Waals is wel heel anders dan Frans

[Derk de Tweede]

On-z ôt pårler ås Bas Payis
Di totes sôres di lingaedjes.
Vinoz vier cial, alez vier la,
C' est on novea ramaedje.
On-z ôt flamind, almand, francès,
Olandès. Kimint, diale,
Pout on pretinde ki l' olandès
Soeye nosse langue nåcionåle !?

[Pieter B]

Ik weet weinig van het Waals af. Maar voor zover ik weet gebruikt het veel franse woorden in gecombineerd met een Nederlandse grammatica. Ik heb echter geen idee hoe het klinkt. Heeft iemand misschien een geluidsfragment?

[Derk de Tweede]

Oorspronkelijk geplaatst door Pieter B

Ik weet weinig van het Waals af. Maar voor zover ik weet gebruikt het veel franse woorden in gecombineerd met een Nederlandse grammatica. Ik heb echter geen idee hoe het klinkt. Heeft iemand misschien een geluidsfragment?

Ik zou al blij zijn met een vertaling van dit stukje tekst.


--------------------------------------------------------------------------------

On-z ôt pårler ås Bas Payis
Di totes sôres di lingaedjes.
Vinoz vier cial, alez vier la,
C' est on novea ramaedje.
On-z ôt flamind, almand, francès,
Olandès. Kimint, diale,
Pout on pretinde ki l' olandès
Soeye nosse langue nåcionåle !?

[Zucht]

Hier legt de Franse ambassade uit aan Fransen die naar België komen, welke taal ze mogen verwachten in Wallonië. Ze maken onderscheid tussen Waals, Franse dialecten en Algemeen Frans met Belgicismen.

http://www.ambafrance-be.org/article...id_article=797

1- Le wallon : En effet, les parlers wallons (le "wallon" pour simplifier) font partie des "Langues d’Oïl" et se situent donc sur le même plan que le francien dont est issu le français actuel ou que le picard, parlé du nord de Paris jusqu’au sud de Bruxelles, le normand, le breton gallo, le poitevin, le champenois, le morvandiau...

Le wallon est ainsi un cousin du français mais n’en est nullement l’héritier (le penser est aussi faux que de croire que l’homme descend du singe). Comme le français, c’est une langue romane qui a suivi sa propre évolution �* partir du latin introduit dans la partie septentrionale de la France actuelle et dans la partie francophone actuelle de la Belgique.

2- Les "français régionaux" : Par contre, les français régionaux de Belgique sont tout simplement des variétés régionales (on dit aussi dialectes)du français "commun" tel qu’il est pratiqué en France, et qui se sont forgées au contact des parlers wallons mais aussi du flamand en Belgique. A la différence du wallon qu’un francophone ne peut absolument pas comprendre directement, ils restent globalement compréhensibles �* tout locuteur de français.....

Samengevat zeggen ze dat Waals voor geen enkele Fransman begrijpbaar is, terwijl de Franse regionale dialecten van Wallonië globaal genomen nog te verstaan zijn.

[Kapitein Nemo]

Op deze site vind je verscheidene stukjes muziek in de langues d'Oïl, waaronder het Waals: http://projetbabel.org/oil/

[Pieter B]

Ok ik zal eens proberen


On-z ôt pårler ås Bas Payis ---> .... praten in de lage landen
Di totes sôres di lingaedjes. ---> ....
Vinoz vier cial, alez vier la, ---> ....
C' est on novea ramaedje. ---> ....
On-z ôt flamind, almand, francès,---> ...Vlaams, duits, frans,
Olandès. Kimint, diale, ---> hollands...
Pout on pretinde ki l' olandès ---> .... Hollands
Soeye nosse langue nåcionåle !? ---> ... onze nationale taal


hehe

[Pieter B]

Oorspronkelijk geplaatst door Kapitein Nemo

Op deze site vind je verscheidene stukjes muziek in de langues d'Oïl, waaronder het Waals: http://projetbabel.org/oil/

danku

[Pelgrim]

Oorspronkelijk geplaatst door Derk de Tweede

Ik zou al blij zijn met een vertaling van dit stukje tekst.


