Opinie: Volkssoevereiniteit versus mensenrechten

[Recitator]

Eens kijken of jullie kunnen weerstaan aan dit pareltje van Chris Demeyere:

Sinds Rousseau’s Du contrat social kennen we het principe van de volkssoevereiniteit. Het idee dat een volk op zich een entiteit is met volledige zelfbeschikking was op dat moment revolutionair. Tenminste, vanuit het ancien regime, maar we moeten er wel rekening mee houden dat (volgens de Tocqueville) de Franse revolutie ontstond door de socio-economische veranderingen. De Franse revolutie was enkel de bezegeling van een verandering die al langer in de maatschappij zelf aan het plaatsvinden was. En de maatschappij, dat was het volk. In tegenstelling tot de Amerikaanse grondwet, waar men nog altijd ‘one nation, under God’ is, was de Franse revolutie geseculariseerd. De legitimatie kwam vanuit het volk zélf, vanuit haar onvervreemdbaar recht op zelfbeschikking, vanuit haar soevereiniteit.

Soevereiniteit is een abstrakt begrip, kan niet worden vervreemd en kan door niemand worden verpersoonlijkt, hoogstens vertegenwoordigt. Maar zelfs bij machtsvertegenwoordiging blijft het volk de werkelijke eigenaar van de soevereiniteit. Dit idee is essentieel geworden voor onze westerse democratie.

Maar hét probleem was de invulling van het begrip ‘volk’. Een volk is niet gelijk aan een natie. Op een bepaald moment voelt een groep mensen zich verbonden, bijna altijd om etnische redenen (maar soms ook om andere redenen, kijk maar naar het Jodendom dat op geloof steunt) en ziet zichzelf als een aparte, onafhankelijke entiteit: een volk. Dit houdt automatisch in dat er dus verschillende volkeren zijn die allen soeverein zijn.

Het probleem was hoever deze soevereiniteit gaat. Geen enkel volk mag zich bemoeien met een ander volk zonder hun toestemming, want anders schendt men de soevereiniteit. En daar zit de zwakheid van het systeem. Wat met de normen en waarden die universeel gelden? Wat indien een volk deze niet eerbiedigt?

Maar hoe kan er zoiets bestaan als universele normen en waarden? Is de soevereiniteit van het volk niet absoluut? Sinds de verschrikkingen van de holocaust en de processen van Nürnberg is het internationaal aanvaard dat zelfs indien iets volledig rechtmatig is onder de wetten van een staat, het in strijd kan zijn met het internationale recht en dus strafbaar. Wat is de bron van dit internationale recht? Het is niets meer of minder dan een universeel systeem van waarden en normen dat boven de soevereiniteit van het volk lijkt te staan. Waar komt dit nu vandaan?

In de twintigste eeuw is meer en meer het idee gegroeid dat de verschillende volkeren toch allen verbonden zijn. Er is één gemeenschappelijk (en daarom abstrakt) kenmerk. Elke mens, elk individu, is mens. En dus deel van de mensheid.

De mensheid is het abstrakte volk waar we allen toe behoren. Niemand kan uitgesloten zijn van lidmaatschap. U bent mens indien u dat wil. Vrije wil is namelijk dé eigenschap eigen aan de mens en al wie die wil heeft, is mens. Dit abstrakt volk is een ‘state of mind’, een staat van denken, van gedachte en idealen. En waar deze gedachten onderling overeenstemmen, waar er consensus over bestaat, vinden we iets merkwaardigs. Universele waarden. Universele rechten die we aan élke mens toekennen. Zaken die zo vanzelfsprekend menselijk zijn dat het absurd zou zijn om ze iemand te onthouden.

Met welk recht beschouwen we deze waarden nu als essentieel en als afdwingbaar? Met welk recht beschouwen we sommige van deze waarden als hoger dan de volkssoevereiniteit?

Eigenlijk beschouwen we het NIET als hoger dan de volkssoevereiniteit, maar zien we het als soevereiniteit van een ander soort volk, een abstrakter volk. Namelijk de mensheid. De basis voor de mensenrechten en de universele waarden is de soevereiniteit van de mensheid. Aangezien de mensheid een abstrakte vorm van volk-zijn is, is ook de soevereiniteit van de mensheid abstrakter. En dus per definitie algemener.

