakt. Om een beeld te schetsen wat Jezus doorstond, zal ik de foltering trachten te beschrijven gezien uit het oog van een medicus. De bedoeling is om te bewijzen dat wat Jezus overkwam, door de hedendaagse wetenschap als mogelijk en logisch bevestigd wordt. Men heeft medische bewijzen gevonden in de evangeliën, waarvan men in Jezus’ tijd, niet kon weten, dat het medisch verantwoord was wat de evangelisten schreven. Het zal je wellicht een inspanning kosten op dit te lezen. De gevoelige lezer weze gewaarschuwd.

Het begon na het Laatste Avondmaal. Jezus ging met zijn discipelen naar de Olijfberg om precies te zijn: de hof van Getsemane. En daar bad Hij de hele nacht, zoals je waarschijnlijk wel weet. Welnu, tijdens het bidden bereidde Hij Zich voor op de gebeurtenissen van de volgende dag. Aangezien Hij wist hoeveel Hij zou moeten lijden, stond Hij natuurlijk onder zware psychische druk. Van dit stadium staat geschreven dat Jezus water en bloed zweette. Dit is een bekend medisch verschijnsel dat hematidrosis heet. Het komt niet erg vaak voor, maar kan optreden bij zeer grote psychische spanning en extreme stress. Wat er gebeurt, is dat er door ernstige ongerustheid chemische deeltjes vrijkomen die de haarvaten in de zweetklieren afbreken. Daardoor vinden er in deze klieren bloedinkjes plaats, en komt het zweet eruit vermengd met bloed. Er is geen sprake van veel bloedverlies; het gaat slechts om een heel kleine hoeveelheid. Maar het heeft als neveneffect ook dat het de huid uiterst teer maakte zodat Jezus’ huid, toen Hij de dag daarna door de Romeinse soldaat gegeseld werd, buitengewoon gevoelig was.

De Romeinse geselingen stonden bekend om hun ontzettende wreedheid. Ze bestonden gewoonlijk uit negenendertig zweepslagen, maar vaak waren het er veel meer, afhankelijk van de stemming van de soldaat die de slagen toebracht. De stemming van de Romeinse soldaten kon niet slechter voor Jezus. Ze spotten met Hem, spuwden Hem in het gezicht, deden een doek voor zijn gelaat om Hem vervolgens uit alle macht in het gezicht te slaan en Hem daarna dwongen om te zeggen wie het deed. En zeggen dat Jezus het wist maar zweeg. Van enig medelijden was er absoluut geen sprake.


De soldaat gebruikte gewoonlijk een zweep van gevlochten leren riemen waarin ijzeren balletjes gevlochten waren. Als de gesel het vlees raakte, veroorzaakten deze balletjes diepe blauwe plekken of kneuzingen, die door volgende slagen openbarstten. En aan de gesel zaten ook scherpe botsplinters, die diep in het vlees sneden.

De rug werd zo aan flarden geslagen, dat de ruggengraat soms zelfs zichtbaar werd door de vreselijk diepe sneden. De geseling kon het hele gebied bestrijken van de schouders, over de rug, naar de billen en de achterkant van de bovenbenen. Het was gewoon afschuwelijk. Terwijl het geselen doorging, verscheurden de slagen de onderliggende skeletspieren en lieten trillende flarden bloedend vlees achter. Een derde-eeuwse geschiedschrijver, Eusebius, beschreef een geseling als volgt: ‘De aderen van het slachtoffer werden blootgelegd, en zelfs zijn spieren, pezen en ingewanden werden zichtbaar.’


We weten dat velen aan zo’n afranseling stierven voordat ze gekruisigd konden worden. In ieder geval leed het slachtoffer ontzettend veel pijn en raakte het in een hypovolemische shock. (Hypo betekent ‘laag’, vol verwijst naar volume en emisch betekent ‘bloed’. Dus hypovolemische shock betekent dat iemand aan de gevolgen van ernstig bloedverlies lijdt).

