[Jonas De muynck]

Net na WO II was ook in Nederland de aanhang van de CPN erg groot. Bij de eerste verkiezingen na WO II (1946) behaalde de CPN 10 van de 100 Tweede-Kamerzetels en 4

van de 50 Eerste-Kamerzetels. Dit kwam voornamelijk door de rol van de communisten in het verzet en omdat de Sovjet-Unie een van de grote overwinnaars van WO II was

natuurlijk.

Dat is inderdaad de tendens die zich internationaal voordeed, ook de KPB werd plotseling een politieke factor van betekenis. Als ik mij niet vergis is het in Nederland niet tot

regeringsdeelname gekomen? In België wel, in vijf afzonderlijke regeringen tussen '45 en '47 zaten 2 tot 4 communistische ministers waaronder op de belangrijke post

"wederopbouw". Wat het aantal zitjes betreft dat zou ik moeten opzoeken ik denk dat ze in '46 bijna 13% van de stemmen haalden en dat was hun hoogtepunt.

Voor de oorlog was de CPN zeker niet groot: van 1918 (de eerste verkiezingen met algemeen kiesrecht) tot 1929 steeds een of twee zetels, in 1933 4 zetels (invloed crisis), in

1937 3 zetels. Na de oorlog daalde de aanhang snel, vooral door de internationale ontwikkelingen, maar in 1972 haalde de CPN toch nog 7 van de 150 zetels. In 1986 verloor ze alle

drie de zetels in de Kamer om in 1989 in een kartel onder de naam GroenLinks op te komen.

Schitterend! Dat wist ik niet, dat de CPN in GroenLinks is uitgemond. De KPB kende een soortgelijke ontwikkeling, hoewel ik moet zeggen dat ze in Vlaanderen steeds erg zwak is

gebleven. Ik denk dat de KPB al vroeg in de jaren '80 de laatste kamerzetel kwijtspeelde. Vanaf 49 ging het steeds achteruit met enkele pieken rond de staking van 60-61 en ergens

midden de jaren '70.

De basis voor de grotere aanhang van socialisten en communisten in Nederland ligt vooral in het feit dat Nederland voor een deel protestants is. Op de een of andere manier

is de invloed van het socialisme in protestantse gebieden en landen (kijk naar Noord-Duitsland en Scandinavië) veel groter dan in katholieke landen. Heb jij daar een verklaring

voor?

Klopt, denk maar aan Finland waar het communisme zo sterk stond als in Frankrijk en Italië. Voor wat betreft Finland zijn er uiteraard wel historische en dus geografische factoren.
Ik zou het echt niet weten, anderzijds mag je niet vergeten dat Italië ams katholiek land steeds sterke arbeiderspartijen heeft gehad en zeker aan communistische en socialistische

kant. De overige katholieke landen Spanje en Portugal tellen uiteraard niet mee omdat ze daar nog onder Franco en Salazar zaten, het feit dat in die landen het fascisme is kunnen

doorbreken heeft als antwoord dat het een alliantie kon aangaan met conservatief-katholieke groepen. Griekenland was als katholiek land wel sterk communistisch zelfs zo sterk dat

men er de wapens heeft moeten gebruiken, maar dat weet je zelf ook wel...

In ieder geval is Nederland wel altijd te 'katholiek' (?) geweest voor een linkse meerderheid.

Moeilijk zo te zeggen hé? Ik weet het niet, ik durf geen culturele of soc-ec factoren aan te halen die het kunnen verklaren. Het zal een samenloop van omstandigheden zijn.

In de jaren 70, het hoogtepunt voor links tot nu toe, behaalden de linkse partijen gezamenlijk 65 (1972) en 67 (1977) van de 150 zetels. Het meest linkse kabinet uit de

geschiedenis, onder Joop den Uyl (1973-1977), was 'rood met een witte rand' (wit voor christen-democraten).

Interessant en wat was de balans wat betreft beleid?

Dat begrijp ik, maar het is toch opmerkelijk dat werd samengewerkt met mensen die gewoon een deel van het partijprogramma negeerden?

