over religie en politiek, scheiding van kerk en staat

[drosophila]

Interessante beschouwing, vandaag in DM:

De nuntius en de politiek door Walter Pauli

Bij monde van de nuntius steunt het Vaticaan het kerkasiel voor asielzoekers. Nuntius en bisschoppen benadrukken dat ze geen politiek standpunt innemen maar alleen handelen uit humanitaire overwegingen.
De bisschoppen tonen zich doorgaans intelligente mannen. Het zou verwonderen indien ze niet zouden weten dat hun asielstandpunt politieke implicaties heeft. Net zoals diezelfde bisschoppen met andere recente acties nog veel rechtstreekser de politieke agenda wilden beïnvloeden. Zij steunden de betoging tegen het adoptierecht voor homo's, een actie die de bedoeling had te verhinderen dat het Belgisch parlement een wettelijke regelgeving zou stemmen die inging tegen de katholieke definitie van het gezin. Ze stapten schouder aan schouder op met moslims. Bijna lukte dat: het scheelde één stem.
Mag dat, of niet? Neen, suggereren paarse politici. Minister van Binnenlandse Zaken Dewael liet geïrriteerd verstaan dat de bisschoppen aan politiek doen en niet het vereiste respect tonen voor de scheiding van kerk en staat. Daarover kan gepraat worden. Voor de bisschoppen pleit dat de Belgische politici slecht geplaatst zijn voor die beschuldiging. Zij overtreden die scheiding namelijk zelf ook, en vaak. De katholieken voelen dat minder dan de moslims. De Hoge Raad van de moslims wordt politiek en ideologisch gescreend door Justitie. Bij de verkiezing van het Interdiocesaan Pastoraal Beraad of de benoeming van een nieuw lid van de Belgische bisschoppenconferentie gebeurt dat nooit en evenmin bij de aanstelling van protestantse, anglicaanse, orthodoxe of, godbetert, vrijzinnige verantwoordelijken.
Belgische politici zijn er ook als de kippen bij om de imams aan te manen maatschappelijke standpunten in te nemen. Zo vroegen ze de imams om, zelfs in de moskeeën, hun gelovigen te vragen de moordenaars van Joe Van Holsbeeck aan te geven. Heeft men de bisschoppen ooit onder druk gezet om gelovigen met een zwarte KB-Luxrekening zichzelf te doen melden? Wie de strikte interpretatie van de scheiding tussen kerk en staat claimt, moet die eerst zelf respecteren.
Ook de publieke opinie hanteert een dubbele standaard. Als media katholieke priesters opdelen in 'conservatieven' en 'progressieven', zijn de 'progressieven' meestal zij die opkomen voor rechtvaardigheid. In het katholieke opinieblad Tertio stelt hoofdredacteur Bert Claerhout terecht dat godsdienst geen privézaak is. Hij heeft de geschiedenis mee. Denk maar aan de Latijns-Amerikaanse bevrijdingstheologen destijds. Ook toen eisten regimes 'dat priesters niet aan politiek mochten doen.'
Máár: toen gaf het Vaticaan die regimes de facto gelijk en stelde Rome, in de persoon van Joseph Ratzinger, zich hard op tegen linkse priesters. Dus ook de kerk hanteert twee maten. Overal ter wereld, en dus ook in België, heeft de kerk de neiging om aan politiek te doen als het Rome uitkomt en terughoudendheid te eisen als priesters standpunten innemen die de hiërarchie niet zinnen.
Het is een debat waarin alle partijen het best zwijgen over grote principes en alle partijen toegeven dat ze de politieke agenda willen beïnvloeden, of bepalen. Ieder dat doet op zijn manier. Wie dat ontkent, liegt. Of hij nu bisschop is, minister of nuntius.

[Desiderius]

Een topic dat ik in februari hierover startte, oogstte zeer weinig reacties.
Nouja, zodra er even moet nagedacht worden en e.e.a. zich niet in schreeuwerige one-liners laat vatten, mag je er vergif op innemen dat de goegemeente andere, meer simplistische oorden opzoekt.

Voor de volledigheid dan maar?

Oorspronkelijk geplaatst door Desiderius

Een begrip dat steeds vaker opduikt in de politieke debatten (interviews, opiniestukken en... discussies hier op het forum) is dat van de fameuze "scheiding tussen kerk en staat". Het leek me een goed idee om eens te polsen naar de betekenis die het voor jullie als (minstens) politiek geïnteresseerden precies heeft. Ik heb getwijfeld om dit topic te posten onder "religies en andere levensovertuigingen", maar naar aanleiding van een aantal recente gebeurtenissen (de cartoonaffaire, de mars in Antwerpen t.b.v. de sans papiers en -iets langer geleden- de kersthomilie van kard. Danneels) leek het me beter om de discussie wat breder open te trekken. Ik hoop op die manier ook een paar goed onderbouwde visies te "oogsten". (?)

Het is niet mijn bedoeling om hier een (quasi-) academische uiteenzetting te geven met een indrukwekkend literatuuroverzicht. Na het doorploegen van een aantal naslagwerken, kom ik immers tot de conclusie dat een goed begrip van het principe "scheiding tussen kerk en staat" in de praktijk ook bij onze politici en (rechts)geleerden ontbreekt. Mooie theorieën zat, maar de praktijk blijkt vaak een stuk moeilijker te behappen. Daarom een persoonlijke visie (noodzakelijkerwijs "gekleurd") als een soort kluif om eens stevig af te kloven.