Volgens de algemene wetten van de democratie die stellen dat er meer gezag uit twee mensen komt dan uit één kunnen we dus stellen dat volgens de (alweer abstrakte) democratie de mensenrechten, die voortvloeien uit de soevereiniteit van de mensheid, een sterkere gelding hebben dan de individuele volksrechten, die voortvloeien uit de soevereiniteit van het individuele volk.

Dit dient niet te worden gezien als een beperking van de volkssoevereiniteit maar als een overkoepeling waar elk volk zich in kan vinden en wat dus eigenlijk ook zelf voortvloeit uit de soevereiniteit van het volk.

Chris Demeyere

[coosie]

Vind ik inderdaad een pareltje.

In de twintigste eeuw is meer en meer het idee gegroeid dat de verschillende volkeren toch allen verbonden zijn. Er is één gemeenschappelijk (en daarom abstrakt) kenmerk. Elke mens, elk individu, is mens. En dus deel van de mensheid.

Bovenstaande is jammer genoeg een gegeven die veel mensen niet kunnen of willen vatten. En, nog erger, al vaak werd juist door deze mensen een een stuk geschiedenis geschreven.

[advocadus]

Ieder-één kan beweren wat hij wil, grote pleidooien houden over universele waarden en normen, maar eigenlijk moet je op zoek naar een meta-verklaring voor die universaliteit. Het is onmogelijk om universele waarden te verklaren vanuit een mens, een volk of zelfs de mensheid. Je moet op zoek naar "iets hoger" en meestal kom je dan in een religieuze sfeer terecht.
De cursussen moraal en natuurrecht aan de universiteiten stellen, terecht denk ik, vragen bij die universele moraal. Zijn waarden en normen niet per definitie relatief ? Hebben ze niet steeds te maken met een zekere standplaatsgebondenheid (historisch en geografisch), of zijn er toch bepaalde normen die gelden voor "de mensheid" ?

Het is een zeer pertinente vraag omdat je een antwoord nodig hebt om bijvoorbeeld de universaliteit van het EVRM te legitimeren. Neem bijvoorbeeld het meest aanvaarde universele recht nl. recht op leven; tot voor enige tijd werden ook in onze streken onenigheden vaak geregeld per duel. Wat doe je met een cultuur waar anno 2003 het duel nog geldt ? Is de winnaar van het duel per definitie een moordenaar omdat wij vanuit onze standplaatsgebondenheid dat zo beslist hebben in het EVRM (dat maar 50 jaar oud is) ? Hebben wij bijvoorbeeld het recht om de Spartaanse levenwijze te veroordelen vanuit onze eigen standplaatsgebondenheid ?

Een waarlijk interessante filosofische, maar ook historische en juridische discussie. Maar ook een heel moeilijke.

[Doomy]

De mensheid is het abstrakte volk waar we allen toe behoren. Niemand kan uitgesloten zijn van lidmaatschap. U bent mens indien u dat wil. Vrije wil is namelijk dé eigenschap eigen aan de mens en al wie die wil heeft, is mens. Dit abstrakt volk is een ‘state of mind’, een staat van denken, van gedachte en idealen. En waar deze gedachten onderling overeenstemmen, waar er consensus over bestaat, vinden we iets merkwaardigs. Universele waarden. Universele rechten die we aan élke mens toekennen. Zaken die zo vanzelfsprekend menselijk zijn dat het absurd zou zijn om ze iemand te onthouden.

Met welk recht beschouwen we deze waarden nu als essentieel en als afdwingbaar? Met welk recht beschouwen we sommige van deze waarden als hoger dan de volkssoevereiniteit?

Eigenlijk beschouwen we het NIET als hoger dan de volkssoevereiniteit, maar zien we het als soevereiniteit van een ander soort volk, een abstrakter volk. Namelijk de mensheid. De basis voor de mensenrechten en de universele waarden is de soevereiniteit van de mensheid. Aangezien de mensheid een abstrakte vorm van volk-zijn is, is ook de soevereiniteit van de mensheid abstrakter. En dus per definitie algemener.

Volgens de algemene wetten van de democratie die stellen dat er meer gezag uit twee mensen komt dan uit één kunnen we dus stellen dat volgens de (alweer abstrakte) democratie de mensenrechten, die voortvloeien uit de soevereiniteit van de mensheid, een sterkere gelding hebben dan de individuele volksrechten, die voortvloeien uit de soevereiniteit van het individuele volk.

