Oorspronkelijk geplaatst door De Standaard
De N-VA is geen partij die de staatshervorming echt wil schragen, schrijft TOM LANOYE. Voor die verantwoordelijkheid past ze. Dat maakt het des te merkwaardiger dat CD&V zich eraan vastklinkt, want dat is een strategie die haar nog betekenislozer dreigt te maken dan ze nu al is.
De N-VA heeft de afgelopen zeven maanden nooit onderhandeld om echt een regering te vormen. Ze is al lang en breed bezig aan wat letterlijk in haar programma staat: de Belgische staat opdoeken , in plaats van hem te helpen hervormen — wat het leeuwendeel van de Vlamingen nochtans van haar verwacht.
Maar wie iets hervormt, bevestigt het bestaan ervan. Zover kan de N-VA het niet laten komen, of ze verliest stemmen op haar radicale rechterflank, waarin het reservoir van het Vlaams Belang nog steeds aan het leeglopen is. Zolang België bestaat, verschaft het opzichtig blokkeren ervan al electorale winst aan de huidige marktleider van ‘Belgiekske Niekske'. En moeilijk is zo'n obstructie niet. Bij ieder bijna-compromis legt Bart De Wever een nieuwe eis of een hele financieringswet op tafel, om vervolgens over de grond te rollen van verontwaardiging wanneer er niet wordt ingegaan ‘op onze zo simpele en zo gerechtvaardigde vraag'.
Dit is geen opbod meer. Dit is georganiseerde kanker.
Die malafide tactiek bleek het best uit een interview met Siegfried Bracke in Knack. Bracke — met Baskische baret op het hoofd, allicht om zijn hipheid kracht bij te zetten — gunde ons een blik in de psyche van zijn partij. (Neen, niet Amada, Volksunie of SP, maar het huidige nest van onze meest ervaren draaideurintellectueel.) Drie jaar geleden zouden zijn partijgenoten in vreugdedansen zijn uitgebarsten bij de nota-Vande Lanotte. Nu halen ze er de neus voor op. ‘De urgentie is veranderd', verklaarde Bracke in Reyers Laat.
In drie jaar tijd van vreugdedans naar minachting. Bestaat er dan eigenlijk wel een urgentie, behalve die van het partijbelang? Zo dramatisch is de toestand voor de Vlaamse deelstaat dus blijkbaar niet, als de Nieuw-Vlaamse Elite zich kan permitteren om nu al vier jaar lang te onderhandelen zonder ook maar één vette vis te aanvaarden. Al die kaakslagen en hete hangijzers: BHV, de ‘schandalige' transfers van Noord naar Zuid (waarvan vooral de cijfers schandalig worden gemanipuleerd), de verfransing van de Brusselse Rand… ze blijven gewoon voortduren. Ze vormen inmiddels voor de N-VA wat de Amerikaanse boycot is voor de familie Castro op Cuba. Minder een hinderpaal, dan wel een uitvlucht om het eigen regime te handhaven. Met inbegrip van de retoriek van het zelfbeklag.
De N-VA denkt niet slecht te varen bij deze verrottingsstrategie. Waarom anders blokkeren Vlaamse voorvechters zélf een forse, en tot voor kort onmogelijk gewaande, vooruitgang? Het risico nemend dat ze het momentum zo lang oprekken dat het misschien nog eerder verdampt dan de Belgische staat zelf? Het zou niet de eerste spectaculair gegroeide partij zijn die weer leegloopt als een ballon. Zeker niet als het in wezen gaat om een éénmanspartij.
Dat brengt ons bij Bart De Wever. Zijn persoonlijkheid en populariteit vormen een tweede verklaring voor de negotiërende schizofrenie van deze ‘uit haar pak gegroeide zweeppartij', zoals Bart Sturtewagen in deze krant de N-VA omschreef. De Wever �*s de Nieuw-Vlaamse Elite. Gezicht, instrument, stem en body. Hij is ook een product van zijn tijd, waarin ideologie op alle terreinen wordt verdrongen door idolatrie. ‘Bart' haakt naar de volksgunst met inzet van frituur, gewicht, verjaardag en desnoods de eigen kinderen. Anything goes. Een trotse academicus die, zoals Marc Reynebeau opmerkte, spot met academici om populistisch te scoren. Zelfs Steve Stevaert, de vorige tribuun van het anti-intellectualisme, speelde het nooit zo schijnheilig.