Dit veroorzaakt vier dingen. Ten eerste slaat het hart op hol om het bloed rond te pompen dat er niet is; ten tweede daalt de bloeddruk, wat flauwvallen of collaps veroorzaakt; ten derde stoppen de nieren met de productie van urine om de overgebleven hoeveelheid bloed op peil te houden; ten vierde krijg je hevige dorst omdat het lichaam kermt om vocht wegens al het verloren bloed. We weten uit het evangelie dat Jezus een verschrikkelijke dorst had.

Jezus was met meer dan alle waarschijnlijkheid in een hypovolemische shock toen Hij wankelde op weg naar Golgota, de plaats van de terechtstelling, terwijl Hij het dwarshout voor het kruis droeg. Ten slotte zakte Jezus in elkaar, en gaf een Romeinse soldaat Simon opdracht het kruis voor Hem te dragen. Later lezen we dat Jezus gezegd heeft: ‘Ik heb dorst’, en op dat moment werd Hem een slokje zure wijn aangeboden. Door de vreselijke gevolgen van deze geseling lijdt het geen twijfel dat Jezus al in ernstige tot kritieke toestand verkeerde, nog voordat de spijkers door zijn handen en voeten werden geslagen.

Toen Hij bij de plaats van de kruisiging aankwam moet Hij neergelegd zijn, en zijn handen moeten gespreid en aan het dwarshout vastgespijkerd zijn. Dit dwarshout werd het platibulum genoemd, en in dit stadium was het gescheiden van de staande balk, die permanent in de grond stond. De Romeinen gebruikten nagels van dertien tot zeventien centimeter lang, met een scherpe punt. Ze werden door de polsen gedreven, een plek op een centimeter of drie onder Zijn handpalm. Daardoor bleef de hand goed vastzitten; als de spijkers door de handpalmen zouden zijn geslagen, zou de huid door zijn gewicht zijn gaan scheuren en zou Hij van het kruis afgevallen zijn. De spijkers gingen dus door de polsen, hoewel de pols in de taal van die tijd als een deel van de hand beschouwd werd.

Het is belangrijk te weten dat de spijker door dat deel van de pols ging waar de mediane zenuwbaan loopt. Dit is de grootste zenuw die naar de hand loopt, en hij werd verbrijzeld door de spijker die erin gebeukt werd. Ken je het soort pijn dat we voelen als we onze elleboog stoten en je ‘telefoonbotje’ wordt geraakt? Dat is een andere zenuw, die de ulna-zenuw genoemd wordt. Het is heel pijnlijk als je hem per ongeluk stoot. Welnu, stel je voor dat je een tang neemt en die zenuw kapotknijpt en platdrukt. Dat effect is vergelijkbaar met wat Jezus voelde. De pijn was absoluut ondraaglijk.

Er waren eigenlijk geen woorden voor om die te beschrijven; men bedacht een nieuw woord, dat we ook nu nog in her het Engels kennen: excruciating, waarin je het Latijnse woord voor ‘kruis’ terugvindt. Stel je eens voor: men moest een nieuw woord bedenken, omdat er geen ander woord in de taal besrond dat de folterende pijn van de kruisiging kon beschrijven. Vervolgens werd Jezus opgehesen en kwam het dwarshout pardoes op zijn plaats aan de verticale paal waarop men het liet vallen om de armen uit de kom te trekken.. Daarna werden spijkers door Jezus’ voeten geslagen. En ook hier geldt dat de zenuwen in zijn voeten kapotgedrukt moeten zijn, wat een soortgelijke pijn moet hebben veroorzaakt. In de eerste plaats moeten zijn armen onmiddellijk uitgerekt zijn en waarschijnlijk een centimeter of vijftien langer geworden zijn, en beide schouders moeten uit de kom geschoten zijn, dit kun je vaststellen met eenvoudige wiskundige vergelijkingen.

Hoe sterft een gekruisigde nu precies? Zodra iemand in verticale positie hangt, is de kruisiging in wezen een folterend trage dood door verstikking. De reden hiervan is dat de belasting van de spieren en het middenrif de borst in de inademstand brengt. Het komt erop neer dat de gekruisigde, om te kunnen uitademen, zich met zijn voeten omhoog moet drukken zodat de spanning op de spieren van zijn bovenlichaam een ogenblik minder wordt. Hierdoor scheurt de spijker door de voet, om uiteindelijk vast te blijven zitten tegen de voetwortelbeentjes.

