De fixie - fiets : het minimaliseren van sleet en kost.

[Erw]

6 jaar geleden, na een dikke 10 jaar sukkelen met slijtage met bijhorende miserie en kosten, besloot ik tot vaste versnelling, zijnde een bij montage gekozen aantal tanden voor en achter en aldus vast verzet.

Die beslissing loste de grootste crap, deze die je blok doet zitten, reeds op.
Maar er was nog steeds het vrijwielmechanisme, dewelks palletjes bij regen en door water en slechte (of geen) afdichting plakkerig geworden vet, bleven hangen, of in de winter vastvroren. Plots heb je dan gedaan met duwen. Geen weerstand meer.
2 jaar geleden, besloot ik om dat vrijwielmechanisme eveneens te dumpen.

Wat dan nog overblijft, heet "fixie", ook nog "doortrapper" of "baanfiets" genoemd.
Daarbij is het tandblad achteraan gewoon vastgeschroefd, vandaar de naam "fixie". Het simpelst mogelijke.

Maar met louter deze zaken heb je slijtage nog niet sterk gereduceerd.
Dat doe je pas door buiten de standaard lijntjes te kleuren die fabrikanten tekenen.

Slijtage reduceren doe je door het contactoppervlak tussen de onderdelen van de aandrijving vergroten.
Dat element, weegt een veelvoud door, van verschillen tussen staalsoorten, hardingen en vooral coatings (ook bedoeld als anti roest) zijn prul, het is een dun oppervlakte laagje dat even rap wegslijt als het dun is, en ermee, het effect ervan.
Dan wordt de uitgeoefende kracht per oppervlakte eenheid, druk, en dus slijtage, verkleind.
Standaard kettingen en tandbladen zijn 3/32ste inch gebaseerd, een 2.4 mm.
Om zoveel mogelijk versnellingen opeen te kunnen proppen, worden kettingplaatjes dunner gemaakt, en pinnetjes verzonken.
Dat is allemaal reductie van het contactoppervlak van de aandrijving.
Contactoppervlak wordt ook gereduceerd door gewoon minder tanden.
Fabrikanten verkleinen graag het kettingblad, je om hetzelfde verzet te realiseren nopende tot kleinere tandwielen achter.
Er is een marktsegment voor baan/piste fietsen.
Daarvoor bestaan 1/8ste inch (3.2 mm) gebaseerde aandrijvingsonderdelen.
Maar die baan/piste fietsen zijn quasi onbruikbaar voor iets anders dan baan/piste, het zijn barebone fietsen zonder bagagedrager, spatborden, bel, zelfs geen remmen.
Toch de betreffende onderdelen te kunnen gebruiken voor een klassieke stadsfiets, is een doe-het-zelf gezoek en gebricoleer.
Een manier is vertrekken van een kader voor binnenversnellingen (naafversnelling), wegens de horizontale uitvaluiteinden, die toelaten de ketting op te spannen door het achterwiel ion de sleuven naar voren / achteren te schuiven.
Het is ook moeilijk een naaf te vinden voor vast tandblad, met de inbouwbreedte van een stadsfiets, en een groot aantal (36) spaken.
Een nest afstandshouders/ringen zodanig dat de tandbladen uitgelijnd zijn en de ketting dus recht loopt.
Een borgring, om bij tegenduwen (zie verder) te voorkomen dat het vast tandblad losgedraaid wordt.

De aandachtspunten voor de aandrijving, om de contactoppervlakken te vergroten zijn dus:
- 1/8ste tandblad voor
- 1/8ste tandblad achter
- 1/8ste ketting, hoe breder (door dikkere plaatjes en langere pennetjes) hoe beter, met gerivetteerde penuiteindjes.
Let wel: het gaat hier niet om sterkte (dat kan een meegenomen bijkomend voordeel zijn), maar om slijtage reductie.
Sommigen stellen dat een bredere ketting niet betekent sterker zijn, en ze mogen gelijk hebben, het is niet de kwestie.
Bvb ik heb een motorfietsketting, te weinig schakels, maar verlengd met schakels van een tweede.
Als de kettingplaatjes dik genoeg zijn, mag je een pen terugduwen.
Het is wel lastig - het kan een fiets kettingpons breken (als de schakel er al in past in de eerste plaats). Het kan best zijn dat de pen terugduwen hamer en aambeeld vereist (wel voorzichtig natuurlijk, tikje, wrikken, nog een tikje, enz).

Verder zijn er nog aandachtspunten om slijtage te reduceren:

- een rechte kettinglijn, want een scheve reduceert het contactoppervlak.
Bredere kettingen zijn ook lateraal stijver, waardoor de kettinglijn kritischer is.