In de cenakels van zijn partij blijft hij ideoloog onder de ideologen, op de publieke planken speelt hij met zichtbaar plezier het tegendeel. De bullebak van het gezond verstand en de droge grap, die lak beweert te hebben aan politieke spelletjes, en verlekkerd is op alle andere. Die zich de liefde laat welgevallen van desnoods de grootste idioten, en die maar schrik heeft van één ding. Dat zijn volk hem zou moeten zien opereren in het genadeloze licht van wat een politicus hoort te doen, ná het winnen van verkiezingen en opiniepeilingen. En dat is: besturen.
Als historicus weet De Wever alles van alle groten der aarde, hij heeft zich hun tics en hun woorden eigen gemaakt, hij vertelt met smaak hun anekdotes na alsof hij ze zelf heeft beleefd. Eén ding durft hij niet met hen te delen. Hun littekens van leider zijn die de grenzen van de eigen stam of partij durft te overstijgen. Dat hij zo ook hun medailles en triomfen misloopt, zal hem een rotzorg zijn. Hij wil invloed zonder verantwoordelijkheid. Altijd en overal.
Stel dat deze onderhandelingsmarathon alsnog uitdraait op nieuwe verkiezingen: hoeveel hebben we er dan gehad zónder dat De Wever een ambt heeft opgenomen? Geen minister onder Verhofstadt III. Geen Schepen in Antwerpen. Geen Vlaams minister onder Kris Peeters II. En, bij voorbaat, geen eerste minister bóven Elio Di Rupo… Een echte conservatief stroopt zelf de mouwen op, zou je denken, in plaats van het werk over te laten aan anderen. Dehaene en Mitterrand, die durfden zelf compromissen door te duwen, tegen hun achterban in. Hugo Schiltz, Nelson Mandela en Barack Obama: net zo. En wat zou, omgerekend naar hun land, een Nicolas Sarkozy of een Winston Churchill niet hebben aangevangen met een overwinning van achthonderdduizend stemmen? Margaret Thatcher of Mark Rutte – zouden die nog aan het onderhandelen zijn, na zeven maanden? Of zouden die zo snel mogelijk regeren, om tijdens hun beleid nog meer trofeeën binnen te halen dan tijdens de negotiaties?
Vergeleken met al dezen is De Wever een showman en geen staatsman. Een hedendaagse Hamlet. Boordevol bon mots en tomeloze dadendrang, maar op het moment van de daad gaat hij lopen.
Dat is wat Bart Sturtewagen volgens mij impliceerde met zijn analyse van de N-VA als overgroeide zweeppartij. Ze speelt boven haar niveau. Het vooruitzicht van de macht zelf maakt haar en haar leider nerveus en paranoïde.
En het maakt onze gedoodverfde machtspartij hoorndol. CD&V, de vroegere grote kartelzus van de N-VA, zit als een konijn gevangen in de kronkels van een boa constrictor die ze zelf in het leven heeft geroepen. De kern van deze hele crisis draait niet eens om de wankele Belgische structuur of de overmoedige Vlaamse elite, maar om onze stuurloze christendemocraten.
Al sinds het ontstaan van onze staat voelt de christendemocratie zich geroepen om bestuurders te leveren. Ze doet dat nog steeds, met merkwaardig groot succes zelfs, gezien haar afgekalfde aanhang. Akkoord, de glans is eraf. De Vlaamse christendemocratie bestuurt alleen nog in de luwte (Yves Leterme als eeuwig demissionaire Belgische premier), in de schaduw (Kris Peeters als eeuwig beloftevolle minister-president van Vlaanderen), of ergens in den hoge (Herman Van Rompuy als eeuwig gedienstige president van gans Europa). Niettemin: bestaan er andere partijen in Europa die zo'n balans kunnen voorleggen?
