Patriot! |
31 maart 2004 18:06 |
[size=7]Hobbitland, o heilig land der vaad'ren[/size]
DE reactie van Bart De Wever (DS 24 maart) op de opiniebijdrage van Benno Barnard (DS 22 maart) jaagt me eerlijk gezegd de stuipen op het lijf. Afgezien van de kwestie van de geldstromen, waarover de meesten onder ons onvoldoende inzage in de werkelijke dossiers hebben om het welles-nietes spelletje voor eens en altijd de wereld uit te helpen, frappeert het mij dat deze ondervoorzitter nergens ingaat op de argumenten van Barnard, maar hem wel schoffeert op een manier die alleen maar staaft wat Barnard beweert.
Kort gezegd komt Barnards argumentatie erop neer dat de Vlaams-nationalistische identiteit van vandaag heel wat minder culturele allure heeft dan die van een paar generaties geleden, en dat het separatistische discours teert op de democratische instellingen van een tweetalige staat, waarin en waarvan ze zelf leven, iets wat hij een vorm van landverraad noemt.
Daar zit, als je het rustig bekijkt, wel enige stof tot nadenken in voor separatisten. Maar het populistisch toontje, en het misprijzen dat De Wever aan de dag legt voor auteurs die in het openbaar een mening willen formuleren, toont perfect aan waar het schoentje wringt: die figuren uit de culturele wereld zijn toch maar papegaaien, laat de politiek maar aan ons, de 'professionelen' over, wij kennen onze dossiers en kunnen iedereen schofferen op grond van een detailkwestie. De Wever is sluw genoeg om niet op Barnards vaststelling van culturele bloedarmoede in het nationalistische discours in te gaan. Als een gehaaid politicus weet hij dat hij de lachers op zijn kant moet krijgen, dat een rondje intellectuelen pesten altijd werkt om gemakkelijk te scoren, en dat je je kunt permitteren niet op de grond van de argumentatie in te gaan.
Misschien moeten we de hele vraag anders voorleggen aan Bart De Wever, om hem kleur te laten bekennen. Kort en goed gezegd: wat hebben we er voor over, welke prijs willen we vandaag de dag nog betalen om in een meertalig land te wonen, in een historisch gegroeide en rijke mengcultuur op de grens tussen de Latijnse en de Germaanse wereld, in deze unieke positie die onze kunst, cultuur en intellectuele rijkdom sinds de veertiende eeuw tot iets unieks in Europa heeft gemaakt? De prijs die we daarvoor betalen is die van een 'lastige' palaver-democratie met onze culturele Franstalige compatriotten. En dat debat is niet altijd simpel, het werkt me ook geregeld op de zenuwen, en het is geregeld flink frustrerend. Maar het hoort bij de specifieke cultuur van een land dat nog inwoners heeft zoals de Habsburgse wereld die kende: als we het als een positief gegeven beleven, is het een uniek surplus om in een meertalige, open wereld te leven die wat dat betreft helemaal spoort met de toekomst van Europa.
Ik ben daarin niet zo naïef als dat misschien klinkt. Ik kom uit een Vlaamsgezind gezellig nest en ken de frustraties, de historische aberraties, de geleden vernederingen van weleer, de strijd om de eigen identiteit die elke cultuur terecht voert om onderwijs in de eigen taal, eigen instituties, een hoge graad aan autonome beslissingsmacht, enzovoort te verwerven. Al deze doelen zijn inmiddels gerealiseerd. Maar als inwoner van de Brusselse rand merk ik dat vandaag de dag het respect voor de tweetalige, tolerante Vlaming hand over hand toeneemt. Wij kunnen juist sterk zijn in dit land omdat we over een culturele meerwaarde beschikken. Waar die vermaledijde intellectuelen zich dus zorgen om maken, is de teloorgang van die cultuur ten koste van een politiek die alleen nog over eigen centjes, eigen profijt, eigen identiteit spreekt en daarmee haar gecultiveerde en meer tolerante burgers het gevoel geeft dat de Vlaamse identiteit wordt vervalst, versimpeld, geamputeerd; een politiek die egocentrisme goedpraat en culturele argumenten van tafel veegt ten koste van economische en egocentrische slogans.
Wat Barnard aanklaagt, is precies het wegvallen van de royale, 'volksverheffende' liefde voor een cultuur en haar specifieke waarde ten koste van een geborneerd en agressief identiteitsverhaal. Maar een 'grote' politiek is altijd internationaal, ook dat leert de geschiedenis. Ik vind het overigens moedig dat Barnard het oude begrip van de 'volksverheffing' van stal heeft gehaald; daar wringt precies het schoentje. Populisme schreeuwt altijd dat het alles voor 'de mensen' doet, terwijl tal van mensen vruchteloos proberen gehoord te worden om duidelijk te maken dat ze zich daar niet door aangesproken voelen. Maar de populist moet verder schreeuwen en doen alsof hij voor een rechtvaardige zaak strijdt; achter dat masker verbergt hij zijn gebrek aan intellectuele moed. Geen wonder dat de woede zo heftig was dat De Wever moest gaan schelden.
Nationalisten hebben nooit respect betoond voor het Andere als waarde op zich. Dat er dan ook nog 'anderen' zijn zoals Barnard die uit liefde voor de historische wortels van hun opgeëiste, zogezegd 'eigen' cultuur voor openheid pleiten, dat moet zulke mensen natuurlijk zo razend maken dat ze elk fatsoen laten varen. Een eerlijk debat is nooit hun bedoeling geweest; het doel heiligt de middelen. En ik maak me grote zorgen over het soort kortzichtig, belachelijk klein landje waarin mijn kinderen en kleinkinderen zullen moeten leven als zulke mensen erin slagen alle internationaal-culturele deuren dicht te gooien ten voordele van een navelstaarderig soort nep-cultuur die haaks staat op de internationale ontwikkelingen.
Het eenvoudige feit is dat heel wat burgers begaan zijn met deze door Barnard te berde gebrachte cultuur, burgers die van de eigenlijke, historisch gegroeide, veelzijdige cultuur van dit land houden en die geen zin hebben om mee te werken aan een karikatuur die door afkeer van elke andersheid tot stand moet komen. Een typisch verschijnsel van stervende, overbodig geworden bewegingen is dat ze hun toevlucht moeten zoeken tot extremisme om nog aan een legitimatie te raken. Hoe je het ook draait of keert: zo'n politiek stinkt, en ook die stank heeft iets historisch, nietwaar. Intellectuelen kunnen maar beter emigreren, blijkbaar. Te naïef voor het nieuwe Hobbitland.
Stefan Hertmans
(De auteur is schrijver.)
|