--------------------------------------------------------------------------------

On-z ôt pårler ås Bas Payis
Di totes sôres di lingaedjes.
Vinoz vier cial, alez vier la,
C' est on novea ramaedje.
On-z ôt flamind, almand, francès,
Olandès. Kimint, diale,
Pout on pretinde ki l' olandès
Soeye nosse langue nåcionåle !?

Een letterlijke vertaling kan ik niet geven maar het gaat ongeveer als volgt:

In Nederland (in de betekenis van het VKN) worden verschillende talen gesproken. Nu is er een nieuw bewind (of beleid, weet ik niet goed). Men gebruikt hier Vlaams, Duits, Frans, Hollands, dialecten. Moeten we van het Hollands onze nationale taal maken?

Het is de eerste strofe uit een langer gedicht over de talen in de Nederlanden. In die tijd was het Frans nog redelijk marginaal in Wallonië. Vergeet niet dat Wallonië ook een taalstrijd heeft gekend, een dubbele zelfs. In 1815 werd het Nederlands zowat opgelegd, in 1830 het Frans.

Nog een leuk gedicht uit die tijden is Li Pantalon Trawé waarvan hier de laatste strofe:

Dji m'a batou come on bon påtriyote,
dj'a stu blèssî, dj'a må tos mès-ohès.
Dji n' dimande rin, èt n' pou-dje ni l' hay ni l' trote,
ca l' diâle todi tchêye so l' pus gros hopê.
Vos-ôtes, Mèssieûs, qu'ont-avou totes lès plèces,
vos qu' so nosse dos nos avans fêt monter,
ni rouvîz måy qui vos d'vez vos ritchèsses
å vî sårot, å pantalon trawé.

Het gaat over een soldaat die achtereenvolgens in de Franse revolutie, bij Napoleon, onder Nederlands bestuur en bij de opstand van 1830 heeft gevonden en telkens bedrogen uitkomt. Pantalon trawé betekent zoveel als de gescheurde broek, het gedicht is zo'n beetje de "masters of war" van toen.

Het goldt aanvankelijk ook als een strijdlied in de opstand van 1830 toen Waalstalige Luikenaars naar Brussel trokken om amok te maken. Uiteindelijk werden ze wederom zelf bedrogen...

[Pelgrim]

Oorspronkelijk geplaatst door Pieter B

Ik weet weinig van het Waals af. Maar voor zover ik weet gebruikt het veel franse woorden in gecombineerd met een Nederlandse grammatica.

Dat is het Waals wel sterk geweld aan doen. Waals is een zustertaal van Frans (geen dialect). Zowel Waals als Frans kwamen voort uit de langue d'oil. Waals is wel de taal die het sterkst een Germaanse invloed heeft ondergaan, op vlak van woordenschat en een aantal vernederlandste constructies in woordvolgorde enz. maar is voor de rest toch een taal op zich.

Ik zit overigens momenteel mee in een project om het eerste woordenboek Waals-Nederlands te maken op basis van het rfondou, algemeen geschreven Waals.

[Derk de Tweede]

Oorspronkelijk geplaatst door Pelgrim

Een letterlijke vertaling kan ik niet geven maar het gaat ongeveer als volgt:

In Nederland (in de betekenis van het VKN) worden verschillende talen gesproken. Nu is er een nieuw bewind (of beleid, weet ik niet goed). Men gebruikt hier Vlaams, Duits, Frans, Hollands, dialecten. Moeten we van het Hollands onze nationale taal maken?

Het is de eerste strofe uit een langer gedicht over de talen in de Nederlanden. In die tijd was het Frans nog redelijk marginaal in Wallonië. Vergeet niet dat Wallonië ook een taalstrijd heeft gekend, een dubbele zelfs. In 1815 werd het Nederlands zowat opgelegd, in 1830 het Frans.