Dit dient niet te worden gezien als een beperking van de volkssoevereiniteit maar als een overkoepeling waar elk volk zich in kan vinden en wat dus eigenlijk ook zelf voortvloeit uit de soevereiniteit van het volk.

Chris Demeyere

In omgekeerde richting kun je ook stellen dat elk individu een zeker zelfbeschikkingsrecht heeft. Het zelfbeschikkingsrecht van de mensheid en het zelfbeschikkingsrecht van individuen sluiten perfekt bij elkaar aan: het zijn gewoon de internationale en de individuele laag van het zelfbeschikkingsrecht. Een grondiger diskussie daarover vind je op http://forum.politics.be/viewtopic.php?t=4976.

[1handclapping]

Ik dacht dat alle staten/leden van de Verenigde Naties de Universele verklaring van de rechten van de Mens onderschreven hebben m.a.w.
dit is geen algemeen-ethische vraag maar een konkreet juridisch feit. De enige "flaw" is dat het geen juridisch afdwingbaar karakter heeft.
Behalve dan in het Europese Hof van Straatsburg waar individuen
hun staat kunnen aanklagen wegens de schending van hun universele rechten.

Interessant blijft de vraag hoe het dan verder moet met het "goddelijke recht" vooral indien dit strijdig is met het "universele recht".
Praktische voorbeelden : de recente felle veroordeling door de Paus van
de homosexualiteit
De sharia
Het Kastestelsel (hindoe)

Feitelijke overtredingen van het "universeel Recht "
Oorlogsmisdaden begaan door "overwinnaars"

Ik heb een tijdje gedacht dat we met de invoering van een "Universeel Recht" te veel de "westerse" toer opgingen - ons westers waardensysteem te intens, te "postkolonialistisch" aan de andere volkeren
opdringen. Tot ik in een uitzending van het Humanistisch verbond een Indiër zijn credo van het Atheïsme hoorde verkondigen. Toen realizeerde ik me dat de huidige ontwikkeling naar een internationale rechtsorde
ook al is het geen weg over rozen de enig juiste is om het "abstrakte"
universele volk meer veiligheid,welvaart te bezorgen. Trouwens alle
"volkeren" zijn abstrakt en meestal creaties van andere belangen.

Waarom was Napoleon I geen Corsikaan ?

[Leo]

Oorspronkelijk geplaatst door Recitator

Eens kijken of jullie kunnen weerstaan aan dit pareltje van Chris Demeyere:

En daar zit een kanjer van een drogreden.

Het verbonden voelen is iets heel anders dan een verbondenheid opgedrongen krijgen. Dat is wat het staasnationalisme doet. Om de meest uiteenlopende redenen (meestal oorlogen of politieke belangen) volkeren verscheuren, de verschillende stukken op grond van machtsverhoudingen bijeendrijven, er een nieuw etiket "volk" opplakken: en weg, verbondenheid. "Onderdaan" is in zo een konstruktie slechts een moderne vorm van lijfeigenschap: niet zoals weleer toebehorend aan een despoot, maar aan een entiteit die zich staat noemt en zichzelf "demokratisch" verklaart.

Zo een staat kan zijn soevereiniteit enkel inroepen steunend op de zelfgemaakte papieren regels of het geweld waaruit het geboren is: waardenloos dus. Alleen een van binnenuit gegroeid volk kan mensenrechten inroepen om zijn soevereiniteit te laten gelden.

[wardje]

een van binnenuit gegroeid volk

de klassieke tweedeling tussen staatsnationalisme en volksnationalisme heeft zeker zijn werkelijkheidswaarde, maar dat is geen reden om die te koppelen aan de tegenstelling inauthentiek (van bovenaf) - authentiek (van onderuit)

kijk naar frankrijk: zijn de franse nationale gevoelens minder authentiek omdat het franse volk een staatsnationalistische creatie is?

maar vooral: een van binnenuit gegroeid volk is ook maar steeds een verbeelding (ik zeg niet: inbeelding), een constructie, een bepaalde interpretatie, een vertelling.

daar is op zich niets mis mee, maar net zoals bijvoorbeeld godsdienst, hebben zulke vertellingen geen plaats in de politiek. als nationalisme zich gaat lenen tot een politieke tegenstelling tussen eigen en vreemd, of tot cultuurrelativisme, dan is er iets grondig misgelopen.