Inderdaad, deels heeft dat te maken met het feit dat de progressieve krachten in Vlaanderen bijna allemaal in anti-Belgische kringen te vinden waren, denk aan de anarchisten en

dergelijke. Ik denk dat de KPB op die manier aansluiting wou vinden bij de progressieve krachten in Vlaanderen en dus de Vlaamse kaart trok of liever liet trekken door de VKP.

Aha, dat wist ik niet. Ik dacht dat België net als Nederland een politiek van neutraliteit voerde. Toch een belangrijk punt om het verschil tussen Nederland en België (bijv. de

pro-Duitse houding van veel Vlamingen) in de oorlog te kunnen begrijpen.

O, inderdaad, zeer zeker. Denk aan de rol van de vernederlandsing van de universiteit van Gent door de Duitsers dat was voor de Vlaamse Beweging een mijlpaal. De eenheid van

België en Frankrijk inzake de internationale politiek heeft bij de Vlaamse Beweging de goodwill voor Duitsland aangekweekt.

Op zich wel, ja. Maar persoonlijk vind ik de Belgische staatsstructuur behoorlijk ingewikkeld en eigenlijk onnodig gecompliceerd. Waarom aparte gemeenschappen en

gewesten? Ik las ergens dat de Franstaligen vier onderwijsministers hebben, ongelooflijk! De bureaucratie moet in België dan nog groter zijn dan in Nederland...

Het is dramatisch, maar ik zie momenteel geen beterschap enkel een verdere verdamping o.i.v. Europa kan de zaken veranderen.

Aha, vandaar. Maar was het Vlaams Blok in het begin, eind jaren 70, niet voornamelijk nog een Vlaams-nationalistische en veel minder een extreemrechtse partij?

Zeer zeker weten, daar heb je gelijk in. De eerste drijfveer voor hun afsplitsing van de Volksunie was het Egmontpact (volgens de radicale vleugel van Vlaamsnationalisten waren er

teveel toegevingen gedaan). Hieronder een link naar een tekst van mij over het blok en nieuw-rechts, onderaan heb je een contextschets die de zaken wat duidelijker kan maken:

http://www.blokbuster.antifa.net/2002/nieuwrechts.htm

Ik heb het je denk ik al eens doorgespeeld trouwens.

Anderzijds is het zo dat Egmont wel werd aangegrepen door een radicalere vleugel om met veel machtsvertoon de volksunie te verlaten onder het mom van "trouw aan Vlaanderen"

terwijl er zich binnen de Vlaamse Beweging duidelijk tendensen aan het aftekenen waren die extreem-rechts waren.

Ten eerste vind ik het ongelooflijk dat de socialisten, in Nederland de grootste voorstanders van vrouwenkiesrecht, in België daar tegen waren. Wat waren die electorale

overwegingen dan?

Vlaanderen was nog sterk agrarisch en men was bang dat de vrouwen zouden zorgen voor een versteviging van de katholieke macht. Men was dus bang dat ze gewoon zouden

stemmen waarvoor hun echtgenoot zei dat ze moesten stemmen.

Maar ten tweede is het nog verbazender dat het vrouwenkiesrecht pas na WO II in België is ingevoerd. In Nederland kwam dat in 1919 al, twee jaar na het algemeen

kiesrecht voor mannen. Ik dacht dat Nederland al erg laat was met kiesrecht, maar blijkbaar niet. Van Zwitserland wist ik het, maar van België had ik dat toch niet verwacht.

Die factor speelt dus zeer sterk mee, maar ook de spanningen van de jaren '20 en '30 die de tijd niet rijp maakten voor wat men als een "experiment" zag. men wilde vooral een stabiele

situatie garanderen. In die context moet je dat zien.

Was het misschien ook de veel strakkere organisatie van de socialisten in België, waardoor de communisten geen kans kregen?

Ja dat kan zeker, de socialisten waren binnen de arbeidersmilieus zeer diep ingeworteld. De zuil stond al helemaal op punt.

Ik heb het bijvoorbeeld nooit vreemd

gevonden dat de grootste aanhang van de communisten in Nederland (nu nog) in Oost-Groningen te vinden is, ver weg van het centrum van de macht (hoewel dat nu, 35 jaar na het

instorten van de verzuiling, geen rol meer speelt natuurlijk).

