Politics.be - Staatshervorming: analyse B.U.B.

ZESDE STAATSHERVORMING: IN HET WILDE WEG SCHIETEN OP EEN AL VERZWAKTE FEDERALE STAAT

Op 11 oktober 2011 werd de tekst van de zesde staatshervorming vrijgegeven. Tussen 1970 en 2001 vormde België zich van een unitaire staat om in een federale staat. De gewesten en gemeenschappen kregen daarbij een pak bevoegdheden toegewezen: ruimtelijke ordening, openbare werken, onderwijs, cultuur, transport, landbouw, toerisme, verdragsrecht, grote delen van de economie, verkeer, stedenbouw, de gemeente- en provinciewet, het grootste deel van het wetenschapsbeleid, huisvesting enz.

Bij elke staatshervorming werd gezegd dat het de laatste was, zéker in 1988-1993: de “vervollediging” (sic) van de federale staatsstructuur, weet u nog?

De B.U.B. heeft altijd gezegd dat het federalisme niet alleen evolutief is, maar ook een middel is om België af te breken, of tenminste tot een lege schelp te herleiden. Meer dan door éénder welke staatshervorming voordien, wordt dit nu door deze zesde hervorming bewezen en wel op vier vlakken: inzake bevoegdheidsoverdrachten, fiscale autonomie, Brussel en BHV en, “last but not least“, de institutionele architectuur van België. Deze tekst beoogt slechts een bondig overzicht te geven. In andere artikels komen we nog uitgebreid op de materie terug. De samenvatting krijgt u hier al: een tsunami aan kleine splitsingen om de weg naar de Grote Splitsing voor te bereiden.

Wat deze zesde staatshervorming betreft, maakten de politici en hun media de Belgen eerst wijs dat Brussel-Halle-Vilvoorde het enige en grote probleem was dat moest opgelost worden. Daarover gingen de onderhandelingen in 2005 uitsluitend. Later, sinds 2007 heeft men daar een hoop bevoegdheden aan toegevoegd en nog later, sinds 2010, een herziening van de financieringswet. Een overzicht.

1. BEVOEGDHEIDSOVERDRACHTEN

In de (euforische) media hoor je dat het wat de bevoegdheidsoverdrachten betreft uitsluitend zou gaan om de arbeidsmarkt en de gezondheidszorgen. Soms vermeldt men onderdelen van verkeer. In werkelijkheid gaat het om veel meer.

Of, om het meer lapidair te stellen: de politici bedriegen ons, maar dat wist u natuurlijk al.

1.1 ARBEIDSMARKT: DEUR OPEN NAAR SPLITSING IN SZ

Een budget van liefst 4,2 miljard euro zou inzake de arbeidsmarkt overgedragen worden naar de gewesten: de controle en sanctie op werklozen, het doelgroepenbeleid, de arbeidsbemiddeling, het betaald educatief verlof en industrieel leerlingenwezen, de loopbaanonderbreking in de openbare sector, de economische migratie en de sociale economie.

De gewesten worden bovendien betrokken in de beheersstructuren van de RVA, zogezegd om een vlotte samenwerking tussen de RVA en de gewestelijke diensten te garanderen. In werkelijkheid wordt hier al een volgende staatshervorming voorbereid, waarbij de RVA gesplitst wordt.

1.2 SOCIALE ZEKERHEID:BARST IN UNITAIRE MATERIE

Die laatste stelling wordt inderdaad bevestigd door de bevoegdheidsoverdrachten in de sociale zekerheid. De Franstalige partijen hebben het in koor gezongen en duizend maal plechtig gezworen: nooit zou aan het federale karakter van de sociale zekerheid geraakt worden. Die rode lijn is nu overschreden.

In België bestaat vandaag de sociale zekerheid uit vijf takken: de pensioenen, het RIZIV, de RVA, de kinderbijslagen, de jaarlijkse vakantie en, tenslotte, de beroepsziekten. De kinderbijslagen worden volledig gesplitst (prijskaartje: 5,9 miljard euro) wat op zich al een flagrante discriminatie tussen de Belgen inhoudt. In de gezondheidszorgen (40% van het budget van de SZ) is de splitsingslijst indrukwekkend: in de hulp aan personen met een handicap, het ziekenhuisbeleid, de geestelijke gezondheidszorg en het preventiebeleid hadden de gemeenschappen al bevoegdheden die nu “gehomogeniseerd” – lees: uitgebreid – worden. Daarbovenop komt nog de eerstelijnsgezondheidszorg. Niet minder dan 4,2 miljard wordt er in deze sector gecommunautariseerd: in totaal bijna 15% van de gezondheidszorgen.