nationalisme dat van onderuit komt kan evenzeer onderdrukkend en onrechtvaardig zijn als staatsnationalisme; kijken we bijvoorbeeld naar moslimfundamentalisme (akkoord, geen nationalisme, maar idem mechanisme van eigen vs vreemde cultuur) dat vaak van onderuit tegen de staat werkt; dat is evenzeer onderdrukkend als een dictatuur van bovenaf (al was het maar voor de vrouw).

zaak is, dat de tegenstelling eigen-vreemd nooit mag maskeren dat het eigene ook zeer divers en onderling verdeeld is, dat de verbondenheid zeker nooit absoluut is, en dat die tegenstelling nooit mag worden ingeroepen om schendingen van universeel geldende mensenrechten te rechtvaardigen.

[trinidad]

hallo,

hier even mijn excuses aan leo: ik heb wat zitten prutsen en ik had per ongeluk zijn bericht gewist; met wat klutsen heb ik de tekst er weer opgekregen, maar misschien is de layout wat veranderd

met oprechte excuses voor mijn onhandigheid,

trinidad

[1handclapping]

Fiktie : een volk : de furbistaniërs wonen in het grensgebied van 3 landen
het ene is een theocratie - godsdienstig onverdraagzaam- alhoewel de
furbistaniërs zijnde van dezelfde godsdienst er geen religieuze problemen hebben.
de andere is een uiterst wrede dictatuur
& de derde staat is democratisch

De wrede dictatuur heeft om opportunistische redenen (het gebied waar de furbistaniërs wonen bevat veel olie) veel steun over voor een fubistaans nationalistisch verzet dat in de 2 andere landen opereert.
Maar het is voor iedereen duidelijk dat moest het furbistaans verzet succes hebben er in het beste geval een dictatoriale marionettenstaat
zal onstaan.

Zou jij je als furbistaan in het democratische land aansluiten bij zulk
furbistaans verzet of ijveren voor bv meer autonomie in een onvolledig
maar toch demokratisch land.

Wat weegt er het meeste door demokratie of volkssoevereiniteit ?

[Leo]

Oorspronkelijk geplaatst door 1handclapping

Wat weegt er het meeste door demokratie of volkssoevereiniteit ?

Goeie vraag: Demo-kratie is identiek aan volks-soevereiniteit, tenminste als je ter goeder trouw bent, en het begrip volk eerlijk interpreteert.

Ik zoek me trouwens rot naar een situatie die vergelijkbaar is met de Furbistaniërs. (Nog) geen gevonden. Wel verscheurde volkeren die onder zo een diktatuur weg willen (alle mij bekende burgeroorlogen).

Wardje's Frans voorbeeld illustreert iets heel anders, dat enorm belangrijk is: de "Franse" Bretoenen en Elzassers hebben van hun kultuur enkel de folklore overgehouden: zij hebben zich laten verfransen. Zij zijn opgegaan in een nieuwe kultuur. De "Franse" Basken niet. Ik durf mijn nek dan ook niet te ver uitsteken voor hun Franse nationale gevoelens. Het loopt pas goed mis, als kultuur onwaardg geacht wordt om als bazis te dienen voor het zo geroemde samenhorigheidsgevoel. We zijn nog altijd mensen.

Waarom hebben de Vlamingen zich niet laten verfransen? Dat was toch een fantastisch toekomstbeeld: behoren tot een wereldkultuur? Juist: omdat zij Nederlanders gebleven zijn. Als die ijsberg, waarvan taal slechts het topje is, niet gesmolten geraakt kan je het wel vergeten. Het gaat hier om het geheel van normen, waarden, omgangsvormen, zeden, gebruiken en fatsoensnormen. Kijk maar naar de hete politieke hangijzers bij ons: de Nederlandse en de Franse waardenschalen behoren tot een heel andere voedingsbodem.

[Leo]

Oorspronkelijk geplaatst door 1handclapping

Maar het is voor iedereen duidelijk dat moest het furbistaans verzet succes hebben er in het beste geval een dictatoriale marionettenstaat
zal onstaan.

Voor mij niet. Is het nieuwe Duitsland een diktatoriale marionettenstaat?