Interessant, wat voor nijverheid is er daar eigenlijk?

Hm, maar in Nederland stonden de katholieken toch ook sterk in de indutriegebieden in Brabant en Twente. Weliswaar geen zware industrie (textiel, schoenen, elektronica), maar toch. Ik kan daar eigenlijk niet zo snel een verklaring voor vinden. In Rotterdam (havens) en Amsterdam (handel) stonden de socialisten wel sterk, maar Holland heeft geen katholieke achtergrond natuurlijk (alhoewel Brabanders wel in grote getalen naar Rotterdam trokken!).

Het is een complexe wisselwerking van factoren, ik vind het ook erg moeilijk om daar uitspraken over te doen.

Ik zou het eigenlijk niet weten, maar ik denk dat er in Nederland toch ook wel meer mensen van lagere rangen in de politiek zaten. Willem Drees, stenograaf en zoon van een bankbediende, en Joop den Uyl, journalist en zoon van een mandenmaker/winkelier, kwamen uit de lage middenklasse. Wim Kok is een timmermanszoon (alle drie PvdA), Jan Marijnissen (SP) was zelf lange tijd fabrieksarbeider.

Mmm, daar ben ik toch wat over verbaasd. Wanneer is de intellectuele ontvooding begonnen in Nederland of de democratisering van het onderwijs?

Ah, natuurlijk. Maar dan nog is het vreemd dat de Franstaligen ook na de invoering van het algemeen kiesrecht, waardoor de Vlamingen toch een grotere invloed in de politiek kregen, nog steeds de politiek bepaalden.

Aha, maar dat is door de grendelgrondwet natuurlijk en de zetelverdeling. Om in Vlaanderen verkozen te raken moet je meer stemmen halen dan in Wallonië. De grendelgrondwet wil zeggen dat er bijvoorbeeld een 2/3 meerderheid moet zijn per taalgroep om de grondwet te kunnen wijzigen.

Mijn Frans is inderdaad niet zo heel goed (die 4 jaar zijn al een beetje weggezakt ), maar de essentie van het programma heb ik er wel uitgehaald. Ze hebben een vreemde tegenstrijdigheid in hun idealen, nl. enerzijds anti-Vlaams maar anderzijds pro-Belgisch.

Ja, het zijn geen voorstanders van een onafhankelijk Wallonië, die vind je eerder in afgescheurde Waalse socialistische partijtjes.

Verder zijn het min of meer taalimperialisten, doordat ze hun taal willen opleggen in Vlaamse gemeenten en tegen de gelijke vertegenwoordiging van Vlamingen en Franstaligen in Brussel zijn. Klopt dat een beetje? Het is vooral een partij voor de Brusselse regio volgens mij, maar wonen er ook nog 'autochtone' Franskiljons in de rest van Vlaanderen?

Je hebt het inderdaad zo ongeveer gezien waar ze voor staan. Het FDF is ontstaan rond de fameuze Brusselse kwestie van de periode rond de jaren '50-'60. Het is inderdaad vooral een Brusselse partij die bij zeer burgerlijke middens wist te ronselen. In de rest van Vlaanderen kunnen ze geen lijsten indienen behalve in de regio Brussel-Halle-Vilvoorde, waar ze toch wat stemmen halen, wat inderdaad aangeeft dat zich daar al wat Franstaligen hebben gevestigd. We kunnen aan de hand van stemmen niet direct zien waar de echte franskiljons zich bevinden, maar in Gent bijvoorbeeld of in Aalst kom je ze nog tegen en sommigen spreken echt geen letter Nederlands.

Best wel jammer dat er geen linkse flamingantenpartij over is, maar er is dus nog wel een basis voor, of niet?

Eigenlijk niet of amper en zeker nu met de groep Spirit die gematigde linkse flaminganten weet aan te trekken.

Vreemd eigenlijk dat er wel zoveel kleine communistische partijtjes zijn, maar geen linkse vlaamsgezinde partij.

Tja, eigenlijk spirit, maar echt radicaal zijn die niet.

Op welke partij stem je nu meestal (als je dat wilt zeggen), of stem je helemaal niet?

Ik heb gestemd voor een lijst die samengesteld was uit meerdere linkse partijtjes en figuren.