- stijvere tandbladen, met een montage (Bolt Circle Diameter) die zo ver mogelijk van het center zit, dat betekent minder vervorming, dat hetzelfde effect heeft als een scheve kettinglijn.

- bescherm de ketting tegen vuil. Dat kan erg lastig zijn, omdat een groter kettingblad achteraan dichter bij het naar het achterwiel uiteen lopend fiets frame komt, waardoor de vrije ruimte te klein kan worden voor een kettingkast. De overblijvende optie is dan gebricoleer, spatlappen / afschermingen waar nodig is en waar kan.
Het gemakkelijkst is kiezen voor spatborden uit een goed bewerkbare kunststof. Je kunt daar dan gaatjes in boren voor bout, koord of geisoleerde stijvere staaldraad (waslijn).
De spatborden die in de fietshandel als dusdanig worden verkocht, zijn rommel.
De rubber versterft / krijgt haarscheurtjes in de plooiingen van de montage, het ingegoten ijzer roest, en ze vallen eraf.
Beter is bvb epdm (zoals uit de bouw, waterafdichtingen). Dat gaat een leven mee.
Het kan stijf worden gemaakt / vorm gegeven (om niet te flapperen) door gaatjes met dezelfde stijve geisoleerde waslijndraad erdoor, geplooid zoals je de vorm wilt, de epdm volgt die vorm dan mee.

Tenslotte zijn er de aandachtspunten voor fixie - hebben / rijden zelf.

- Kies pedaalarmen die wat korter zijn dan standaard, want daar je de trappers niet kunt stilhouden kunnen ze in een bocht op het verkeerde moment op de verkeerde plaats zijn. Neem bochten ruimer.

- Nadeel kortere pedaalarmen: hetzelfde effect als groter verzet, zonder voordeel van groter verzet.

- Voordeel kortere pedaalarmen: minder kans om met je voeten tegen spatbord of tassen te zitten, en knieen minder belast door mindere buiging.

- Het is nodig om meer te anticiperen en meer rekening te houden met de obstakels en verhogingen van de Commies. Zelfde reden als hierboven.
Een gevaarlijke situatie is bvb bij een smalle weg rijden tussen een auto of een andere fietser, en een troittoir. Als die uitwijken voor tegenliggers, zullen ze je klem rijden, en je hebt in het beste geval iets minder dan een trap omwenteling om te reageren.

- Voordeel wegens geen vrijwiel: je kunt remmen door tegen te duwen. Dat spaart je remblokjes. Je hebt ook betere controle - je kunt nu immers ook met je linkervoet in een achterpositie steunen. Meer kans op rechtblijven bij gladheid.

- Nadeel: je verzet is gemonteerd. Vast. Tegenwind? Een brug op? Tegenwind en een brug op? Gedaan met naar gemakkelijker schakelen. Het is harder duwen of afstappen en tevoet. En als je "gemakkelijker" kiest bij montage dan kun je de trappers niet volgen bij meewind en of brug af. Je moet dus een afweging maken bij de montage.

De beloning: in plaats van maanden, jaren rijden met dezelfde onderdelen, zonder veel kuiswerk, zonder dure snufjes, zonder gegijzeld te worden (wachten op herstellingen), en laatst maar niet minst: zonder kennis er zèlf voor kunnen zorgen dat je verder kunt. Bvb ik heb enkele reserve achterwielen, en neem bij verdere tochten soms zelf 1 mee (compleet met moeren). Pech? Mits wat voorzienigheid in een paar minuten een ander wiel erin en verder. Zelfs als de elektriek uitvalt en zelfs als er geen was. In het donker.

Los van fixie: brede banden, met veel profielnoppen/dicht op elkaar, maakt ook groter contactoppervlak (door de lagere druk), en zo ook minder slijtage.
Verder ook: meer demping door de grotere hoeveelheid lucht in de band, en lagere druk = gemakkelijk op te pompen, zelfs met klein pompje.
Je moet dan wel een frame hebben dat plaats geeft aan zulke banden. Ik rij met 62 mm brede, en ze rollen minstens zo gemakkelijk, en zelfs beter op kasseien en over de drempels en andere rommel van onze Commies.
Een nadeel kan zijn bij gladheid, minder druk per oppervlakte eenheid = gladder. Wat wel gecompenseerd kan worden door extra handigheid, mogelijk gemaakt door het ook kunnen steunen op het been dat niet duwt.

Maar het is niet "fixie - zijn" dat sleet en kost bepaalt, wel de keuze van door het "fixie - zijn" mogelijk gemaakte onderdelenspecificaties.

Voor mensen die hun plan moeten kunnen trekken zonder direct op anderen te kunnen rekenen, en miserie en kosten willen reduceren, is de fixie, mits goede onderdelenkeuzes en wat fysiek, misschien wel de beste fiets keuze.