Nog een leuk gedicht uit die tijden is Li Pantalon Trawé waarvan hier de laatste strofe:



Het gaat over een soldaat die achtereenvolgens in de Franse revolutie, bij Napoleon, onder Nederlands bestuur en bij de opstand van 1830 heeft gevonden en telkens bedrogen uitkomt. Pantalon trawé betekent zoveel als de gescheurde broek, het gedicht is zo'n beetje de "masters of war" van toen.

Het goldt aanvankelijk ook als een strijdlied in de opstand van 1830 toen Waalstalige Luikenaars naar Brussel trokken om amok te maken. Uiteindelijk werden ze wederom zelf bedrogen...

Dank U voor de uitleg.
Het lijkt toch in de verste niet op het Frans wat men nu plagt te spreken. Ik vind het een zeer aparte taal en ze zou gekoesterd moeten worden.

[Derk de Tweede]

Oorspronkelijk geplaatst door Pelgrim

Dat is het Waals wel sterk geweld aan doen. Waals is een zustertaal van Frans (geen dialect). Zowel Waals als Frans kwamen voort uit de langue d'oil. Waals is wel de taal die het sterkst een Germaanse invloed heeft ondergaan, op vlak van woordenschat en een aantal vernederlandste constructies in woordvolgorde enz. maar is voor de rest toch een taal op zich.

Ik zit overigens momenteel mee in een project om het eerste woordenboek Waals-Nederlands te maken op basis van het rfondou, algemeen geschreven Waals.

Strekte met dat leuke maar waarschijnlijke ook wel moeilijke project.

[Pelgrim]

Oorspronkelijk geplaatst door Derk de Tweede

Dank U voor de uitleg.
Het lijkt toch in de verste niet op het Frans wat men nu plagt te spreken. Ik vind het een zeer aparte taal en ze zou gekoesterd moeten worden.

Ze wordt ook gekoesterd, binnen een beperkt milieu en met voornamelijk private middelen en inzet. Dit is nog steeds Belgique, niet Beldjike. Een officieel bestuurlijk statuut voor Waals, dat is zo'n beetje Belgique zelf in gevaar brengen.

[Derk de Tweede]

Oorspronkelijk geplaatst door Pelgrim

Ze wordt ook gekoesterd, binnen een beperkt milieu en met voornamelijk private middelen en inzet. Dit is nog steeds Belgique, niet Beldjike. Een officieel bestuurlijk statuut voor Waals, dat is zo'n beetje Belgique zelf in gevaar brengen.

Wellicht een idee om de vorderingen hier te vermelden.

[Zucht]

Oorspronkelijk geplaatst door Pelgrim

Ze wordt ook gekoesterd, binnen een beperkt milieu en met voornamelijk private middelen en inzet. Dit is nog steeds Belgique, niet Beldjike. Een officieel bestuurlijk statuut voor Waals, dat is zo'n beetje Belgique zelf in gevaar brengen.

Als de franstaligen nog eens gaan janken bij Europa dat België het minderheidsverdrag moet ratificiëren, kunnen jullie dan ook eisen dat Waalssprekenden als historische minderheid erkend wordt, of niet ?

[Pelgrim]

ik kan dat als vlaming moeilijk gaan eisen eh. Maar wat wel een feit is, is dat de Wallinganten net om die reden een beetje kwaad zijn dat de Vlamingen dat verdrag tegen houden. Niettegenstaande een aantal onder hen om evidente redenen de Vlaamse bezwaren wel begrijpen, willen ze wel degelijk dat verdrag aangrijpen om de in Wallonië gebruikte minderheidstalen erkend te krijgen.

