Politics.be - Democratie òf joodse staat

Alweer een analyse, hoofdzakelijk gebaseerd op de demografische ontwikkelingen. Vanuit deze analyse is ook de huidige oorlog goed te begrijpen.

Israël moet kiezen

De meeste voorstellen voor het oplossen van het Israëlisch-Palestijns conflict die de afgelopen maanden vanuit Israël, inclusief het rechtse kamp, gepresenteerd werden, lijken voornamelijk ingegeven door de voorspelde demografische ontwikkelingen. Joden zouden over niet al te lange tijd in de minderheid zijn in Israël, inclusief de Bezette Gebieden.

Voormalig Israëlisch minister van Justitie Yossi Beilin, die samen met de Palestijnse minister van Informatie Yasser Abed Rabbo aan de basis stond van het onlangs gepresenteerde Genève-akkoord, heeft er in diverse media voor gewaarschuwd dat Israël op korte termijn ten onder dreigt te gaan als gevolg van de demografische ontwikkeling in het geval dat er geen Palestijnse staat komt.

'Wij moeten tot een oplossing komen, we kunnen niet langer tijd rekken en spelletjes spelen', zei Beilin tegenover NRC Handelsblad. 'Over uiterlijk zeven jaar leven tussen de Middellandse Zee en de Jordaan meer Arabieren dan joden. Worden wij dan een soort Zuid-Afrika met een apartheidsregime, waarin een minderheid van joden een meerderheid van Arabieren domineert?'

Bedreiging

De Israëlische vice-premier Ehud Olmert (Likud), die zelf ook een plan voor de oplossing voor het conflict lanceerde, stelde in de krant Yediot Ahranot dat 'een status quo het zionisme en 'het joodse thuisland' vernietigt'. Joden moeten volgens hem nu kiezen tussen 'het houden van de Bezette Gebieden en daarmee het risico de joodse meerderheid te verliezen, of het verlaten van het grootste deel van de Bezette Gebieden en Israël behouden als een joodse staat.'

In diverse media stelde Olmert dat zijn plan, waarin Israël zich terugtrekt uit de gebieden waar overwegend Palestijnen wonen, het enige antwoord is op het demografische gevaar. 'Bij het ontbreken van een resultaat door onderhandelingen - en ik geloof niet dat er een realistische kans is op een akkoord - zullen we een unilateraal alternatief moeten uitvoeren', aldus Olmert.

Volgens hem zijn de Palestijnen niet langer geïnteresseerd in onderhandelingen naar een twee-staten-oplossing omdat ze het wezen van het conflict willen veranderen van een Algerijns naar een Zuid-Afrikaans paradigma. 'Van de strijd tegen, in hun taal een 'bezetting', naar een strijd voor one-man-one-vote. Dat is natuurlijk een veel geloofwaardigere strijd, veel populairder en uiteindelijk veel krachtiger. Maar het betekent het einde van de joodse staat', aldus Olmert.

Het is ook om deze reden geen enkel voorstel, nu niet en in het verleden niet, het recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen bevat. Een Palestijnse vluchteling wordt niet gezien als een toekomstig staatsburger, maar als niet-jood die een bedreiging is voor de staat Israël als joodse staat.

Arabierenteller

De discussie over de demografie is vooral de laatste twee jaar in Israël breder en openlijker op gang gekomen en wordt overal gevoerd. Zowel op universiteiten als in de media en de politiek. Een verstoring van de verhouding 20 procent niet-joods en 80 procent wel-joods wordt als bedreigend ervaren.

Op dit moment is 19 procent van de Israëlische bevolking van Arabische afkomst. Daarnaast is er een grote groep niet-joden waarvan er veel na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie het land zijn binnengekomen. Het betreft christenen met joodse voorouders, of met mensen met vervalste documenten. Niemand weet precies hoeveel niet-joden er door het joodse agentschap en andere organisaties op deze wijze naar Israël zijn gebracht. Schattingen lopen uiteen van 200 tot 400 duizend.

Een van de deskundigen die zich al lange tijd veelvuldig uitlaat over de demografische ontwikkelingen is Amnon Sofer, een demograaf van de Universiteit van Haifa. In Israël heeft hij de bijnaam 'Arabierenteller'. Volgens Sofer zijn niet-joden al in de meerderheid in het gebied dat Israël, de Westbank en Gaza omvat. Hierbij telt hij een groep buitenlandse werknemers mee.

Verder stelt hij dat als de voorspelde immigratie uit Frankrijk, Engeland en België geen doorgang vindt, de bevolking binnen 17 jaar met zes miljoen mensen zal toenemen, de meeste van hen zijn arme Palestijnen. 'Het land komt in een demografische en ecologische wervelwind terecht', aldus Sofer.

