Vooral seksuele psychopaten blijven gevaarlijk, ook na tbs

AMSTERDAM - Psychopaten met een seksuele afwijking zijn meesters in het misleiden van hun behandelaars. Als ze vrijkomen, vervallen de meesten in hun oude fout. De enige oplossing lijkt longstay, een zeer lang verblijf in een psychiatrische kliniek.

Bepaalde seksuele delinquenten lijken, gezien het aantal recidivisten, onbehandelbaar Drie jaar geleden organiseerde de Dr. Henri van der Hoeven-kliniek in Utrecht een symposium over het onderwerp How sex-offenders fool us. Nederlandse en Amerikaanse onderzoekers schetsten tijdens die bijeenkomst een verontrustend beeld over een specifieke groep zedendelinquenten: de psychopaten met een seksuele afwijking.
Karakterisering van de persoon: gebrek aan inlevingsvermogen, het ontbreken van schuldgevoelens, manipulerend, veruit de beste planners en extreem goed in het om de tuin leiden van hun behandelaars.

Hun medewerking aan therapie is een schijnaanpassing: ze leren er hoe ze toekomstige slachtoffers nog beter kunnen misleiden. Geen therapie is afdoende om hen succesvol te behandelen.

Corine de Ruiter, hoogleraar forensische psychologie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), komt na een jarenlange studie onder voormalig tbs-gestelden tot dezelfde conclusie. Psychopaten met seksueel afwijkende fantasieën over bijvoorbeeld pijn, vernedering of seks met kinderen, gaan ondanks de vaak jarenlange behandelingen na hun ontslag uit de inrichting bijna allemaal opnieuw de fout in.

De Ruiter deed met twee medewerkers van de Van der Hoeven-kliniek onderzoek naar de 94 (mannelijke) verkrachters en aanranders die tussen 1975 en 1996 in de Utrechtse tbs-kliniek waren opgenomen.

Van hen werden er 32 (34 procent) opnieuw veroordeeld voor een seksueel vergrijp. Van de 94 zedendelinquenten werden er zeventien met speciaal ontwikkelde tests beoordeeld als psychopaat met een seksuele afwijking. Hun recidive-risico was ruim twee keer zo hoog: veertien van hen (82 procent) pleegden opnieuw een ernstig seksueel misdrijf.

Die percentages liggen beduidend hoger dan de cijfers die het WODC hanteert. Uit gegevens van het onderzoekscentrum van het ministerie van Justitie blijkt dat 14 procent van de voormalig ter beschikkinggestelde zedendelinquenten recidiveert met een seksueel misdrijf.

In die studie wordt echter geen onderscheid gemaakt tussen types delinquenten. Zo is bekend dat incestplegers nauwelijks opnieuw de fout ingaan.

Identificatie van types met een verhoogd risico is belangrijk, schrijven de onderzoekers deze week in De Psycholoog. Zij bestudeerden achteraf de dossiers van de tbs'ers om met tests vast te stellen of ze al dan niet met een psychopaat van doen hadden. De hoge recidivecijfers wijzen volgens hen op het nut van vooraf screenen: psychopathie en seksueel afwijkend gedrag voorspellen nieuwe fouten.

Belangrijke vraag: wat dan? Dr. Frank Beyaert, voormalig directeur van het Pieter Baan Centrum, ziet de longstay als beste oplossing voor de categorie blijvend gevaarlijke zedendelinquenten. Op afdelingen voor uitbehandelde tbs'ers zijn nu zestig plaatsen beschikbaar.

In een inventarisatie die de ministeries van Justitie en Volksgezondheid vorig jaar lieten opmaken bij 131 instellingen, blijkt dat plek nodig is voor ongeveer driehonderd blijvend gevaarlijke gestoorden.

Volgens mr. dr. Jan Niemantsverdriet, jurist-criminoloog bij de Van der Hoevenkliniek heeft een groot deel van de huidige groep longstayers een ernstig zedendelict gepleegd. Pedoseksuelen met een voorkeur voor jongetjes blijken de lastigste groep, zegt Niemantsverdriet.

De langst zittende tbs-patiënt zit nu veertig jaar vast. Tbs-kliniek Veldzicht in Balkbrug heeft zelfs een begraafplaats. Bij de invoering van de longstay werd gevreesd voor escalaties, vertelde forensisch psychiater Emmo Doddema, werkzaam in Veldzicht, vorig jaar op een symposium.

Doddema: 'De gedachte was: je zet twintig tbs'ers met zware psychopathologie bij elkaar en je ontneemt ze het perspectief. Gevreesd werd voor agressie, gijzelingen en zelfmoord.'

In werkelijkheid, zei hij, is bij veel tbs'ers in de longstay sprake van berusting, zelfs van opluchting. Chemisch castreren is een andere oplossing.

In steeds meer tbs-instellingen worden injecties met het medicijn Androcur geaccepteerd als aanvulling op de behandeling, aldus forensisch seksuoloog Jos Frenken. Chemische castratie biedt zedendelinquenten even 'vakantie in hun hoofd', zoals Frenken het uitdrukt. Lichamelijke castratie is sinds 1969 wettelijk niet meer toegestaan.

Niemantsverdriet benadrukt dat medicijnen alleen werken in combinatie met therapie. 'Alleen de seksuele drift verdwijnt, de agressie blijft.' Na ontslag blijft controle nodig om te verifiëren of het middel daadwerkelijk nog wordt gebruikt.

De criminoloog benadrukt dat ook met verbetering van behandelmethoden winst valt te behalen. Hij noemt het een uitdaging om voor die lastigste groep tbs'ers effectieve therapie te ontwikkelen. 'Dat is maatwerk. En je zult als behandelaar altijd op je qui-vive moeten blijven.'


Bron: De Volkskrant, 27/03/03



Ik vind dit persoonlijk een interessant onderwerp om overna te denken. Graag jullie reacties.

Ik ben het eens met Niemantsverdriet (wat een mooie naam): chemische castratie, en symptomatisch ook neuroleptica en/of benzodiazepines, maar zeker ook therapie... Ik geloof niet dat het enkel om een organische dysfunctie gaat, psychisch valt er zeker en vast nog veel te doen.
Maar ik ben geen psychiater...

Een andere kwestie: wie durft het aan zo iemand genezen te verklaren?
Laat die kelk maar aan mij voorbijgaan!

Inderdaad, kijk maar naar Dutroux...
Werd ook vervroegd vrijgelaten...

Er zijn weinig aanwijzingen dat we een psychopaat kunnen genezen, enkel symptomatisch behandelen.

Dat is het nu juist; iemand die 'psychopaat' verklaard wordt, is niet te genezen. In feite wordt met psychopaat bedoeld (om het op een symplistische manier uit te leggen) dat de ontwikkeling van de gewetensfunctie onvolledig is of ontbreekt.
Maar het is idd zo dat enkel medicatie of opsluiting niets uithaalt; sturing en steun moeten daar efficiënt op kunnen inspelen, dit aan de hand van aangepaste therapie.

Dutroux' vervroegde vrijlating is een zware fout van het gerecht geweest: daders van zedenfeiten hebben geen recht op de wet lejeune (vervroegde vrijlating). Dutroux heeft daar om een of andere reden wel aanspraak op kunnen maken.. In heel het onderzoek mis ik dus ook zeker dat stuk, wat er daar toen is misgegaan dat ie plots vervroegd werd vrijgelaten..