[Scarabaeida]

Oorspronkelijk geplaatst door Pieter B

Ok ik zal eens proberen


On-z ôt pårler ås Bas Payis ---> .... praten in de lage landen
Di totes sôres di lingaedjes. ---> ....
Vinoz vier cial, alez vier la, ---> ....
C' est on novea ramaedje. ---> ....
On-z ôt flamind, almand, francès,---> ...Vlaams, duits, frans,
Olandès. Kimint, diale, ----> Hollands
Pout on pretinde ki l' olandès ---> .... Hollands
Soeye nosse langue nåcionåle !? ---> ... onze nationale taal


hehe

Mijn poging:

On-z ôt pårler ås Bas Payis ---> Men kan praten in de Nederlanden
Di totes sôres di lingaedjes ----> In verschillende soorten talen
Vinoz vier cial, alez vier la ----> Kom dit ???, ga dit ???
C' est on novea ramaedje ----> Het is een nieuwe ???
On-z ôt flamind, almand, francès ---> Men heeft Vlaams, Duits, Frans
Olandès; kimint, diale ----> Hollands; ???
Pout on pretinde ki l' olandès ----> Mag men doen alsof het Hollands
Soeye nosse langue nåcionåle !? ----> onze nationale taal zou zijn!?



Eigenlijk jammer dat ik geen contact meer heb met een Waalse uit Tchålerwè. Zij spreekt dus nog Waals met haar familie. Daar spreken ze een Waals beïnvloed door Picardisch.

Nu ja, Pelgrim was me voor en heeft kennis ter zake.

[Pelgrim]

De naam Cerexhe zal een aantal mensen wel bekend zijn. Het is niet enkel een Brussels minister maar ook een dorp in de buurt van Luik ( bij de meesten waarschijnlijk beter bekend als Lîdje )
bij het maken van een woordenboek speelt de ortografie uiteraard een grote rol (het Waals is trouwens verschillende keren nogal sterk van schrijfwijze veranderd). Het is op dat vlak dat het verschil tussen Frans en Waals soms heel duidelijk wordt.
Dat begint al bij de vraag: hoe spreek je de XH in Cerexhe uit (een klank die trouwens veel in het Waals voorkomt)? Correcte uitspraak is 'sereche'. Toch heb ik al meerdere keren zowel Vlamingen als Franstaligen (Brusselaars toch zeker) horen worstelen met die naam...

Veel niet-waalstalige Franstaligen hebben de neiging, als ze nog nooit van Cerexhe gehoord hebben en dit woord voor het eerst zien staan, 'serekse' te zeggen. Nederlandstaligen gaan dat probleem waarschijnlijk ook hebben, omdat ze de gescheven xh combinatie niet kennen. Catalanen, Basken, Macedoniërs en nog enkele andere volkeren zullen er minder problemen mee hebben. De Catalaanse X is trouwens ook in het Castilliaans terechtgekomen (denk aan 'mechiko'). Op dat vlak is het Frans eigenlijk het buitenbeentje.

Franstaligen van moedertaal kennen de Germaanse 'h' en 'ch' klanken niet (en de Nederlandse g is een hel voor hen, altijd hilarisch). Deze twee klanken zijn eigenlijk Germaans. En jawel, ze komen heel veel voor in het Waals. Het gevolg is dat Waalstaligen sneller de uitspraak van het Nederlands of het Duits onder de knie hebben dan Franstaligen. En Nederlandstaligen zullen het ongetwijfeld wel appreciëren dat in het Waals de H wel wordt uitgesproken.

Alvast op dat vlak kunnen we zeggen dat de Walen toch wel een beetje tot de Nederlanden horen

Pitit payis, vos k' a tant d' grandeu

hoe meer ik over Wallonië leer hoe meer ik er ga van houden eigenlijk. En ironisch genoeg, hoe meer ik den belziek ga haten, de staat verantwoordelijk voor de vernietiging van de waalse ziel...