1.3 JUSTITIE: MINDER HOMOGENISERING TROEF

De hierboven geciteerde hervormingen zorgen voor splitsingen ter waarde van méér dan 15,1 miljard euro: het bedrag dat Di Rupo vorige zomer naar voren schoof en als een “Copernicaanse Omwenteling” bestempelde. Maar in die andere 12% zit het echte venijn van deze “staatshervorming”. Justitie – een domein dat CD&V volledig wilde communautariseren – bleef grotendeels uit het vizier van de onderhandelaars. Nochtans wordt de macht van de deelstaten terzake wel vergroot door het verkrijgen van een positief injunctierecht, verplichte samenwerkingsakkoorden in sommige materies, een beperkte betrokkenheid bij de strafuitvoeringsrechtbanken, een communautarisering van aspecten van de justitiehuizen en een verdere communautarisering van het jeugdsanctierecht. Minder i.p.v. méér homogenisering dus.

1.4 MOBILITEIT: RAMPZALIGE HERVORMING

Samen met de arbeidsmarkt is mobiliteit hét domein waar het zwaartepunt onmiskenbaar naar de deelstaten verschuift. Het verkeersreglement blijft grotendeels federaal, maar een zijn uitzonderingen. Bovendien zal de opmaak van het verkeersreglement door een samenwerkingsakkoord tussen de federatie en de gewesten moeten geregeld worden. Wel is er sprake vaneen normenhiërarchie: “bij gebrek aan akkoord neemt de federale regering de uiteindelijke beslissing” (nota staatshervorming, p. 38).

De rest is grotendeels dramatisch: de “bevoegdheden”van het BIVV worden overgedragen naar de gewesten (wat nog ruimte tot interpretatie overhoudt, al maken we ons weinig illusies), net als de normering van de verkeersinfrastructuur en de voertuigen, de technische keuring van de voertuigen, de homologatie van instrumenten die te maken hebben met gewestelijke bevoegdheden (maar niet met federale bevoegdheden), de rij-opleiding en –scholen (maar niet het rijbewijs), het verkeersveiligheidsfonds (maar niet de federale middelen) en de binnenscheepvaart.

De ondergefinancierde NMBS zal nu nog slechter werken met vertegenwoordigers van gewesten, entiteiten die bovendien – onder voorwaarden –zelfs spoorwegen mede mogen financieren.

1.5 BINNENLANDSE ZAKEN: PROVINCIES ONDER VUUR

Hoewel het ergste hier vermeden is – de splitsing van de brandweer en de civiele bescherming – wordt onbegrijpelijkerwijs het rampenfonds gesplitst. De enige reden schijnt ons toe dat dit in het zgn. “eerste pakket” van de staatshervorming zit. Splitsen om te splitsen dus. Voorts worden de gewesten betrokken bij het federaal crisiscentrum (maar waarom?). Het grootstedenbeleid wordt dan weer geregionaliseerd “voor wat de bevoegdheden van de deelstaten betreft”.

Nog veel gevaarlijker is het voornemen om de Grondwet aan te passen opdat de gewesten hun volledige uitoefening van autonomie t.a.v. de provincies kunnen garanderen. Daarmee ligt de weg naar de uitholling van de provinciale bevoegdheden en dus naar een grotere bipolarisering van België open.

1.6 FEDERALE INSTELLINGEN: DE WEG NAAR DE TOTALE SPLITSING

En dan is er nog een lijst van federale instellingen die “geïnterfederaliseerd” worden (een eerste stap naar de totale splitsing): het NIS, het INR, de Delcrederedienst, Finexpo, het BMII, het BABH (opvolger van de Belgische Dienst voor Buitenlandse Handel) en het CGKR. Andere worden botweg gesplitst: het participatiefonds, het fonds ter reductie van de globale energiekost, het Europees Integratiefonds en het federaal impulsfonds migrantenbeleid (en dat terwijl Di Rupo zich in het sociaal-economische luik van zijn nota nog voorgenomen had om migratie meer te centraliseren; begrijpe wie begrijpen kan)

1.7 ANDERE BEVOEGDHEDEN: MEER DAN BORRELNOOTJES

De technologische attractiepolen en het vergunningsbeleid inzake handelsvestingen worden gesplitst. Discriminatie dus tussen een zelfstandige die een zaak wil opstarten per gewest. Idem voor de vestigingswet/de toegang tot het beroep en de prijzencontrole voor deelstaatmateries.

Het federaal wetenschapsbeleid wordt verderontmanteld door de overheveling van interuniversitaire attractiepolen en de plantentuin van Meise naar de deelstaten.

Er wordt ook voor méér dan 1 miljard euro aan fiscale uitgaven geregionaliseerd (bv. de belastingsvermindering op de eigen woning).

De resterende federale bevoegdheden inzake landbouw worden verder geliquideerd: het BIRB (Belgisch- Interventie en Restitutiebureau) en het landbouwrampenfonds worden geregionaliseerd.