Allereerst is het belangrijk te weten dat het principe van scheiding tussen kerk en staat, dat toch altijd als een basisregel in onze democratie wordt gezien, nergens expliciet in onze grondwet staat ingeschreven. Ook in meer bijzondere wetten en regelgeving zal je tevergeefs op zoek gaan naar een sluitende theorie die haarfijn uitlegt waarover het nu precies gaat. Dit is al een eerste eigenaardigheid én een bron van misverstanden + misbruiken. Integendeel: de grondwet en een hele rist van wetten en regels wijst zelfs in de richting van een koppeling tussen kerk & staat, minstens waar het de financiering betreft. Erkenning van godsdiensten (en sinds 1993 ook van de georganiseerde vrijzinnigheid), financieringssystemen, regelgeving betreffende het beheer van kerkelijke goederen, etc... doen eerder denken aan een door de staat gerund apparaat van religies en kerken dan aan een scheiding tussen de twee.

Opvallend in een recente geloofsenquête van het Nieuwsblad was dat bijna 60% van de Vlamingen schijnt te geloven dat de (Rooms Katholieke) Kerk een actieve rol speelt in de politieke besluitvorming. En dit uitgerekend na een stevige regeerperiode van Paars (-groen) een stortvloed aan wetten en politieke standpunten die lijnrecht tegen de kerkelijke leer/moraal ingaan. Blijkt dus dat ook de burger -gelovig of niet- aanvoelt dat die fameuze scheiding niet meer is dan een nogal hol klinkend principe.

"Actief pluralisme", zo horen we sommige progressieve stemmen de huidige situatie duiden. Sommige religies en levensbeschouwingen zijn de moeite waard om gesubsidieerd te worden. Ze brengen mensen samen, cultiveren waarden die een bindmiddel zijn in onze samenleving. Het zijn in feite culturele instellingen die als dusdanig financiële steun verdienen. Eén van de spreekbuizen van die stelling is Steve Stevaert, voormalig voorzitter van SP-A uitgerekend de partij die altijd bekend stond om z'n meest rabiate "papenvreters".

En als de wind uit die hoek begint te waaien, dan gaat bij mij een alarmbelletje rinkelen. In de zin van: "als den vos de passie preekt, boer let op uw kippen".

Want wat blijkt nu in de praktijk? Van de kerk (in de brede zin van het woord) wordt in feite vooral verwacht dat ze haar mond houdt en zich niet uitspreekt over politieke "hot topics". Deze avond tijdens het journaal hoorde je minister Dewael al zoiets mompelen ("scheiding tussen kerk en staat"); rond kerst hoorde je enkele tenoren van de "liberale" partij luidkeels verkondigen dat Daneels zich niet uit te spreken had over het "euthanasiedebat". En toen de kerk in Rome zich -geheel voorspelbaar trouwens- uitsprak tegen het homohuwelijk, werd in dezelfde "progressieve kringen" de mogelijkheid geopperd om de financiering te herzien. Met andere woorden: "kerk (moskee/vrijzinnigheid/...), loop in de pas of we leggen u droog!" Is d�*t dan wat we moeten begrijpen onder die fameuze "scheiding"? Een kerk die vooral sussende taal moet spreken en geen enkel actueel maatschappelijk relevant thema meer mag aansnijden? Hoe kan je zoiets rijmen met die fameuze "vrijheid van meningsuiting" + "vrijheid van vereniging", om nog maar te zwijgen van de "vrijheid van geloofsovertuiging" die wél expliciet in onze grondwet staan?

To the point nu... Scheiding tussen kerk en staat gaat, volgens een ruim aanvaarde theorie, véél minder ver dan ze hier te lande wordt gepropageerd (o.m. in het onderwijs). Ze betekent enkel dat de staat neutraal moet zijn; dat alle burgers -ongeacht hun overtuiging- gelijke toegang moeten hebben tot de staat en dat wetten (in de brede zin van het woord) nooit kunnen uitgaan van een andere instantie dan de staat. Scheiding tussen kerk en staat betekent dus NIET dat de kerk (moskee/vrijzinnigheid/...) zich afzijdig moet houden in het politieke debat; ze betekent NIET dat er geen confessionele politieke partijen of -bewegingen mogen opgericht worden.

Scheiding tussen kerk en staat betekent anderzijds WEL dat de staat zich niet te moeien heeft (rechtstreeks of onrechtstreeks) in het inhoudelijk aspect van de kerk; en volgens de strikte theorie houdt het principe zelfs in dat de staat zich NIET moeit in de financiering van religies en/of levensbeschouwelijke verenigingen. Actief pluralisme mag dan al heel lief en aardig klinken; overkomen als een nobel streven... in werkelijkheid komt het erop neer dat de "vos" rondjes blijft draaien rond het kippenhok.

[Dave Brocatus]

Oorspronkelijk geplaatst door drosophila

...Minister van Binnenlandse Zaken Dewael liet geïrriteerd verstaan dat de bisschoppen aan politiek doen en niet het vereiste respect tonen voor de scheiding van kerk en staat. ...

De rooms-katholieke kerk mag wel uitspraken doen over maatschappelijke thema's die op de politieke agenda staan. En ze mag ook een gevoerd beleid aanklagen indien dat beleid in strijd is met de visie van de rooms-katholieke kerk.
Wat de rooms-katholieke kerk niet mag doen is zelf burgerlijke wetten afkondigen, zelf ministers benoemen en/of afzetten, e.d.

Minister Dewael (en ook andere politici) weten blijkbaar niet goed wat het principe van de scheiding van kerk en staat betekent. Politici beginnen al te klagen over de schendig ervan van zodra er ook maar één bisschop of priester iets zegt dat hen niet aanstaat.