http://www.standaard.be/nieuws/buite...XA12042003_035
REPORTAGE. Amerikaanse politie verliest integriteit in 'war on drugs'
Boswachters worden stropers
De Verenigde Staten vechten niet alleen tegen het terrorisme, ze voeren al enkele decennia een niet aflatende strijd tegen drugs. Een oorlog die onmogelijk kan worden gewonnen, volgens de voormalige politiechef Joseph D. McNamara, onderzoeker aan Stanford University. ,,De oorlog tegen de drugs is een grotere bedreiging voor onze vrijheid en democratie dan het terrorisme.''
Van 8 tot 17 april vergaderen in Wenen experts uit de hele wereld over de strijd tegen illegale drugs. De Commission on Narcotic Drugs (CND) van de Verenigde Naties evalueert er het mondiale drugsbeleid. Vijf jaar geleden, tijdens de United Nations General Assembly Special Session (UNGASS) over drugs in New York, werd afgesproken dat tegen 2008 de wereld van papaver, coca en cannabis verlost moest zijn. We zijn nu halverwege en het drugsmonster is sindsdien alleen maar gegroeid. Volgens schattingen van de VN is de internationale drugshandel goed voor een jaarlijkse omzet van 400 tot 500 miljard dollar -- de achtste handelsstroom in de wereld. Critici hopen dat de ministers en regeringsleiders in Wenen de drugsproblematiek nuchter zullen proberen te bespreken en voor een pragmatischer aanpak zullen kiezen. Maar daarmee zouden landen als de VS impliciet toegeven dat de oorlog tegen drugs is mislukt, en daarom is die kans heel klein. Dat zegt Joseph D. McNamara (67).
McNamara is 35 jaar politieman geweest. De helft van die tijd was hij politiecommissaris, in verschillende Amerikaanse steden. Sinds 1991 is hij met pensioen, maar hij is en blijft een cop , net als zijn vader, broer, ooms en neven -- het politievak zit in de genen van de familie McNamara. Nu is hij een veelgevraagd adviseur, zelfs voor federale diensten als de FBI. Hij geeft les aan verschillende universiteiten en heeft enkele boeken en talloze artikelen geschreven, waarin hij waarschuwt voor corruptie binnen de politiekorpsen. Enkele maanden geleden werd hij benoemd in een commissie die het optreden en het gedrag van de Californische politie onderzoekt.
,,In plaats van te doen waar de politie ooit voor bedoeld was -- mensen beschermen en levens redden -- wordt nu een zinloze oorlog tegen burgers gevoerd'', zegt McNamara. Hij legt de laatste hand aan een boek waarvan hij verwacht dat het de Amerikaanse publieke opinie zwaar zal choqueren: Gangster Cops: The Hidden Cost of America's War on Drugs. Hij schrijft het boek uit bezorgdheid om de integriteit van de politie. ,,Misschien zal ik na publicatie naar Europa moeten verhuizen. Hoe is het weer in België?'' vraagt hij schertsend.
McNamara begon in 1956 als gewoon politieman in Harlem, New York. Dat was toen al een plek met hoge criminaliteitscijfers, onder meer doordat er een ware heroïne-epidemie door de wijken raasde. ,,Zoals veel politiemensen besefte ik al snel dat de arrestatie van drugshandelaren en -gebruikers het drugsprobleem niet oplost. Maar de situatie werd alleen maar erger. De autoriteiten gebruiken toen al graag statistieken van het aantal met drugs gerelateerde arrestaties om te bewijzen dat we aan het winnen waren.''
In 1969, halverwege zijn politiecarrière, doctoreerde McNamara op criminologisch onderzoek aan de Harvard Law School. Hij bestudeerde onder meer politiemanagement en de oorsprong van het Amerikaanse drugsbeleid. ,,Ik voorspelde toen al de escalatie en het mislukken van de war on drugs .'' Zijn doctoraalscriptie heeft hij bewust nooit gepubliceerd: ,,Ik wilde een carrière bij de politie en niet bij een universiteit.''