Tegelijk is dit slechts de mooie façade van een herenhuis vol zwammen en betonrot, waar de existentiële angst door alle kamers giert. CD&V is intern verscheurd door gruwelijke twisten, en haar vroegere raison d'être droogt steeds meer op. Haal u alle Vlaamse partijen voor de geest, en probeer ze eens te vatten in een paar sleutelwoorden. Waar staat de SP.A voor? Sociale zekerheid. Open VLD? Meer markt, minder taksen. Groen! Het milieu. N-VA? Vlaanderen. Vlaams Belang? Islamofobie. LDD? Jean-Marie Dedecker. CD&V? Het antwoord daarop is te diffuus voor één term.
Op Jean-Marie Dedecker na, bevat CD&V een stukje van alle andere partijen tegelijk. Vroeger was dat haar kracht, toen de standen zich nog verenigden onder haar vlag en onder de noemer van een en hetzelfde geloof. Ze kon daar zelfs anderhalve eeuw lang een hele zuil op uitbouwen. Nu? De kerken liggen er na de pedofilieschandalen helemaal verlaten bij, de restanten van de katholieke zuil staan overal onder druk, en zelfs de traditioneelste kiezers blijken zo volatiel als een vlucht regenwulpen onder een donderwolk. Wat is er nog zo christelijk aan het ACW? Wat is er nog katholiek aan de Boerenbond? Andermaal: wat �*s die CD&V eigenlijk?
Vroeger: de macht in het centrum. Nu: de herinnering aan die macht, en de vurige wens ze te bestendigen, ook zonder de vroegere confessionele basis. De vraag is echter of een partij op lange termijn kan blijven manoeuvreren, en zelfs voortbestaan, zonder inhoudelijk doel of ideologisch kader. Haar enige inhoudelijke vernieuwing bestaat er niet voor niets in dat Rik Torfs zich gaat bezatten in Café De Monk. Al dan niet met zijn onderbroek van De Slimste Mens nog op zijn kop — het hoeft niet altijd een Baskische baret te zijn.
CD&V klinkt zich nu, zelfs zonder kartel, toch weer vast aan de N-VA. Dat lijkt op het eerste gezicht logisch. De vroegere marktleider van de macht bijt zich vast in zijn concurrent, vast van plan hem niet te lossen. Om in de metafoor te blijven: het konijn imiteert de slang die hem aan het wurgen is, in de hoop alsnog de rollen om te draaien. Een beetje potsierlijk is dat schouwspel wel. De ene partij wil de macht eigenlijk niet, de andere wil ze koste wat het kost terug. En inmiddels laten ze zich allebei chanteren door de meest radicale vleugel van een versteende Vlaamse Beweging.
Ik betwijfel of dit alles een goede strategie is voor CD&V, zelfs vanuit een machiavellistisch oogpunt. Door Bart De Wever na te praten, soms nog vóór hij iets heeft gezegd, zet ze iedere keer zelf in het licht dat ze maar de tweede viool speelt. De daaropvolgende complimenten die ze van Bart De Wever krijgt toegewuifd voor haar ‘standvastigheid' zijn helemaal a kiss of death. Zo spreekt men zijn schoothond toe. Correctie. Zo sprak de CVP haar coalitiepartners toe, toen de CVP-staat nog bestond.
Als CD&V de politieke poleposition wil heroveren, zal ze juist moeten leren om Bart De Wever tegen te spreken. Zo niet zal ze zich, als partij zonder bodem, laten pletten en uiteenrukken. Ze heeft eigenlijk maar één keuze. Met bravoure het voortouw nemen om de Belgische staat te hervormen, liefst tegen de N-VA in. Het is dat of verdwijnen. Hetzij in de muil van de tijd, hetzij in die van de andere partijen.
TOM LANOYEWie? Schrijver. Wat? De N-VA heeft CD&V in de tang. Waarom? De vroegere marktleider klampt zich vast aan de concurrent, maar benadrukt zo dat hij tweede viool speelt.
|
