[MIS]

Een van de opmerkelijke kenmerken van de sociale realiteit is het verschijnsel ‘macht’. Of zoals de econoom John Kennedy Galbraith het onder worden bracht : ‘Machtsuitoefening – onderwerpen van een deel van de wil van anderen – is in de moderne samenleving onvermijdelijk, niets van wat er is, is zonder macht tot stand gekomen (…) Macht kan in sociaal opzicht boosaardig zijn, maar het is ook sociaal essentieel.’ De essentiële rol van macht in de sociale organisatie hangt samen met onvermijdelijke belangentegenstellingen. Vanwege ons vermogen tot het ontwikkelen van voorkeuren en het maken van dienovereenkomstige keuzes zullen er in iedere menselijke organisatie belangenconflicten ontstaan, en macht is het middel waardoor deze conflicten worden opgelost.

Dit impliceert niet per se de dreiging met, of het gebruik van geweld. In zijn verhelderende essay onderscheidt Galbraith drie vormen van macht, al naargelang de middelen waarmee zij worden toegepast. Dwingende macht leidt door middel van het opleggen van of dreigen met sancties tot onderwerping, compenserende macht bereikt hetzelfde door middel van het bieden van prikkels of beloningen, en geconditioneerde macht streeft ernaar door middel van het modificeren van overtuigingen en opvattingen via overreding of voorlichting. De kunst van politiek is het vinden van de juiste mix van deze drie machtsvormen, met het doel conflicten op te lossen en evenwicht tussen tegenstrijdige belangen te bewerkstelligen.

Machtsverhoudingen worden cultureel bepaald door overeenkomsten over de gezagsposities die deel uitmaken van de gedragsregels van die cultuur. In de menselijke evolutie kunnen zulke overeenkomsten al in een heel vroeg stadium tot ontwikkeling zijn gekomen met de ontwikkeling van de eerste gemeenschappen. Een gemeenschap zal veel effectiever kunnen handelen indien iemand bevoegd is tot het nemen of vergemakkelijken van beslissingen als er belangentegenstellingen in het spel zijn. Dergelijke sociale regelingen zouden de gemeenschap een groot evolutionair voordeel verschaffen.

Feitelijk is de oorspronkelijke betekenis van termen als ‘gezag’ of ‘autoriteit’ niet ‘bevelsmacht’, maar ‘een solide basis voor kennen en handelen’