[Percalion]

Oorspronkelijk geplaatst door Dr. Strangelove

Natuurlijk is er massa's protectionisme. De ontwikkelingslanden proberen hun jonge industrieên en hun landbouw af te schermen en worden al 25 jaar onder druk gezet om hiermee te stoppen door WB, IMF (de SAP's) en nu ook door de WTO. Als gevolg van het openmaken van hun markten zou er in theorie meer eficiëntie (door concurrentie) en minder bureaucratie, corruptie en nepotisme moeten zijn. Dit klinkt heel mooi, maar in de praktijk is het directe gevolg dat de lokale boeren en producenten platgeconcurreerd worden door gesubsidieerde westerse landbouwproducten, door gedumpte Chinese goederen, ...
Toen wij onze jonge industrie ontwikkelden, deden we dit in andere omstandigheden, zonder deze verpletterende competitie.

Dat durf ik sterk betwijfelen. Er zijn altijd al landen geweest die een technologische voorsprong hadden (door hun hogere kapitaalsaccumulatie o.a.). Er is geen reden om de voorsprong van 'het Westen' tegenover 'de derde wereld' groter of erger of anders te noemen dan de voorsprong die Engeland had jegens, laat ons maar zeggen, alle landen die niét Engeland waren, in de achttiende en begin negentiende eeuw.

Dat lokale boeren en producenten platgeconcurreerd worden lijkt me aannemelijk, want landbouw in de derde wereld is ontzettend inefficiënt.
Nog zonder het te hebben over Zimbabweaanse situaties, hoeft zoiets niet te betekenen dat vrijhandel nadelig is. Indien in die landen een rustig en stabiel politiek en economisch klimaat heerst, indien in die landen investeringen en ondernemerschap (ook, en zelfs vooral door buitenlanders) niet vijandig bekeken wordt, zal zo'n situatie van werkloze landbouwers niet lang duren. Er zijn goedkope werkkrachten, er zijn goedkope gronden, er is een gigantisch ontwikkelingspotentieel, er zijn kostenvoordelen die kunnen worden omgezet in mooie winstcijfers: wat houdt een ondernemer tegen om ginder een bedrijf op poten te zetten?

Het is echter in veel situaties (cfr. onder andere De Soto) niet mogelijk om een bedrijf op te zetten, of om kapitaal vrij te combineren (bijvoorbeeld het opkopen van verschillende kleine landerijen om ze samen te voegen tot één grote boerderij; of het aankopen en fuseren van verschillende ondernemingen; of het aankopen van een onderneming om bepaalde takken af te stoten enzoverder), wat de efficiëntie zou verhogen. Er is vaak wetgeving die het bezit van kapitaal door buitenlanders simpelweg verbiedt, of bemoeilijkt; er is vaak wetgeving die het bezit van kapitaal door binnenlanders bemoeilijkt! (Die situatie noemt De Soto de 'glazen koepel', die ervoor zorgt dat kapitalisme in ontwikkelingslanden beperkt blijft tot enkele grote multinationals: autochtone ondernemers hebben geen toegang tot het kapitalisme in hun land, dat zich als het ware onder een stolp afspeelt...)

Zelfs gesubsidieerde concurrenten en gedumpte goederen veranderen weinig aan de vaststelling dat een land zich economisch kan ontwikkelen van zodra er verschillen in kostenstructuren zijn (niet noodzakelijk absolute voordelen dus). Ooit was ook België een ontwikkelingsland.

De ontwikkelde landen (vooral de EU en de VS) beschermen en subsidiêren hun landbouw en visserij, textiel, staal en natuurlijk de vliegtuig- en de defensie-industrie. Men belooft al jaren hier iets aan te doen, zonder veel resultaat.

Dat zou inderdaad zo snel mogelijk moeten verdwijnen, en niet alleen omdat het oneerlijke concurrentie vormt voor het buitenland. Nochtans was er, als ik me niet vergis, op dit eigenste subforum een petitie om de vliegtuigbouw vooral niét te privatiseren?

Mij punt is nu dat dit geen "afwijking" van het kapitalistische systeem is, dat eigenlijk een "vrije markt-economie" zou zijn. In mijn ogen is de "vrije markt" een utopische fictie. Een systeem van "volkomen concurrentie" vereist immers dat alle betrokken actoren evenveel kennis hebben en evenveel invloed, wat onmogelijk is.

Dat een systeem van volkomen concurrentie compleet onmogelijk is, en dat het zelfs als theoretisch model een gedrocht is, beaam ik. Maar daaruit volgt helemaal niet dat protectionisme geen afwijking van een vrije markt is, of niet als dusdanig beschouwd mag worden...

Protectionisme is geen afwijking, maar een fundamentele eigenschap van het huidige economische systeem dat er een machtsongelijkhied is tussen de geïndustrialiseerde landen en de ontwikkelingslanden. De meest hegemonische economieên maken gebruik van hun machtspositie om een ongelijke markttoegang te forceren. In de 19de eeuw bombardeerden Britse slagschepen Chinese havens om dit land te dwingen zijn markt te openen voor opium uit Brits Indië. Japan werd door een Amerikaanse gun boat gedwongen om zijn havens te openen.
In de 21ste eeuw bombardeert men nog zelden havensteden, men heeft andere pressiemiddelen, "soft power" om de term van Nye te gebruiken.
Maar fundamenteel is er weinig verandert sinds Thucydides in de 5de eeuw v.o.t. over de oorlogen tussen Sparta en Athene schreef: "De sterken doen wat ze vinden dat ze moeten doen en de zwakken accepteren wat ze moeten accepteren."

Als je bedoelt dat economische grootmachten er belang bij hebben om "afzetmarkten" te vinden voor hun productie: dat is inderdaad een theorie, een opvatting die wijd verbreid is, niet in het minst bij machthebbers. Het is dus goed mogelijk dat machthebbers, ondernemers, politici om die reden inderdaad landen hebben veroverd e.d. Maar ook d�*t betekent niet dat we hier een 'inherent' mechanisme ontdekt hebben, integendeel: die opvatting is immers volledig onjuist.

"Hordes of impoverished beggars do not constitute markets", om het met de gevleugelde woorden van George Reisman te zeggen.