Ook in Israël zonder Bezette Gebieden zullen volgens Sofer in 2020 twee miljoen Arabische burgers wonen, de joodse meerderheid krimpt naar 65 procent.

Binationaal

Verschillende kringen in Israël hopen dat door een toenemend antisemitisme in verschillende Europese landen een deel van de joden in die landen zal immigreren naar Israël.

(n.v.d.r.: door het huidige conflict in Gaza wakkert Israël ook bewust het antisemitisme aan.)

In het verleden was Israël er ook als de kippen bij om Argentijnse joden - op het moment dat daar de economie in elkaar stortte - over te halen naar Israël te emigreren. Hetzelfde gold na de ineenstorting van het Sovjet-imperium.

Demografen spreken van een binationale staat als een minderheid uit meer dan 30 procent van de bevolking bestaat. Dr. Yitzhak Ravid van het Interdisciplinair Centrum in Herzliya berekende dat er in 2020 in Israël zonder Bezette Gebieden 6,5 miljoen joden zullen zijn en 1,9 miljoen Arabieren. Een andere deskundige, Professor Sergio della Pergola, presenteerde identieke cijfers.

De verdeling in joods, niet-joods en Arabisch, in plaats van het in het algemene termen te hebben over staatsburgers, heeft veel gevolgen voor de Palestijnen in Israël. Door een heel scala aan maatregelen worden zij voortdurend benadeeld. Ze hebben minder scholen, minder kinderopvang, geen nieuwe dorpen, geen recht op aankoop van land, et cetera.

Deze verschillen komen onder andere voort uit de voordelen die joden krijgen die via het 'recht op terugkeer' Israëlisch staatsburger worden en voor degene die hebben voldaan aan de dienstplicht. Palestijnen hebben geen dienstplicht.

Linkse spagaat

Volgens Dr. Amnon Raz-Krakotzkin van de Ben-Gurion Universiteit is het beangstigend als joden praten over demografie. 'Er waren er die geloofden dat de etnische zuiveringen in 1948 het probleem hadden opgelost. Nu komen ze tot de ontdekking dat joden altijd een minderheid blijven in het Midden-Oosten', zo zegt hij in een artikel over demografie in de Ha'aretz in juni 2002.

Met "ze" bedoelt Raz-Krakotzkin Israëlisch links. Volgens hem is het linkse wereldbeeld gebaseerd op demografische principes. 'De vredesvoorstellen van Israëlisch links zijn in feite een voorstel om van de Palestijnen af te komen, het klinkt daarom hetzelfde als de transfer-gedachte', aldus Raz-Krakotzin.

Zelf weigert hij in demografische termen te denken, maar zegt wel begrip te hebben voor het gevoel van angst en achterdocht bij het joodse publiek over het joodse voortbestaan. 'Het maakt de interne contradicties van het zionisme duidelijk', aldus Raz-Krakotzkin, die in verband met Israël regelmatig over een 'joods-demografische staat' praat.

Het is precies dit probleem waar de vredesbeweging enige jaren geleden op stuk gelopen is. Er wordt niet duidelijk gekozen voor democratie en tegen het politiek zionisme. Hierdoor worden de eisen van de Palestijnen niet begrepen en hun streven niet onderkend maar als bedreiging gezien. De vredesbeweging komt in een spagaat terecht en weet nauwelijks meer hoe op te staan.

Paard van Troje

Het demografisch probleem verklaart ook de enkele positieve reactie in rechtse kringen op unilaterale stappen of het Genève-akkoord waarin het geannexeerde Oost-Jeruzalem (voor een deel) naar de Palestijnen terug gaat. Hierdoor is Israël in één keer 220 duizend Palestijnen (deels) kwijt. Er zijn zelfs ideeën geopperd om Palestijnse dorpen in Noord-Israël (Galilea) af te stoten. Men kijkt niet meer zozeer naar een verdeling van land, maar vooral naar een deling langs demografische grenzen.

In feite heeft Israël met de bouw van nederzettingen - welke in wezen altijd door zowel linkse als rechtse regeringen is gesteund - het Paard van Troje in de vorm van miljoenen Palestijnen in huis gehaald. Volgens minister van Financiën Netanyahu moet het 'veiligheidshek' versneld aangelegd worden om de twee bevolkingen te scheiden en om een 'demografische exodus' van de Bezette Gebieden naar Israël te voorkomen.