In de VS is in de strijd tegen public enemy number one zowat alles gepermitteerd. Agenten uit elite-eenheden die zelf inbeslaggenomen drugs verkopen, die zich aan buitensporig geweld bezondigen, die -- veelal zwarte of latino -- drugsdealers erin luizen met valse verklaringen of (met drugs) afgekochte getuigen. Bijna wekelijks duikt ergens een schandaal in die sfeer op, zegt McNamara.
,,In Europa is dat groot nieuws. Hier niet. Amerikanen beseffen niet dat sommige politiemensen zich van dezelfde technieken bedienen als de gangs die ze bestrijden. Ze zijn zich niet bewust van de omvang van het probleem. De publieke opinie gelooft hooguit dat er enkele rotte appels zijn. Maar het tegendeel is waar. Het zijn geen geïsoleerde gevallen. Sterker nog, vaak blijkt dat de meest gecorrumpeerde politiemensen de meeste medailles krijgen.''
,,Ik ben al negen jaar bezig met research voor mijn boek. Ik heb uit de afgelopen veertig jaar honderdduizenden gevallen gevonden van politiemensen die vreselijke misdaden plegen. Van gewapende overvallen en moord tot racistisch geïnspireerd machtsmisbruik. Van grote steden als New York en LA tot kleine steden in het hele land. Criminele feiten gepleegd door gewone agenten in uniform, politiechefs, elite-eenheden, rechercheurs in burger, federale agenten van de drugsbestrijdingsdienst DEA, mariniers en legerofficieren. Ik was geschokt toen ik stap voor stap ontdekte wat we door de oorlog tegen drugs van onze politiediensten hebben gemaakt.''
,,Veel politiemensen zijn in zekere zin ook het slachtoffer van een systeem. Ik heb idealistische, jonge en actieve politiemensen het korps zien binnenkomen, mensen die bereid waren hun leven te riskeren. Maar op den duur zien ze dat ze verliezen, hoe hard ze ook vechten. Hoeveel dealers ze ook oppakken, er komen er altijd weer drie voor in de plaats. Naast dat ingebouwd cynisme moeten ze om de drugswetten af te dwingen illegale dingen doen. Zo nemen ze altijd hun toevlucht tot informanten, vaak kleine, verslaafde dealers die alles verklaren om zelf maar uit de gevangenis te blijven. In 2001 arresteerde de politie 1,4 miljoen mensen wegen drugsfeiten. Bijna allemaal zonder huiszoekingsbevel.''
,,Als de grens tussen legaal en illegaal opereren eenmaal wazig begint te worden, gaat het vaak heel snel. Agenten in LA of de New Yorkse Bronx die werden gepakt, hoorde ik dingen zeggen als: 'We hebben misschien iets verkeerds gedaan, maar het is de gerechtigheid van de straat. Waarom zou de vijand het geld mogen houden?' ''
,,Agenten die nog niet gecorrumpeerd zijn, zouden de moed moeten hebben om eerlijker te zijn. Ze zouden bijvoorbeeld moeten weigeren illegaal bewijsmateriaal te vergaren of valse getuigenissen in rechtbanken af te leggen. En ze moeten collega's aangeven die in villa's leven of een jacht bezitten. Als voormalig politiechef weet ik dat dat niet makkelijk is. Ik moest ook de wetten doen naleven, maar ik probeerde dat altijd zo humaan mogelijk te doen. Bij persconferenties zei ik dat onze acties het drugsprobleem niet kleiner zouden maken. Ach, de algemene attitude zal eerst moeten veranderen: we moeten beseffen dat drugs er altijd zullen zijn en we moeten de schade die ze aanrichten, beperken. Het huidige overheidsbeleid richt meer maatschappelijke schade aan dan de drugs zelf.'
Er zijn wetten die om ellende vragen, zegt McNamara. De bekendste is de Civil Asset Forfeiture Law . Door die civiele wetgeving kunnen overheidsdiensten al je bezittingen in beslag nemen, zonder zelfs maar een strafrechtelijke aanklacht -- laat staan een bewijs -- te leveren. McNamara: ,,Een regelrechte aantasting van een van de fundamenten van onze grondwet: het recht op privé-bezit.''
En het gaat niet om peanuts . Tussen 1985 en 1996 is op die manier al voor zo'n vijf miljard dollar geconfisqueerd. Uiteraard is bij zo'n systeem het risico op persoonlijk misbruik groot. Bovendien zijn elite-eenheden en narcoticabrigades er direct afhankelijk van voor hun financiering.