[Derk de Tweede]

Oorspronkelijk geplaatst door Pelgrim

De naam Cerexhe zal een aantal mensen wel bekend zijn. Het is niet enkel een Brussels minister maar ook een dorp in de buurt van Luik ( bij de meesten waarschijnlijk beter bekend als Lîdje )
bij het maken van een woordenboek speelt de ortografie uiteraard een grote rol (het Waals is trouwens verschillende keren nogal sterk van schrijfwijze veranderd). Het is op dat vlak dat het verschil tussen Frans en Waals soms heel duidelijk wordt.
Dat begint al bij de vraag: hoe spreek je de XH in Cerexhe uit (een klank die trouwens veel in het Waals voorkomt)? Correcte uitspraak is 'sereche'. Toch heb ik al meerdere keren zowel Vlamingen als Franstaligen (Brusselaars toch zeker) horen worstelen met die naam...

Veel niet-waalstalige Franstaligen hebben de neiging, als ze nog nooit van Cerexhe gehoord hebben en dit woord voor het eerst zien staan, 'serekse' te zeggen. Nederlandstaligen gaan dat probleem waarschijnlijk ook hebben, omdat ze de gescheven xh combinatie niet kennen. Catalanen, Basken, Macedoniërs en nog enkele andere volkeren zullen er minder problemen mee hebben. De Catalaanse X is trouwens ook in het Castilliaans terechtgekomen (denk aan 'mechiko'). Op dat vlak is het Frans eigenlijk het buitenbeentje.

Franstaligen van moedertaal kennen de Germaanse 'h' en 'ch' klanken niet (en de Nederlandse g is een hel voor hen, altijd hilarisch). Deze twee klanken zijn eigenlijk Germaans. En jawel, ze komen heel veel voor in het Waals. Het gevolg is dat Waalstaligen sneller de uitspraak van het Nederlands of het Duits onder de knie hebben dan Franstaligen. En Nederlandstaligen zullen het ongetwijfeld wel appreciëren dat in het Waals de H wel wordt uitgesproken.

Alvast op dat vlak kunnen we zeggen dat de Walen toch wel een beetje tot de Nederlanden horen

Pitit payis, vos k' a tant d' grandeu

hoe meer ik over Wallonië leer hoe meer ik er ga van houden eigenlijk. En ironisch genoeg, hoe meer ik den belziek ga haten, de staat verantwoordelijk voor de vernietiging van de waalse ziel...

Frans is so-wie-so een vrij opdringerige en imperialistische taal. Het Vlaams, het Bretons, het Italiaans, etc, etc. in Frankrijk geniet nu dan een beetje bescherming, terwijl het eigenlijk te laat is.
Zag ooit een NOS-programma over de Nederlandse taal in Frans Vlaanderen, liet een stokoud vrouwtje die beroemde kaart van Leo Belgicus aan de camera zien. Vond dat een ontroerend moment.
Ook een Franse pastoor die nog zeer goed Vlaams sprak.
Als het programma on-line is zal ik een schakel plaatsen.

[Scarabaeida]

Een Waal heeft me een vertaling in het Frans gegeven:

On entend parler aux Pays-Bas
Toutes sortes de langues.
Venez par ici, allez l�*-bas,
C'est un nouveau ramage.
On entend parler flamand, allemand, français,
Hollandais. Comment diable
Peut-on prétendre que le hollandais
Soit notre langue nationale !?

Diale betekent dus diable.

[Derk de Tweede]

Van een forummer die wel eens op een Nederlands forum komt kreeg ik dit stukje tekst in het Waals, Frans en Nederlands.

Het Waals is een Romaanse taal, zoals het Frans, het Picardisch, het Italiaans, het Spaans, het Portugees, het Roemeens, het Ladinisch, het Occitaans, het Catalaans.

Hier nog een stuk Waalse poëzie over een oude boom, met vertaling in het Frans en het Nederlands:

Li mwért di l’åbe

La, so l' crestê ki boute å mitan des deus vås
Fî parèy a li scrène d' ine vîle adjèyante biesse;
L' åbe a crèhou, fwért et vigreûs, dreût come in i.