Van heden af aan zullen gewesten een “bindend advies” moeten geven voorafgaand aan de federale erkenning als toeristisch centrum voor wat die centra betreft: wat federaal is wordt een holle doos, terwijl het hier eigenlijk wel “logisch” zou zijn om de erkenning te regionaliseren. Of om heel het toerisme te herfederaliseren. Maar het toerisme,waarvan men in 1980 besliste dat het een gemeenschapsmaterie zou worden, gaatnaar de gewesten. Die maatregel wordt meteen weer ongedaan gemaakt door het behoud van de gemeenschapsbevoegdheden in het Brussels gewest. Volgt u nog?

Voorts wordt de prijzencontrole deels geregionaliseerd, net als de distributietarieven voor gas en elektriciteit.Inzake telecommunicatie worden de bevoegdheden geactualiseerd (lees: uitgebreid). De huurwet wordt geregionaliseerd (ze was waarschijnlijk te eenvoudig voor huurders en verhuurders…), net als het dierenwelzijn (men zal de betrokken organisaties geraadpleegd hebben…) en de deontologische orden (met behoud van een koepelstructuur) en … de filmkeuring (gaan we naar een etnische regeling in het Brussels gewest?).

2. FISCALE AUTONOMIE: FEDERALE STAAT VERARMT

Op fiscaal vlak is dit de grootste staatshervorming aller tijden: de gewest- en gemeenschapsregeringen zullen over een even groot, of zelfs een groter, budget beschikken dan de federale overheid. De gemeenschappen blijven met het “klassieke” dotatiesysteem werken,de gewesten daarentegen verkrijgen een fiscale autonomie van 10,7 miljard euro in de personenbelasting, wat hen bevoegd maakt voor ongeveer 50% van hun eigen inkomsten, een verdubbeling t.o.v. vandaag. Brussel wordt voor 461 miljard euro/jaar gefinancierd en de Franse gemeenschap – sorry, de federatie “Wallobrux”– wordt geherfinancierd. De gecrëerde verschillen tussen het Vlaams en het Waals gewest worden voor tien jaar voor 80% weggewerkt: uitdovende solidariteit dus. Ook hier dus: geen communautaire pacificatie maar een (zeer) tijdelijke wapenstilstand die in zich al de kiemen van een nieuwe “hervorming” draagt. Van een (duurzame) herfinanciering van de federale staat is geen sprake, hoewel net dat voor vele partijen de voorgewende reden was om de financieringswet te herzien. In de plaats daarvan wordt een holdup op de federale staat gepleegd. De buit is 5 miljard euro.

3. BRUSSEL EN BHV: STAATSGRENZEN TREKKEN

Aanleiding voor deze historische crisis was het vinden van een oplossing van de huidige indeling in kieskringen voor de Kamer van Volksvertegenwoordigers. In Vlaams-Brabant bestond er immers geen provinciale kieskring, in de andere kieskringen wel. Vlaams-nationalisten grepen die mogelijkheid aan om een oude “Vlaamse” eis weer op de voorgrond te schuiven: de splitsing van het kies- en gerechtelijk arrondissement BHV.

Nergens is de capitulatie van de Franstalige partijen voor de eisen van de Vlaams-nationalisten beter zichtbaar dan in dit dossier, dat in werkelijkheid gaat om de afbakening van toekomstige staatsgrenzen. Het parket-BHV wordt gesplitst, het gerechtelijk arrondissement blijft bestaan maar wordt “ontdubbeld” – de taalapartheid moet immers uitgediept worden – het kiesarrondissement BHV voor zowel de Kamer en de Europese verkiezingen wordt gesplitst, met minimale compensaties (bv:inschrijvingsrecht in de faciliteitengemeenten) die ongetwijfeld bij een volgende staatshervorming – die niet lang op zich zal laten wachten – opnieuw ter discussie worden gesteld.

De unitaristen worden gepaaid met de oprichting van een (niet verkozen) Brusselse grootstedelijke gemeenschap, waarvan alle Brabantse gemeenten evenals de federale overheid lid zijn en waarvan de provincies lid kunnen van worden. Demissie van de gemeenschap is “het overleg tussen gemeenten, de federale staat en de provincies te organiseren over onderwerpen waarvoor de gewesten bevoegd zijn maar die het belang van de gewesten overschrijden”. Hoewel deze gemeenschap in een Bijzondere Wet zal worden gegoten, moet de specifieke regeling door samenwerkingsakkoorden worden vastgelegd.Het is nog maar ten zeerste de vraag of de politieke wil bestaat om dit te doen.

Tot slot wordt het tweetalig en unitair Brussels niveau versterkt. Exact het tegengestelde van wat men op federaal niveau doet.