Nadat hij erin geslaagd is om uit te ademen, en terwijl vlug iets uit te schreeuwen, kan hij zich weer ontspannen en een keer inademen. Opnieuw moer hij zich opdrukken om uit te ademen, terwijl zijn bebloede rug langs het ruwe hout van het kruis schraapt. Dit gaat maar door, totdat hij volkomen uitgeput is en zich niet meer kan opdrukken om adem te halen.

Als zijn ademhaling vertraagt, raakt hij in een roestand die respiratoire zuurvergiftiging wordt genoemd. Het kooldioxide in het bloed wordt opgelost in koolzuur, waardoor de zuurgraad van het bloed stijgt. Dit leidt uiteindelijk tot een onregelmatige hartslag. In feite wist Jezus, toen zijn hart onregelmatig ging kloppen, dat Hij op het punt stond om re sterven. Toen kon Hij uitbrengen: ‘Vader, in uw handen beveel Ik mijn geest.’ En vervolgens stierf Hij aan een hartstilstand.

Zelfs voordat Hij stierf en dit is ook belangrijk, moet de hypovolemische shock een langdurig versneld hartritme hebben veroorzaakt, dat aan de hartstilstand moet hebben bijgedragen. Dit heeft een opeenhoping van vocht in het hartzakje tot gevolg, wat in medische termen ‘pericardische effusie’ heet, alsmede de opeenhoping van vocht rond de longen, wat ‘pleurale effusie’ heet. Waarom is dat belangrijk? Om wat er gebeurde toen de Romeinse soldaat erbij kwam.

Omdat deze er vrij zeker van was dat Jezus dood was, stak hij een speer in zijn rechterzij. Het was waarschijnlijk zijn rechterzij; dat is niet zeker, maar uit de beschrijving valt op te maken dat hij waarschijnlijk daar doorstoken werd, tussen de ribben. De speer ging blijkbaar door de rechterlong het hart in. Dus toen speer eruit getrokken werd, kwam er wat vocht uit, de pericardische en de pleurale effusie. Dat moet eruitgezien hebben als helder vocht, net water, gevolgd door een grote hoeveelheid bloed, zoals de getuige Johannes in zijn Evangelie beschrijft.

Johannes had waarschijnlijk geen idee waarom hij bloed en helder vocht naar buiten zag komen, dat zou een ongeschoold iemand als in ieder geval niet verwacht hebben. Toch komt Johannes’ beschrijving overeen met wat de moderne geneeskunde zou verwachten. Dit versterkt de geloofwaardigheid van Johannes als ooggetuige.

Bovendien, vertelt het evangelie dat de soldaten de benen braken van de twee misdadigers die samen met Jezus gekruisigd waren. En met die speciale sabbat, vlak voor het paasfeest, wilden de joodse leiders zeker alles vlug achter de rug hebben, want alles stond in gereedheid te wachten en moest de dood bespoedigd worden. De Romeinen gebruikten daarvoor de schacht van een korte Romeinse speer, om de onderbenen van het slachtoffer te verbrijzelen. Hierdoor kon iemand zijn benen niet meer gebruiken om zich op te drukken en te ademen, waardoor de verstikkingsdood nog een kwestie van minuten was. Dat was niet moeilijk, gezien de voeten zo genageld werden, dat de voet die tegen de paal was, zijdeling genageld werd en de andere voet er bovenop, daardoor was er één been naar buiten geplooid. Het was gewoon een kwestie van wringen tussen de benen tot deze braken. Bij Jezus was dit niet nodig, omdat Hij al dood was.

