Liberales : liberalisme is meer dan een kleine overheid
 

We weten het inmiddels wel: onze belastingdruk is hoog, te hoog, en wellicht zelfs veel te hoog. Voor een stuk lijden we onder de kanker van de hoge staatsschuld ten gevolge van vraat- en spilzucht uit het verleden, maar ook onze primaire uitgaven - datgene dat onze staat uitgeeft zonder de rentelasten - hebben volgens het laatste rapport van de Nationale Bank de 50% overschreden. En een vette, vadsige overheid kost geld, belastinggeld, en dit heeft haar weerslag op onze economie. Minimumlonen die nauwelijks hoger liggen dan vervangingsinkomsten stimuleren niet bepaald een hoge participatiegraad. Ondernemers, zeker diegenen die niet kunnen profiteren van hoge notionele interesten of van een DBI-aftrek, worden ontmoedigd door onze (bruto)loonhandicap. En een wankelende economie leidt op haar beurt weer tot minder inkomsten, hogere uitgaven, en als het tegenvalt dus nóg meer belastingen.

Liberalen zijn dan ook van oordeel dat deze negatieve spiraal dient doorbroken te worden door te streven naar minder belastingen, en dus minder overheid. Afgelopen week beklemtoonde de Wilrijkse afdeling van de OpenVLD dit op eigenzinnige wijze, en wel door aan te kondigen dat hun afdeling weldra zou verdergaan zonder de 'Open'-prefix. Volgens de lokale voorzitter zouden hierdoor de kernwaarden 'minder publieke sector en minder overheid' beter worden beklemtoond. Nochtans kunnen waarden als 'minder belastingen' of 'minder overheid' mijns inziens nooit de grondslag van een ideologie vormen, laat staan van de liberale ideologie. Good old Van Dale definieert ideologie als 'het geheel van de beginselen, denkbeelden van een stelsel'. Wikipedia heeft het over drie indelingen: een 'As-is'-situatie, een 'To-be'-situatie (de utopie), en het proces om van de 'As-is' naar de 'To-be' te geraken (gemakkelijkheidshalve vertaal ik even ruwweg de sociologische begrippen naar eenvoudigere management-termen).

De 'To-be'-situatie is per definitie het uitgangspunt van een ideologie, en kenmerkt zich dan ook in de ideologische kernwaarden. En het uitgangspunt van liberalisme is - correct me if I'm wrong - vrij eenvoudig, namelijk de maximale vrijheid van het individu, of het recht op zelfbeschikking. Het individu moet zich maximaal kunnen ontplooien, liefst zonder bemoeienis van een ander individu, of van een grote groep individuen die zich dan 'de overheid' of 'een volk' noemt, of van een nog groter al dan niet fictief opperwezen. Een liberaal vindt dat een mens vrij mag kiezen met wie te trouwen, wat zij op haar hoofd plaatst, welke opperwezens zij wil beledigen, enzoverder. Niet teveel regels dus, en niet teveel overheid om deze regels op te stellen, te controleren, te evalueren, en te corrigeren. Een wankele stoel met vier poten kan je trachten te stabiliseren door elke poot voortdurend bij te schaven, maar de stoel zal blijven hellen en waggelen, nu weer in de ene, dan weer in de andere richting, tot er uiteindelijk nog weinig stoel overblijft en er nochtans heel wat inspanning en kosten zijn ingekropen.

Om de maximale individuele vrijheid na te streven zijn er echter ook structuren nodig. De meeste liberalen erkennen het belang van een overheid die instaat voor zaken die enerzijds wel bijdragen tot de vrijheid, maar anderzijds toch moeilijk door het individu zelf kunnen georganiseerd worden. Dit omdat het verschrikkelijk inefficiënt zou zijn (bijvoorbeeld infrastructuur), of omdat het individu een individueel voordeel haalt door niet vrijwillig te willen bijdragen (bijvoorbeeld landsverdediging). Deze laatste situatie kennen liefhebbers van de speltheorie als een suboptimaal Nash-evenwicht. Wat wiskunde toepassen op ideologische waarden is soms bijzonder verhelderend.

Eenvoudigweg stellen dat een 'minder staat' een liberale kernwaarde, of een ideologie op zich is, is dus nogal kortzichtig. Bovendien zou dergelijke 'ideologie' niet universeel toepasbaar zijn (bijvoorbeeld, op de early settlers in de Verenigde Staten). Zelfs in een hedendaagse liberale maatschappij hebben we regelmatig nood aan nieuwe wetten en bijhorende controleorganen - bijvoorbeeld om onze privacy niet al te veel te schaden in het kader van misdaadbestrijding. In een overheidsverzadigd land als het onze zal een streven naar een lichte, efficiënte staat (met minder belastingen) zeker nuttig zijn. Dit is een noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde om de vrijheid - en dus de liberale kerngedachte - te garanderen.


De auteur is consultant en kernlid van Liberales

Koert Van Espen

Links
mailto:[email protected]

Bron: politics.be