Willem Van Oranje: Machtswellusteling of Vader des Vaderlands?

[Jacob Van Artevelde]

Het Oosten in http://forum.politics.be/showthread....74057&page=17:

Voordat de 80-jarige oorlog uitbrak probeerde de (hogere) adel in de Nederlanden de koninklijke macht in te perken. En deze gelegenheid deed zich voor toen de lagere adel een initiatief nam in en door het zogenaamde ‘Eedverbond’. Men drong vooral aan op een meer ingehouden politiek inzake de zogenaamde ‘kettervervolging’ en bestraffing hiervan door de inquisitie. Op 5 april 1566 boden deze edellieden in die zin aan de landvoogdes Magaretha van Parma een smeekschrift aan. Magaretha van Parma was eigenlijk een zwakke regentes, maar ze zag wel in dat te hevige bestraffing van religieus andersdenkenden een averrechts effect had. Nu was dit smeekschrift ingediend door de lagere adel zonder dat de bestuursadel en de hogere adel dit hadden kunnen verhinderen. Het smeekschrift bleef niet zonder resultaat want de landvoogdes deelde de dag erna al mee dat er wellicht verzachting zou komen van haar verordeningen inzake de religieuze orthodoxie. Vandaar dat zij in een schrijven verordende aan de provincale en lokale magistraten dat er ‘moderatie’ moest worden getoond inzake deze aangelegenheden. De hoge adel rond Willem van Oranje zag zijn kans schoon en maakte gebruik van de zwakke situatie waarin de landvoogdes zich bevond om de koning tot nog meer ( politieke ) concessies te dwingen. Dus Willem van Oranje had maar weinig te maken met de eisen tegen de inquisitie. Bij hem ging het om de verzwakking van de koninklijke macht ten voordele van hem en zijn adellijke kliek.
Maar de Tachtigjarige oorlog ging natuurlijk om veel meer dan eisen om meer religieuze vrijheid. Zoals vroeger hier al werd gesteld, is de Tachtigjarige Oorlog uitgebroken om politieke redenen in een economisch slecht klimaat (veel werklozen), om godsdienstige redenen, maar zeker niet enkel om godsdienstige redenen. En het economisch slecht klimaat maakte ook dat er zoiets kon plaatsgrijpen als de ‘beeldenstorm’. De economische situatie in de Nederlanden was toen in korte tijd verslechterd. In de tweede helft van de 16de eeuw was de industrie van de Vlaamse en de Brabantse steden ingeschakeld geraakt in de wereldeconomie, met Antwerpen als spil. De productiestijging die daaruit voortvloeide, ging gepaard met een toename van de bevolking die, wat de voedselvoorziening betrof, uitsluitend kon worden opgevangen door graaninvoer uit het Oost-zeegebied. Omstreeks 1560 werd ongeveer 20 �* 25 procent van het in de Nederlanden verbruikte graan ingevoerd uit de streken aan de Oostzee. In de periode van 1555-1557 ontstond voor het eerst sinds twintig jaar in de Nederlanden een hongersnood, waardoor weliswaar vooral de armsten werden getroffen, maar die ook leidde tot welvaartsvermindering van de middenklasse. Die hongernood was van vrij korte duur, maar hij viel samen met een klimaat van toenemende politieke onzekerheid na de troonafstand van Karel V (1555), met het eerste grote staatsbankroet (Spanje) in 1557 en met, in datzelfde jaar, een opnieuw uitbreken van de vijandelijkheden aan de zuidelijk grens van het land met Frankrijk. Het succes van het protestantisme moet ook tegen deze achtergrond worden bekeken.