Je zou nu kunnen tegenwerpen dat de kunde van een doodsvaststelling, misschien ontbrak bij deze soldaten? Ze waren per slot van rekening geen dokter. Bedenk dan wel dat de Romeinen experts waren in het doden van mensen, dat was hun werk, en ze waren er goed in. Ze wisten ongetwijfeld wanneer iemand dood was, en het is ook niet zo ontzettend moeilijk om daarachter te komen. Bovendien, als een gevangene op één of andere manier ontsnapte, werden de verantwoordelijke soldaten, zelf ter dood gebracht. Ze hadden dus een enorme stok achter de deur om er absoluut zeker van te zijn dat elk afzonderlijk slachtoffer als deze van het kruis werd afgehaald.


Zelfs als er een kans zou bestaan hebben dat Jezus dit overleefde, wat ik zo goed als onmogelijk acht, hoe zou Hij dan nog kunnen lopen hebben? Hoe zou Hij slechts een korte tijd nadien op de weg naar Emmaus hebben kunnen verschijnen en grote afstanden te voet hebben afgelegd? Ik denk dan nog niet aan het feit dat zijn armen uitgerekt en uit de kom getrokken waren en de verschrikkelijke vleeswonden op praktisch gans Zijn achterzijde. Hoe zou Hij hebben kunnen praten en eten met een totaal kapot geslagen gezicht?

Na deze verschrikkelijke mishandelingen te hebben doorstaan, met al dat noodlottige bloedverlies en al die verwondingen, zou Hij er zo erbarmelijk uitgezien hebben dat de discipelen Hem nooit als een triomfantelijke overwinnaar over de dood zouden hebben verwelkomd; ze zouden medelijden met Hem hebben gehad en geprobeerd hebben Hem te verplegen, zodat Hij zou herstellen

Bovendien is er nog een belangrijker reden. Iemand in zo’n deerniswekkende toestand zou nooit zijn discipelen hebben kunnen inspireren om erop uit te gaan en te verkondigen dat Hij de Heer des levens is. Het is dus belachelijk te denken dat zijn volgelingen, als Hij in die vreselijke toestand aan hen was verschenen, zich gedrongen zouden voelen om een wereldwijde beweging te beginnen, gebaseerd op de hoop dat zij op een dag ook zo’n herrezen lichaam zouden hebben als Hij. Dat is uitgesloten.

Dit is toch wel een sterk argument dacht ik. Waarom zou iemand zijn leven op het spel zetten voor een zaak waar hij geen baat bij heeft? Dat hebben de apostelen wel gedaan hé? Bovendien was het zo, toen de eerste kerk te Jeruzalem uitbreiding nam, dat ze nieuwe leiders nodig hadden, zeker nu Judas er niet meer bij was. Als voorwaarde stelden de apostelen dat het mensen moesten zijn die Jezus gezien hadden na zijn opstanding.

Paulus was een rijke farizeeër die zelfs het Romeins burgerschap verkregen had. Hij was leverancier bij het Romeinse leger en had zelf ook soldaten in dienst. Hij was de grootste christenvervolger van zijn tijd. Menig christen werd openbaar terechtgesteld onder zijn gezag. Toen hij zelf christen werd, duurde het twee jaar voor hij de andere christenen te Jeruzalem kon overtuigen van de echtheid van zijn bekering. Hij predikt vanaf dan de opgestane Christus. Meer nog. Tijdens zijn redevoeringen stelt hij, dat als men aan zijn woorden zou twijfelen, men het maar moet navragen in Jeruzalem. Meer dan vijfhonderd mensen zouden Jezus gezien hebben na zijn dood. Lucas heeft dat ook gedaan en zo is zijn evangelie tot stand gekomen.

Bovendien is er ook nog het theologisch aspect. De Rechtvaardige Rechter laat zich door onrechtvaardigen ter dood veroordelen op grond van Godslastering. Over de voorgaande zin kan ik heel erg uitgebreid vertellen. Het past precies in wat gebeuren moest omdat, als mensen geoordeeld worden naar hun eigen oordeel, dit als enige rechtvaardig oordeel kan gelden voor die mens. Jezus werd veroordeeld niet door God maar door mensen, met het meest onrechtvaardigste oordeel dat je voor die man kan bedenken en met de ergste straf uit die tijd. Maar dit terzijde.

Paulus.