Rechts is nu verstrikt geraakt tussen de nederzettingenpolitiek en de demografische factor, wat leidt tot veel onenigheid in het rechtse kamp. Als er door versplintering van de gebieden geen Palestijnse staat meer mogelijk is, komen er een soort thuislanden zoals die in Zuid-Afrika bestonden. Zo goed als iedereen, ook de realisten binnen rechts zoals Olmert, ziet dat dit op lange termijn niet te handhaven is. Maar ook de transfer van miljoenen Palestijnen naar bijvoorbeeld Jordanië klinkt niet echt realistisch. Rest de mogelijkheid om de Palestijnen op te nemen als staatsburgers van Israël, maar dat wil men zeker niet.

De uitkomst wordt nu gezocht in krampachtige pogingen het een met het ander te combineren, zoals de plannen van Olmert en Sharon. Dit brengt hen weer in conflict met de nationalistische partijen, de kolonisten en een rechts blok binnen Likud dat blijft vasthouden aan de Groot-Israël gedachte.

Apartheid

De politiek van Israël wordt vaak vergeleken met de Apartheidspolitiek van Zuid-Afrika. Volgens Uri Avnery, een bekend vredesactivist van een kleine maar actieve vredesgroep (Gush-Shalom), die het wel aandurft om het conflict voor een deel te verklaren uit het zionisme, is deze vergelijking misleidend.

'In tegenstelling tot Apartheid, is zionisme niet gebaseerd op ras, maar op een mix van getto-mentaliteit en het 19e eeuwse Europees nationalisme', zo meent Avnery. 'Een getto-mentaliteit in de geest van de vervolgde, geïsoleerde gemeenschap, die de hele wereld is gaan zien als verdeeld in joods en Goyim (niet-joods). Het Europees nationalisme streefde naar een homogene nationaal-etnische staat. De joodse demografische staat heeft beide elementen in zich: een homogene joodse nationaal-etnische staat, met zo min mogelijk niet-joden.'

Toch wordt er vaak een onderscheid gemaakt tussen Arabieren en andere niet-joden. De angst voor demografische verschuivingen die het voortbestaan van Israël zouden bedreigen, wordt vooral tegen Arabieren gebruikt.

Volgens Netanyahu wordt Israël niet zo zeer bedreigd door Palestijnen die in de toekomst onder Palestijns bestuur gaan vallen en zelfbeschikkingsrecht krijgen, maar door de Arabische bevolking in Israël zelf. Hij stelt in verband hiermee voor het onderwijs te verbeteren. Waarschijnlijk in de wetenschap dat betere educatie overal ter wereld zorgt voor een lagere bevolkingsaanwas, dus ook bij Israëlische Palestijnen.

Wettige fictie

Israël zal zich in haar huidige vorm altijd moeten afzonderen. Normalisering betekent gevaar voor het voortbestaan als joodse staat. Er kunnen geen niet-joodse vluchtelingen worden opgenomen, familiehereniging van Palestijnen en gemengde huwelijken zijn bedreigend, vrij grensverkeer en vrije vestiging wat betreft werk evenzo.

Het ligt dan voor de hand om niet al te veel haast te maken met vrede, maar de spanning met de buurlanden en de Palestijnen in stand te houden.

(n.v.d.r. Hier ligt wellicht - samen met de nakende verkiezingen- de échte reden voor het huidige offensief en de escalatie.)

Het is ook de enige weg naar een 'transfer' van Palestijnen. Vrede, democratisering en economische opbloei betekenen immers dat grenzen aan betekenis verliezen.

In een artikel in de Ha'aretz van september 2002 schetst Boaz Evron het gevaar als Israël zich afzondert. 'Als Israël het 'demografische gevaar' tracht te voorkomen door zich terug te trekken uit de Bezette Gebieden en zichzelf op te sluiten in het 'oude' Israël, zal in een generatie of twee de meerderheid van de bevolking bestaan uit Arabieren, buitenlandse werknemers en Russen die zich niet hebben laten bekeren. Wat gaan we dan met hen doen? Verwijderen we hen? Of trekken we ons nog verder terug?'

Volgens Evron is dit de manier 'om vroeg of laat, een gesloten religieuze cultuur te worden, gehaat en geïsoleerd. En zelfs binnen dit getto zullen vijandigheden plaatsvinden tussen seculiere en religieuze, oriëntaalse en westerse, echte en Russische joden. De hele term joods is een wettige fictie geworden.'

Of er nu één staat, twee staten of geen staat komt, de enige werkelijke uitweg naar vrede moet gebaseerd zijn op democratische principes en niet op demografie. De bredere vredesbeweging en links in Israël zullen moeten kiezen tussen een democratische of een joodse staat. Doet men dit niet dan houdt rechts het initiatief en ligt een Balkanisering van het conflict voor de hand. Wat een conflict om land was is dan tot een etnisch conflict verworden.

Ed Hollants

Een uitgebreide versie van dit artikel is te vinden op de website: www.autonoomcentrum.nl