L�*, sur la crête qui pointe entre les deux vallons,
pareille �* l'échine d'une vieille bête géante,
l'arbre a grandi, fort et vigoureux, droit comme un I.

Daar, op een kam die uitsteekt tussen twee valleien
Gelijkend op de rug van een oud reuzendier
Is de boom gegroeid, sterk en krachtig, recht als een i.

Ses cohes, come ottant d' bress, ont l' êr d' agritchî l' cîr,
Dismètant k' ses rècènes parèyes a des mins d' fiêr,
Hêyèt les deûrès rotches po djonde li coûr del têre.

Ses branches, comme autant de bras, ont l'air d'agripper le ciel,
pendant que ses racines, telles des mains de fer,
écartent les dures roches pour joindre le coeur de la terre.

Zijn takken, zoals zovele armen, lijken de hemel te grijpen,
Terwijl zijn wortels, als ijzeren klauwen,
De rotsen vermijden om het hart van de aarde te bereiken.

Dispôy kibin d' annêyes sèreût-i bin la dzeûr !
Pèrsone nel poreût dire, ca, si lon k' on s' rapinse,
Les tåyes ènn ont djåzé come d' ine vîle kinohance
Ki leûs pères ont vèyou k' i n' estît k' des èfants.

Depuis combien d'années serait-il bien l�*-haut?
Personne ne pourrait le dire, car, si loin qu'on se rappelle,
les aïeux en ont parlé comme d'une vieille connaissance
que leurs pères ont vue alors qu'ils n'étaient que des enfants.

Hoeveel jaren reeds staat hij daar op die hoogte?
Niemand kan het zeggen, want, zolang ze zich herinneren
Hebben de grootouders over hem gesproken als over een oude kennis
Die hun ouders al hadden gezien toen zij nog kinderen waren.

Les iviêrs l' ont strindou, les ostés l' ont broûlé,
Et l' timpesse et l' tonîre l' ont djondou co traze feyes,
Sins måy ly fé ene acseûre. Fêtafêtt k' i crèhéve,
Les ôtes åbes s' ont rsètchi come po ly fé del plèce,
Et, dzo ses bassès cohes, i n' crèhe ki des bouhons
K' elle avizèt voleûr warandi d' leû fouyèdje.

Les hivers l'ont étreint, les étés l'ont brûlé,
et la tempête et le tonnerre l'ont touché bien des fois,
sans jamais lui faire une égratignure. A mesure qu'il croissait,
les autres arbres se sont retirés comme pour lui faire de la place
et, sous ses branches basses, il ne croît que des buissons
qu'elles (les branches) semblent vouloir garantir de leur feuillage.

De winters hebben hem omhelsd, de zomers hebben hem gebrand
En het onweer en de donder hebben hem dikwijls getroffen
Zonder hem te beschadigen. Naarmate hij groeide
Hebben andere bomen zich teruggetrokken om voor hem plaats te maken
En onder zijn lage takken groeit slechts struikgewas
Dat zij lijken te willen beschutten.

Les oûhês l' ricwèrèt, li monså fêt s' niyêye
Divin ene fotche conte si bôr et, cwand l' Bêtè tchèreye
Påhûlmin dvin les steules, el doûce tièneur del nute,
C' est sor lu k' po tchanter l' raskignoû s' apîstéye.

Les oiseaux le recherchent, le ramier fait sa nichée
dans une fourche contre son tronc et, quand la lune s'avance paisiblement.
Dans les étoiles en la douce tiédeur de la nuit,
c'est sur lui que, pour chanter, le rossignol se pose.

De vogels zoeken hem op, de houtduif bouwt er haar nest
In een vork tegen de stam en, wanneer de maan opkomt
Vredig tussen de sterren in de lauwe zoelheid van de nacht,
Strijkt de nachtigaal er neer om zijn lied te zingen.

Inri Simon (1856-1939)