In 1559 werd vrede met Frankrijk gesloten en dit had onmiddellijk een weerslag op de nijverheid in de Lage Landen en de werkgelegenheid. Er was veel meer vraag naar arbeiders dan er aanbod was en de lonen gingen peilsnel de hoogte in. Er ontstond in Vlaanderen en Brabant plotseling een gevoel van welvaart. Maar die was van korte duur. Een conflict met Engeland vanaf 1536-1564 veroorzaakte een crisis in de Brabantse industrie. In 1564 en 1565 slorpte een zeldzaam strenge winter veel geld op voor de verwarming, met een negatieve weerslag op de vraag naar industriële producten. Vanaf de lente 1565 begonnen de graanprijzen te stijgen als gevolg van oorlogsdreigingen aan de Oostzee. De werkloosheid nam opnieuw snel toe, met als perspectief een dreigende hongersnood zoals velen die zich nog herinnerden van tien jaar ervoor. In de Nederlanden was er een gezagsvacuüm ontstaan na de dood van Karel V, maar ook na het vertrek van Filips II uit de Nederlanden (hij ging definitief in Spanje wonen in 1559 en liet het bestuur over aan zijn halfzuster, Margaretha van Parma), dat des te gemakkelijker tot verzet tegen de politieke leiders en het politiek systeem leidde. Heel deze toestand vormde een gunstige bodem voor de boodschap van de calvinistische predikanten. Eén van hen, Sebastiaan Matte, hield op 10 augustus nabij het stadje Steenvoorde in de Zuid-Vlaamse industriestreek een hagepreek. Opgehitste toehoorders (veel werklozen) trokken vervolgens naar een nabijgelegen klooster en sloegen er de beelden stuk. De zgn. ‘Beeldenstorm’ was begonnen. Het is pas na de beeldenstorm dat Spanje Alva stuurde en dit doordat het calvinistisch gestook en de massale vernielingen heel het systeem begonnen te ontwrichten. De hoge adel keek toe en hoopte dat de koninklijke macht zou verdwijnen zodat ze terug de macht onder elkaar zouden kunnen verdelen. Zoals het vroeger was. En één van die opportunistische hoogvliegers, was de gekende Willem van Oranje. En diezelfde Willem van Oranje sloeg hals over kop op de vlucht toen Alva landde.

[Jacob Van Artevelde]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

Wat Anjou betreft. Het was gewoon een preventieve politieke en tactische militaire zet. Nog vóór Filips officieel afgezworen werd , werd de soevereiniteit van de Nederlanden aangeboden aan Frans van Anjou die de broer was van de Franse koning en dus uit het huis van Valois. Willem en zijn groep beseften ook dat ze het nooit van de Spanjaarden zouden kunnen winnen. Maar Anjou was een zeer slechte keuze.

Logisch denken gebied mij echter te stellen dat als Oranje werkelijk die machtswellusteling was zoals U beweert, hij het nooit ofte nimmer in zijn hoofd zou gehaald hebben om Anjou ter hulp te roepen. Anjou was bovendien niet de Franse koning die uiteindelijk zou beslissen of Frankrijk de Republiek zou helpen.
Neen, een ware machtsfanaat dringt koste wat kost zichzelf op als Onbetwisbare Leider en Numero Uno. Denk maar aan Hitler, die de mening van zijn beterwetende generaals mooi opzij schoof met als enige reden dat HIJZELF wilde beslissen...

Wat de keuze betreft. Een Fransman was sowieso een slechte keuze omdat men ook toen reeds enige ervaring had met het Franse imperialisme.
Dat was eerder een politieke en tactische militaire blunder.
Want inderdaad:

Met de Vrede van de Pyreneeën kwam op 7 november 1659 een einde aan de Spaans-Franse conflicten die voortvloeiden uit de Dertigjarige Oorlog. In ruil voor vrede zag de Spaanse koning Filips IV af van zijn rechten op de landen en steden aangesloten bij de Unie van Atrecht : Artesië, de graafschappen Bonen en Henegouwen en delen van Vlaanderen (onder andere Duinkerke); verder delen van Luxemburg en Lotharingen en diverse heerlijkheden in de Languedoc. Bovendien kwamen beide landen een nieuwe grens overeen, waarbij Spanje afstand deed van de Roussillon, een deel van Navarra en het noordelijke deel van de Cerdagne.

En wat doet de kortzichtige Oranje: in 1581 gaat hij bij de duivel te biechten in de persoon van Anjou, die aangesteld wordt als soeverein vorst en heer der Nederlanden, en dat slechts een goede twee decennia na de Franse gebiedsroof. (Om maar 1 voorbeeld aan te halen om te illustreren dat men had moeten weten welk imperialistisch vlees men met de fransen in de kuip had.)