Van de vier unitaristische borrelnootjes – afschaffing tweetalige lijsten in Brussels gewest bij regionale verkiezingen, ratificatie minderhedenverdrag, federale kieskring, samenvallende verkiezingen – blijft, zoals te verwachten, haast niets meer over.

4. SENAATSHERVORMING: VOLGENDE STAP IS BEGRAFENIS

Een van de meest dramatische aspecten van deze staatshervorming is de hervorming van de Senaat, zowel naar de methode van verkiezing als naar de bevoegdheden toe. Kortgezegd wordt de Senaat, die vandaag nog 40 rechtstreeks verkozen leden telt,omgevormd tot een bij getrapt kiesrecht verkozen niet-permanente vergadering van deelstaten (op 10 gecoöpteerde Kamerleden na). Op 15 september 2011 is het uitstekend functionerende bicameralisme op enkele uren ten grave gedragen. De Senaat wordt bovendien een Senaat der gemeenschappen, hetgeen perfect overeenstemt met de duale en Vlaams-nationalistische visie op België. De lichtzinnigheid waarmee deze hervorming werd doorgevoerd grenst aan het criminele.

Bovendien zullen de bevoegdheden van de Hoge Vergadering sterk ingeperkt worden. De Senaat blijft minstens bevoegd voor “de verklaring tot herziening van de grondwet, de grondwetsherzieningen, de bijzondere wetten, het betrekken van de deelstatenbij sommige benoemingen (Grondwettelijk Hof, Raad van State, Hoge Raad voor de Justitie), de procedure van de belangenconflicten en eventueel de goedkeuring van sommige gemengde verdragen met een evocatierecht van de deelstaten”. Die laatste bevoegdheid is zelfs een achteruitgang t.o.v. de eerste nota Di Rupo.

5. BESLUIT

De zesde “staatshervorming” is niet het resultaat van een referendum – laat staan van een bindend referendum – zelfs niet van een parlementair debat, maar van een schaamteloze politieke koehandel zonder het minste oog op enige efficiëntie van bestuur, laat staan op enige bekommernis voor de eenheid van België. Een zielig vertoon van vier Franstalige partijvoorzitters die een rondje paniekvoetbal speelden en een sterk Vlaams-nationalistisch blok o.l.v. de as CD&V-SP.A (die samen alle vorige“staatshervormingen” realiseerden, op die van 2001 na). Kortom, zoals zelfs Di Rupo het zei “een bende onverantwoordelijken“. De bevoegdheden worden meer dan ooit versnipperd over verscheidene beleidsniveaus, waardoor ons land complexer wordt dan ooit tevoren en nog veel inefficiënter zal functioneren dan vandaag. Gelet op de inflatie aan samenwerkingsakkoorden evolueert België verder in de richting van een ondemocratische diplomatieke conferentie.

Bovendien wordt de federale staat ook op het vlak van financiën op droog zaad gezet. Daardoor zal het zijn resterende taken niet naar behoren kunnen vervullen, wat de roep om nog méér splitsingen zal doen toenemen. Deze splitsingen worden telkens door de burger duur betaald.

Het is niet zo dat de goedkeuring van deze staatshervorming het einde van België betekent. De federale overheid is nog steeds bevoegd voor het grootste deel van financiën (al worden de geldstromen naar de deelstaten steeds groter), het overgrote deel van justitie en de sociale zekerheid, ontwikkelingssamenwerking, defensie, buitenlandse zaken, een deel van het arbeidsmarktbeleid, asiel en migratie, de macro-economie, telecommunicatie en de parastatales (bpost, Belgacom,…), de grote lijnen van het mobiliteitsbeleid m.i.v. de NMBS en de luchthaven van Zaventem en grote delen van binnenlandse zaken (waaronder politie en veiligheidsdiensten) alsook een pak residuaire bevoegdheden (energiebeleid, klimaatbeleid, bicultureleinstellingen …).

Toch is dit “akkoord” tussen particraten en nationalisten een “at random-beschieting” van de overblijvende federale bevoegdheden, zonder homogene noch coherente bevoegdheidsoverdrachten, maar met als doel zoveel mogelijk schade aan de Belgische staat aan te richten. Herfederaliseringen zaten er niet in, zelfs niet van de geluidsnormen.

Het is het resultaat van vier jaar anti-Belgische guerillastrijd zonder enige andere visie dan een destructieve. Dit “akkoord verzwakt dan ook aanzienlijk de federale staat en biedt haar geen enkel toekomstperspectief, integendeel. De nieuwe communautaire eisen liggen al klaar, de zevende staatshervorming ook. De N-VA en het Vlaams Belang lachen in hun vuistje en de naïeve Belgen die dachten dat er na dit akkoord een periode van politiek-communautaire rust zou volgen zijn er al meteen aan voor de moeite.

We hadden hen nochtans gewaarschuwd.

www.belgischeunie.be