Josef Pieper
Rust als grondslag van de beschaving
De beide essays -
Muße und Kult en
Was heißt Philosophieren? - die in dit boek in vertaling zijn opgenomen, zijn onafhankelijk van elkaar verschenen in het Duitsland van net na de Tweede Wereldoorlog en zijn zowel bij onze oosterburen als in de Angelsaksische wereld beroemd geworden. De essays horen bij elkaar omdat ze beide aan dezelfde grondgedachte zijn ontsproten: de bestaansvoorwaarde van cultuur is gelegen, niet in de ingespannen werkzaamheid, maar in de rust.
De rust is een gelaten ontvankelijk-zijn voor waarheid en werkelijkheid. Deze beschouwelijkheid is in de moderne wereld in het gedrang geraakt. In ons alledaagse bestaan verschijnen de dingen en de ander slechts als grondstof voor ons handelen. Het leven wordt beheerst door de bedrijvigheid; alsof het niet ook een eigen waarde heeft.
De moderne arbeidswereld houdt staat zelfs geen rustdag meer toe. Zelfs de vrije tijd is er slechts nog om besteed te worden, zelfs de natuur (de schepping) is nog slechts ter recreatie. Het hervinden van de rust kan niet worden bewerkstelligd. Het is primair een gratuit gegeven. De ontvankelijkheid voor het geheim van de werkelijkheid is verbonden met de religieuze ervaring zoals die in de viering en het feest gestalte krijgt.
Dit is Josef Piepers dringende cultuurkritische boodschap, die nu zelfs actueler is dan op het moment dat hij zijn werk schreef. Josef Pieper (1904-1997) heeft in zijn lange leven in een hele reeks fraaie, kleine boeken, het denken van Thomas van Aquino vertaald voor onze tijd. In het buitenland is hij zeer bekend. In Nederland is hij tot nog toe volkomen genegeerd. Met deze vertaling komt daar verandering in.
Dit lijkt er al meer op, ik raad iedereen Pieper aan om de economie ook eens via de ontologie te bekijken 8) .