[Munglik]

Oorspronkelijk geplaatst door Jacob Van Artevelde

Logisch denken gebied mij echter te stellen dat als Oranje werkelijk die machtswellusteling was zoals U beweert, hij het nooit ofte nimmer in zijn hoofd zou gehaald hebben om Anjou ter hulp te roepen. Anjou was bovendien niet de Franse koning die uiteindelijk zou beslissen of Frankrijk de Republiek zou helpen.
Neen, een ware machtsfanaat dringt koste wat kost zichzelf op als Onbetwisbare Leider en Numero Uno. Denk maar aan Hitler, die de mening van zijn beterwetende generaals mooi opzij schoof met als enige reden dat HIJZELF wilde beslissen...

Wat de keuze betreft. Een Fransman was sowieso een slechte keuze omdat men ook toen reeds enige ervaring had met het Franse imperialisme.
Dat was eerder een politieke en tactische militaire blunder.
Want inderdaad:

En wat doet de kortzichtige Oranje: in 1581 gaat hij bij de duivel te biechten in de persoon van Anjou, die aangesteld wordt als soeverein vorst en heer der Nederlanden, en dat slechts een goede twee decennia na de Franse gebiedsroof. (Om maar 1 voorbeeld aan te halen om te illustreren dat men had moeten weten welk imperialistisch vlees men met de fransen in de kuip had.)

Nationalisme was toen toch nog niet echt aan de orde?

[Jacob Van Artevelde]

Oorspronkelijk geplaatst door Munglik

Nationalisme was toen toch nog niet echt aan de orde?

Ach wat, nationalisme is gewoon een etiket.
Het gaat niet om de vlag maar om de lading. En meer bepaald om politiek en taktisch inzicht dat van alle eeuwen is.

Bovendien is 'nationalisme ' ruim bekeken in sé eigenlijk van alle tijden. Alleen kreeg het een naam in de 19 e eeuw.
Eigenlijk waren de imperialistische oorlogen van Lowie Kators in sé toch niets anders dan nationalisme...?

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door Jacob Van Artevelde

Ach wat, nationalisme is gewoon een etiket.
Het gaat niet om de vlag maar om de lading. En meer bepaald om politiek en taktisch inzicht dat van alle eeuwen is.

Bovendien is 'nationalisme ' ruim bekeken in sé eigenlijk van alle tijden. Alleen kreeg het een naam in de 19 e eeuw.
Eigenlijk waren de imperialistische oorlogen van Lowie Kators in sé toch niets anders dan nationalisme...?

Ik moet dus herhalen.

Wij hadden hier Magaretha van Parma als bestuurster. Filips was teruggekeerd naar Spanje. Margaretha was een zwak, eerder onervaren bestuurster die een vergiftigd geschenk had gekregen. De landvoogdes kwam terecht in een wespennet waar ze onvoldoende het hoofd kon bieden tegen de hoge bestuursadel. Er was eigenlijk een klein machtsvacuüm ontstaan. Hiervan profiteerden Willem en zijn ‘collega’s’ die al jaren bestuurservaring hadden om de Koninklijke macht te proberen in te perken in hun voordeel. Dat kon ook omdat Filips nu ver weg was, Spanje nog in de financiële problemen zat, de toestand in de Nederlanden onrustig was door de economische crisis waardoor de calvinisten de oproertrom konden gaan roeren. Bovendien gooide het hardvochtig optreden van de Inquisitie nog olie op het vuur. Dat laatste feit gaf dan weer aanleiding tot de ‘smeekbede’ van de Geuzen buiten medeweten van de bestuursadel. Die zag dat de landvoogdes toegaf aan die smeekbede en profiteerde er meteen van om door politiek eisen, meer politieke macht naar zich toe te trekken. Zo is het gegaan.

