[De schoofzak]

Voor de geïnteresseerden, uit DS:



Analyse Justitie
‘Je kunt niet ontkennen dat het Spaanse gerecht gepolitiseerd is’

De centrumlinkse Spaanse regering wil nieuw bloed in de topmagistratuur. Het orgaan dat de belangrijkste rechters van het land benoemt, is over?*wegend conservatief. Maar de Partido Popular stelt zijn veto tegen de hervorming.

Corry Hancké

maandag 1 maart 2021 om 3.25 uur

De Spaanse rapper Hasél moet negen maanden in de cel, omdat hij de koning en de ordediensten heeft beledigd in zijn songs en tweets. Albert Llop/getty

Rapper Hasél moet negen maanden brommen omdat hij de koning heeft beledigd. De andere Spaanse rapper, Valtònyc, is naar België ?*gevlucht. Hij is tot drieënhalf jaar cel veroordeeld, omdat hij in zijn teksten terrorisme verheerlijkte. De vrijheid van meningsuiting wordt in Spanje, zeker als het over de ?*koning, de ordediensten of terroristen gaat, bijzonder smal geïnterpreteerd.

De wet is één zaak, de interpretatie een andere. ‘Ik heb de teksten van Hasél bekeken en ik til niet zo zwaar aan zijn woorden. De rol van een rapper is nu eenmaal om kritiek te leveren op het sociale bestel’, zegt Mar?*a de Prado Escoda Merino, zelf rechter en woordvoerder van de organisatie ‘Rechters voor de Democratie’. Aan de telefoon vanuit Madrid zegt ze dat elke rechter op zijn manier naar de ?*wereld kijkt.

Conservatieve bril

Je krijgt de indruk dat de belangrijkste rechters in Spanje met een conservatieve bril naar de wereld kijken. Dat is niet verwonderlijk, aangezien de topbenoemingen in de rechterlijke macht in handen zijn van de Consejo General de Poder Judicial (Algemene Raad voor de Rechterlijke Macht), waar de ?*leden van de conservatieve vleugel in de meerderheid zijn. ‘De meesten behoren tot behoudsgezinde verenigingen van rechters’, aldus Mar?*a de Prado Escoda Merino.

‘Als een rechter geregeld vonnissen velt die passen bij de ideeën van een politieke partij, is de kans groot dat hij beloond wordt’ Jacobo Bastida Freijedo Professor rechtsfilosofie

De laatste dagen wordt in ?*Madrid zwaar gebikkeld over de ?*samenstelling van die Algemene Raad. Dat orgaan is bijzonder ?*belangrijk. De leden benoemen onder meer de rechters van de ?*Audiencia Nacional. Dat zijn de ?*juristen die oordelen over opstanden, rebellie of terreur en die dus het lot van de Catalaanse nationalistische leiders en de rappers in handen hebben. De leden van de Algemene Raad beslissen ook wie in het Hooggerechtshof – de allerlaatste beroepsinstantie en tegelijk het Hof van Cassatie – gaat zetelen.

De centrumlinkse minderheidsregering wil meer rechters en specialisten met een ‘progressief’ imago in de Raad, juristen die niet gelieerd zijn aan de conservatieve familie. Maar de Partido Popular, die vanuit de oppositie voldoende stemmen voor de benoemingen moet leveren, ligt dwars. Normaal mag een lid van de Raad maar vijf jaar zetelen, maar velen hebben die termijn al lang overschreden, ?*omdat er tot nu toe nooit eens?*gezindheid was over de nieuwe ?*benoemingen. Als die leden worden vervangen door de kandidaten die de regering naar voren schuift, dan zou de Raad een ‘progressief’ label krijgen.

Cliëntelisme

De leden van de Algemene Raad – 12 rechters en 8 juristen – moeten door het parlement worden ?*benoemd en daarvoor moeten ze drie vijfde van de stemmen krijgen. ‘De idee achter de drievijfderegel is dat de samenstelling van die Raad de politieke pluriformiteit van het land moet weerspiegelen’, verklaart Mar?*a de Prado Escoda Merino. ‘Maar er zit een fout in het systeem, want in de praktijk kan één partij de benoemingen vetoën. De Partido Popular, die jarenlang aan de macht was, wil de conservatieve meerderheid in die Raad behouden en staat daarom al twee jaar op de rem.’

Op papier en volgens de formele regels zijn de rechters onafhankelijk, maar professor Jacobo Bastida Freijedo, rechtsfilosoof aan de universiteit van Oviedo, ziet een duidelijke band tussen de politieke en de rechterlijke macht. Hij spreekt van cliëntelisme. ‘Als een rechter geregeld vonnissen velt die passen bij de ideeën of praktijken van een ?*politieke partij, dan is de kans groot dat de Consejo General de Poder Judicial hem daarvoor bij een volgende benoemingsronde beloont.’

Ook de juristen die verantwoordelijk zijn voor die benoemingen, namelijk de leden van de Consejo General de Poder Judicial, zijn niet écht onafhankelijk. ‘Zij hebben maar een mandaat van vijf jaar. Daarna hopen ze op een topfunctie in de rechterlijke macht. Zij weten dat hun professionele loopbaan mee bepaald wordt door de wijze waarop ze zich in die Raad hebben opgesteld’, zegt professor Bastida Freijedo.

Corruptieschandaal

De praktijk wijst dus maar al te vaak op de collusie tussen politiek en gerecht. Vandaag stelt de Partido Popular zijn veto tegen de komst van rechter José Ricardo De Prada, de man die een corruptieverhaal in de PP blootlegde en aan de basis lag van het einde van het premierschap van Mariano Rajoy. De PP is ook tegen de benoeming van rechter Victoria Rosell, een voormalig lid van de kleine, linkse regeringspartij Podemos. ‘Als je dat open en bloot zegt, dan kun je toch niet volhouden dat het ?*gerecht niet gepolitiseerd is’, merkt Bastida Freijedo op.

In dit gepolariseerde politieke landschap is het bijzonder moeilijk om in het parlement een drievijfdemeerderheid te vinden voor de nieuwe benoemingen aan de top van de rechterlijke macht. De Partido Popular die, als tweede grootste partij in het parlement, noodzakelijk is om aan voldoende stemmen te geraken, voelt de hete adem van de twee andere rechtse partijen in zijn nek en zet zijn hakken in het zand.

Om uit de impasse te raken, hoopt de regering de wet te versoepelen, waardoor er niet langer een drievijfdemeerderheid nodig is voor de benoeming van de top?*magistraten. Maar ook dat voorstel moet door het parlement geraken.