McNamara: ,,Toen ik politiechef was in San Jose (Californië) -- een stad van een miljoen inwoners -- stuurde de stadssecretaris mij een budget op waarin zero dollar was voorzien voor investeringen in de politiewerking. Ik vroeg hem hoe we dan in godsnaam onze uitrusting op peil moesten houden. Hij antwoordde: ,,Vorig jaar hebben jullie vier miljoen dollar in beslag genomen. Zorg maar dat het dit jaar nog wat meer wordt.'' Op die manier wordt law enforcement veeleer fundraising met het oog op het eigen voortbestaan.''
,,We zien alleen de enkelingen die gepakt worden. Bij een groot schandaal bij de politie van Los Angeles (LAPD) werd een lid van een elite-eenheid betrapt op diefstal van inbeslaggenomen cocaïne. De man, Rafael Perez, vertelde in ruil voor strafvermindering over de criminele activiteiten van een heleboel collega's in zijn korps. Hij getuigde over agenten die drugs verhandelden, zogenaamde dealers doodschoten en valse getuigenissen aflegden in rechtbanken -- dat wordt in New York testilying genoemd.''
Komt de straffeloosheid door het feit dat niemand corrupte agenten durft aan te geven of omdat de mensen die het slachtoffer zijn, toch maar criminelen zijn? ,,Beide'', zegt McNamara. ,,Drugsverkopers worden vaak het slachtoffer van die praktijken. Volgens de drugswetten zijn ze vaak ook echt schuldig, maar dat rechtvaardigt niet dat politiemensen zelf misdrijven begaan. Iemand die drugs verkoopt, kan moeilijk een politiebureau binnenstappen en zeggen: 'Ik ben net door een politieman beroofd. Hij heeft honderdduizend dollar en mijn cocaïne gestolen.' Door zoveel geld en cocaïne in huis te hebben, riskeert hij een gevangenisstraf van twintig jaar. De slachtoffers denken dus wel twee keer na. We hebben daar bloedstollende verhalen over. Zoals dat van een geüniformeerde politieman die zijn pistool tegen het hoofd van een drugsdealer zet en zegt: 'Jij hebt geen rechten, wij kunnen met jou doen wat wij willen.' ''
,,Het gaat vaak om het woord van iemand met een criminele achtergrond tegen dat van gerespecteerde politiehelden. Het is heel moeilijk om agenten veroordeeld te krijgen, ook al begaan ze ernstige misdrijven. Bovendien is er het racistische karakter: hoewel tachtig procent van alle drugs door blanken wordt gebruikt, zijn Afro-Amerikanen en latino's goed voor ongeveer tachtig procent van alle met drugs gerelateerde arrestaties.''
Het klinkt nogal ongelofelijk en beangstigend wat u vertelt en schrijft.
,,Dat klopt. Deze oorlog tegen drugs is een grotere bedreiging voor onze vrijheid en democratie dan het fenomeen terrorisme, waar iedereen het nu over heeft. Wat zal het maatschappelijke effect zijn van het jarenlang als beesten opsluiten van niet-gewelddadige overtreders van drugswetten? Gevangenissen zijn heel gevaarlijk. Je moet er wel crimineel worden als je wilt overleven. Als je vrijkomt, zit je met een stigma. Je hebt geen recht op sociale steun of huisvesting en niemand wil je een baan geven. Veel mensen zijn daardoor gedwongen om weer de drugshandel in te gaan. (zucht) Het is een hopeloze strijd.''
,,Vergeet niet dat ik een geslaagde carrière van 35 jaar bij de politie heb gehad en dat het mij heel zwaar valt om dit boek te schrijven. En ja, ik ondervind weleens druk. Ik word persoonlijk aangevallen en ik krijg de dringende raad op te houden met het openlijk aanklagen van deze praktijken. Veel politiemensen zijn het met mij eens, maar durven dat uit vrees voor represailles niet te zeggen. Voor politiechefs is het aartsmoeilijk om te zeggen: ,,Luister, die war on drugs is gewoon verkeerd en het wordt almaar erger.'' Dat staat gelijk met carrière-zelfmoord.''
Maakt u zich zorgen om uw veiligheid?