Wat Anjou betreft. Het was gewoon een preventieve politieke en tactische militaire zet. Nog vóór Filips officieel afgezworen werd , werd de soevereiniteit van de Nederlanden aangeboden aan Frans van Anjou die de broer was van de Franse koning en dus uit het huis van Valois. Willem en zijn groep beseften ook dat ze het nooit van de Spanjaarden zouden kunnen winnen. Maar Anjou was een zeer slechte keuze. De man was een onaantrekkelijk heerschap, ’ koortsig van allerlei kliergezwellen, zijn gehemelte was weggeteerd door etterige zweren die zijn uitspattingen hem hadden bezorgd ’. Bovendien was hij niet intelligent, zeer arrogant, en had hij geen takt. Anjou hield het ook niet lang vol. En dus wilde men Willem van Oranje verheffen tot landsheer. Maar dat heeft lang geduurd. En waarom? Omdat men bang was dat Willem de Zwijger misbruik ging maken van zijn macht. Hij stond dus blijkbaar al bekend om zijn gretig streven naar macht. Toen het dan eindelijk bijna zover was, werd Willem van Oranje vermoord door Balthasar Geeraerdts, een katholiek.

--------------------------------------------------------------------------------

[Jacob Van Artevelde]

Ik zie niet in hoe uw herhaling iets zegt over wat ge van mij citeert met betrekking tot 'nationalisme' , hetgeen weer een andere subdraad gaat worden....

[Jacob Van Artevelde]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

Er is geen uitglijder en ik fiets nergens omheen. Ik zie ook nergens een probleem. Wij hadden hier Magaretha van Parma als bestuurster. Filips was teruggekeerd naar Spanje. Margaretha was een zwak, eerder onervaren bestuurster die een vergiftigd geschenk had gekregen. De landvoogdes kwam terecht in een wespennet waar ze onvoldoende het hoofd kon bieden tegen de hoge bestuursadel. Er was eigenlijk een klein machtsvacuüm ontstaan. Hiervan profiteerden Willem en zijn ‘collega’s’ die al jaren bestuurservaring hadden om de Koninklijke macht te proberen in te perken in hun voordeel. Dat kon ook omdat Filips nu ver weg was, Spanje nog in de financiële problemen zat, de toestand in de Nederlanden onrustig was door de economische crisis waardoor de calvinisten de oproertrom konden gaan roeren. Bovendien gooide het hardvochtig optreden van de Inquisitie nog olie op het vuur. Dat laatste feit gaf dan weer aanleiding tot de ‘smeekbede’ van de Geuzen buiten medeweten van de bestuursadel. Die zag dat de landvoogdes toegaf aan die smeekbede en profiteerde er meteen van om door politiek eisen, meer politieke macht naar zich toe te trekken. Zo is het gegaan.

Goed en wel, maar dat is een verduidelijking van wat ge eerder had gesteld.
Mijn punt blijft daarbij echter overeind, namelijk dat het volgens mij te kort door de bocht is van daar de volgende konklusie aan vast te knopen:

De hoge adel rond Willem van Oranje zag zijn kans schoon en maakte gebruik van de zwakke situatie waarin de landvoogdes zich bevond om de koning tot nog meer ( politieke ) concessies te dwingen. Dus Willem van Oranje had maar weinig te maken met de eisen tegen de inquisitie. Bij hem ging het om de verzwakking van de koninklijke macht ten voordele van hem en zijn adellijke kliek.

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door Jacob Van Artevelde

Goed en wel, maar dat is een verduidelijking van wat ge eerder had gesteld.
Mijn punt blijft daarbij echter overeind, namelijk dat het volgens mij te kort door de bocht is van daar de volgende konklusie aan vast te knopen:

Dat is nochtans duidelijk. Indien Willem zo begaan was met het brutaal optreden van de inquisitie, dan had hij het voortouw moeten genomen hebben bij de landvoogdes. Zeker omdat hij als bestuursadel gezag had en korter (ja zelfs 'in') het centrum van de macht zat. Maar hij deed helemaal niets! De lagere landadel echter, alhoewel deze zich moest bedienen van 'smeekbeden' om iets te bereiken roerde zich wel. En ze boekten succes. Willem echter hoopte dat de toestand nog verder zou ontaarden en zodat men genoeg redenen had en bijval om een opstand te beginnen.

Of zoals een site (Blik op de wereld), het wat eenvoudig maar mijnsinziens correct stelt:

"De tijd daarvoor was nog niet gekomen, meende hij (= Willem). Laat de koning eerst nog maar een tijdlang zijn gang gaan en de kettervervolging nog meer verscherpen, betoogde Willem. Dan komt er vanzelf wel een algemene opstand en kunnen wij als leiders naar voren treden".