Geloof en geweld

Rechtsliberaal · 9 augustus 2004, 17:00

Geloof en geweld
Auteur: Leon de Winter
Bron: Elsevier, 20 maart 2004

'Als er hier ooit een terreuraanslag plaatsvindt, is de VVD indirect medeschuldig. En premier Balkenende is er verantwoordelijk voor.'

Dit schreef afgelopen maandag de Iraanse dichter Kader Abdolah in zijn column in de Volkskrant. Hij weet ook waarom het allemaal zo ver is gekomen: 'De VVD heeft een klimaat van angst gecreëerd (...). De VVD gebruikt Hirsi Ali als ploegijzer, haar bedreigende, beledigende taal wekt haat.'

De vrijheid om religies te ironiseren, is een van de kenmerken van liberale westerse samenlevingen. Gerard Reve kon zijn christelijke Heer in een en hetzelfde magistrale gedicht zowel liefhebben als dodelijk bespotten.

Sinds twee eeuwen bestaat er in het Westen een turbulente bijbelwetenschap waarin gelovigen en ongelovigen met behulp van tekstanalyses en archeologische opgravingen het waarheidsgehalte van bijbelse verhalen onderzoeken. Wie een gelovige jood of christen is, heeft de vrijheid om die studies ongelezen te laten dan wel te gebruiken ter verdieping van zijn geloof, want dat kan ook.

Om de een of andere reden is het Kader Abdolah tot nu toe ontgaan: velen zijn bang voor de opleving van het religieuze absolutisme - nu in de vorm van de islam - dat in Europa eeuwenlang onbeschrijflijke bloedbaden heeft teweeggebracht. Daarna hebben seculiere vormen van absolutisme, die akelig veel religieuze trekken vertoonden, het continent gemarteld.

Natuurlijk is de VVD niet medeschuldig aan het potentiële geweld van gefrustreerde gelovigen: dat geweld is een monster in het geloof zelf, zoals de geschiedenis van de monotheïstische religies aantoont. Het probleem ligt bij de consequenties van het geopenbaarde monotheïsme: het geloof dat God de waarheid aan zijn profeten heeft geopenbaard en dat de gelovige die waarheid op eigen houtje op aarde moet verspreiden. Er zijn steeds opnieuw gelovigen die menen dat het God behaagt dat zij daarbij geweld hanteren; daarna komen zij in de hemel.

Traditionele gelovigen geloven in de letterlijke betekenis van hun heilige teksten. Als je dat niet doet , en velen in het Westen doen dat niet, kun je gaan menen dat Mohammed gemeten naar huidige maatstaven een perverse man moet zijn geweest. Vervolgens zijn er gefrustreerde moslims die desnoods met geweld een einde aan het uiten van dergelijke opvattingen willen maken. Het is bespottelijk dat Abdolah die frustratie op het bord van de VVD en Balkenende legt.

Abdolah is een dichter en hij weet dat de kans dat heilige teksten zomaar uit de hemel dwarrelen uiterst gering is. Ook heilige teksten worden door dichters geschreven. Op basis van bestaande teksten, overgeleverde mythen en legendes, orale tradities, dromen en verwachtingen. Terwijl de heilige teksten van de joden en christenen al eeuwenlang worden ontleed, is het onderzoek naar de oorsprong van de Koran nog steeds een hachelijke zaak. Voor de gelovige is de Koran het directe woord van God. En dat is zo heilig dat het in principe niet als literaire en historische tekst mag worden behandeld.

In Leiden werkt Nasr Abu Zaid, een gelovige Egyptische hoogleraar die de euvele moed heeft gehad om dat in Caïro wel te doen. Hij werd door het Egyptisch hooggerechtshof veroordeeld en vluchtte naar Nederland. In de jaren zeventig werden in Jemen waardevolle oude Koran-fragmenten gevonden, te vergelijken met de Dode-Zee rollen van het jodendom. Sinds duidelijk werd dat de fragmenten van de gecanoniseerde versie afwijken, houden de Jemenitische religieuze autoriteiten, onzeker over de uitkomsten van een nadere analyse, de fragmenten achter slot en grendel. Ze worden nu in Duitsland nader bestudeerd; ze waren clandestien gekopieerd door een Duitse arabist.

Het moet voor traditionele moslims lastig zijn om geconfronteerd te worden met goddeloze vrijdenkers. Sommige multiculturalisten noemen de hevigheid waarmee goddelozen de traditionele islam bespotten, een vorm van atheïstisch fundamentalisme. Maar waarom zou Mohammed anders moeten worden behandeld dan Jezus of Mozes? Wat voor de een heilig is, kan voor de ander een mop zijn. Wie de blasfemische komedie Life of Brian van Monty Python heeft gezien, weet dat westerse grappenmakers zich het recht toe-eigenen om zo ongeveer alles te bespotten.

Misschien is het wel het probleem van de islam dat deze religie te weinig ketterse moppentappers kent. Humor en ironie zijn vaak de beste hulpmiddelen om God op Zijn plek te krijgen: in de kerk en in het hart van de gelovige. Abdolah weet wat er gebeurt als God in de regeringspaleizen heerst. Het is griezelig om te zien dat hij daarvan niets heeft geleerd.