,,Er heerst momenteel een soort farmacologisch McCarthyisme in de VS. Iedereen die zijn bedenkingen over de war on drugs uitspreekt, wordt op de een of andere manier geïntimideerd. Want dan ben je soft on drugs . De groepen die bij deze oorlog het meest belang hebben, zijn de drugskartels en het hele law enforcement -apparaat -- de politie, de DEA, maar ook de deels geprivatiseerde gevangenissen en alle mogelijke toeleveringsbedrijven. Je kunt spreken van een machtig drug war complex dat over vele honderden miljoenen dollar beschikt. Sinds Nixon officieel de oorlog verklaarde aan de drugs, zijn de budgetten alleen maar gestegen. Elke keer als er kritiek komt, bewijst men met statistieken dat men aan het winnen is of wordt weer een nieuw programma gelanceerd.''
,,Ik zou me pas echt zorgen maken om mijn veiligheid als de drugskartels geloofden dat het verbod op drugs door mijn werk bedreigd zou worden. Reken maar dat ze me dan snel zouden vermoorden. Maar voorlopig hoef je daar niet bang voor te zijn, er is nog te veel hypocrisie. De VS dringen andere landen hun drugsbeleid op, via economische en diplomatieke druk. Het gevolg: enorme schade en ontwrichting in die landen, zoals Colombia en Peru.''
Hoe is het zo ver kunnen komen?
De war on drugs steunt op een verbod. We weten uit ervaring dat hoe meer je een verbod bij het strafrecht onderbrengt, hoe meer de prijs van het verboden product stijgt -- in het geval van illegale drugs met wel 17.000 procent. Een bepaalde hoeveelheid papaver uit Afghanistan of coca uit Colombia, met een kostprijs van een dollar, is in de straten van Amerikaanse steden ineens 17.000 dollar waard. Er is zo gigantisch veel geld mee gemoeid dat slecht betaalde politiemensen in verleiding worden gebracht. Als je maar corrupt genoeg bent, kun je miljoenen dollars verdienen. Opmerkelijk genoeg stelt niemand zich vragen bij een politieman die 40.000 dollar per jaar verdient, maar als een miljonair leeft.''
McNamara noemt de exacte datum waarop het zaadje is geplant dat inmiddels is uitgegroeid tot een winstgevende jungle met de naam war on drugs : ,,Op 17 december 1914 hebben de Amerikaanse overheid en het Congres de Harrison Act goedgekeurd. Een ernstige fout. Er was een sterke lobby van religieuze groepen, die morele en racistische argumenten aanvoerden om drugs te verbieden en mensen ervan te overtuigen dat drugs duivelse producten waren die primitieve instincten aanwakkerden. Bovendien zouden vooral zwarten, Mexicanen en andere migranten drugs gebruiken en waanzinnige misdaden begaan.''
,,Tot die tijd waren drugs hooguit een medisch-sociaal probleem. Cocaïne werd verwerkt in Coca-Cola. Opium, morfine en andere drugs waren verkrijgbaar in de lokale drugstore . De nieuwe wet creëerde een criminaliteitsprobleem dat nooit opgelost zal worden, zelfs niet met alle legers, gevangenissen en politiekorpsen van de wereld. Er is te veel geld mee gemoeid. Ik vertel niets nieuws. De beroemde politiechef August Vollmer, uit het drooggelegde Chicago van de jaren dertig, schreef dat het verbod op alcohol de directe oorzaak was van de corruptie en de groei van de georganiseerde misdaad. Hij schreef in de jaren zeventig dat het drugsprobleem dezelfde oorzaak had. De stereotiepe beeldvorming rond illegale drugs leeft nog steeds en verhindert in de VS elk redelijk debat. De verbodslobby is enorm sterk en zegt dat iedereen die drugs gebruikt, immoreel is. Terwijl het natuurlijk geen duivelse producten zijn, maar gewoon een bepaalde chemische combinatie van moleculen.''
Volgens McNamara moet er dringend een wapenstilstand afgekondigd worden. ,,De uiteindelijke oplossing is decriminaliseren. We moeten onze aandacht en energie in preventie en behandeling steken. Dat is veel effectiever dan massale opsluiting.''
12/04/2003 Hans van Scharen