9 augustus 2004, 17:00	#1
Rechtsliberaal Lokaal Raadslid Geregistreerd: 10 mei 2004 Berichten: 350	Geloof en geweld Geloof en geweld Auteur: Leon de Winter Bron: Elsevier, 20 maart 2004 'Als er hier ooit een terreuraanslag plaatsvindt, is de VVD indirect medeschuldig. En premier Balkenende is er verantwoordelijk voor.' Dit schreef afgelopen maandag de Iraanse dichter Kader Abdolah in zijn column in de Volkskrant. Hij weet ook waarom het allemaal zo ver is gekomen: 'De VVD heeft een klimaat van angst gecreëerd (...). De VVD gebruikt Hirsi Ali als ploegijzer, haar bedreigende, beledigende taal wekt haat.' De vrijheid om religies te ironiseren, is een van de kenmerken van liberale westerse samenlevingen. Gerard Reve kon zijn christelijke Heer in een en hetzelfde magistrale gedicht zowel liefhebben als dodelijk bespotten. Sinds twee eeuwen bestaat er in het Westen een turbulente bijbelwetenschap waarin gelovigen en ongelovigen met behulp van tekstanalyses en archeologische opgravingen het waarheidsgehalte van bijbelse verhalen onderzoeken. Wie een gelovige jood of christen is, heeft de vrijheid om die studies ongelezen te laten dan wel te gebruiken ter verdieping van zijn geloof, want dat kan ook. Om de een of andere reden is het Kader Abdolah tot nu toe ontgaan: velen zijn bang voor de opleving van het religieuze absolutisme - nu in de vorm van de islam - dat in Europa eeuwenlang onbeschrijflijke bloedbaden heeft teweeggebracht. Daarna hebben seculiere vormen van absolutisme, die akelig veel religieuze trekken vertoonden, het continent gemarteld. Natuurlijk is de VVD niet medeschuldig aan het potentiële geweld van gefrustreerde gelovigen: dat geweld is een monster in het geloof zelf, zoals de geschiedenis van de monotheïstische religies aantoont. Het probleem ligt bij de consequenties van het geopenbaarde monotheïsme: het geloof dat God de waarheid aan zijn profeten heeft geopenbaard en dat de gelovige die waarheid op eigen houtje op aarde moet verspreiden. Er zijn steeds opnieuw gelovigen die menen dat het God behaagt dat zij daarbij geweld hanteren; daarna komen zij in de hemel. Traditionele gelovigen geloven in de letterlijke betekenis van hun heilige teksten. Als je dat niet doet , en velen in het Westen doen dat niet, kun je gaan menen dat Mohammed gemeten naar huidige maatstaven een perverse man moet zijn geweest. Vervolgens zijn er gefrustreerde moslims die desnoods met geweld een einde aan het uiten van dergelijke opvattingen willen maken. Het is bespottelijk dat Abdolah die frustratie op het bord van de VVD en Balkenende legt. Abdolah is een dichter en hij weet dat de kans dat heilige teksten zomaar uit de hemel dwarrelen uiterst gering is. Ook heilige teksten worden door dichters geschreven. Op basis van bestaande teksten, overgeleverde mythen en legendes, orale tradities, dromen en verwachtingen. Terwijl de heilige teksten van de joden en christenen al eeuwenlang worden ontleed, is het onderzoek naar de oorsprong van de Koran nog steeds een hachelijke zaak. Voor de gelovige is de Koran het directe woord van God. En dat is zo heilig dat het in principe niet als literaire en historische tekst mag worden behandeld. In Leiden werkt Nasr Abu Zaid, een gelovige Egyptische hoogleraar die de euvele moed heeft gehad om dat in Caïro wel te doen. Hij werd door het Egyptisch hooggerechtshof veroordeeld en vluchtte naar Nederland. In de jaren zeventig werden in Jemen waardevolle oude Koran-fragmenten gevonden, te vergelijken met de Dode-Zee rollen van het jodendom. Sinds duidelijk werd dat de fragmenten van de gecanoniseerde versie afwijken, houden de Jemenitische religieuze autoriteiten, onzeker over de uitkomsten van een nadere analyse, de fragmenten achter slot en grendel. Ze worden nu in Duitsland nader bestudeerd; ze waren clandestien gekopieerd door een Duitse arabist. Het moet voor traditionele moslims lastig zijn om geconfronteerd te worden met goddeloze vrijdenkers. Sommige multiculturalisten noemen de hevigheid waarmee goddelozen de traditionele islam bespotten, een vorm van atheïstisch fundamentalisme. Maar waarom zou Mohammed anders moeten worden behandeld dan Jezus of Mozes? Wat voor de een heilig is, kan voor de ander een mop zijn. Wie de blasfemische komedie Life of Brian van Monty Python heeft gezien, weet dat westerse grappenmakers zich het recht toe-eigenen om zo ongeveer alles te bespotten. Misschien is het wel het probleem van de islam dat deze religie te weinig ketterse moppentappers kent. Humor en ironie zijn vaak de beste hulpmiddelen om God op Zijn plek te krijgen: in de kerk en in het hart van de gelovige. Abdolah weet wat er gebeurt als God in de regeringspaleizen heerst. Het is griezelig om te zien dat hij daarvan niets heeft geleerd.