| Stratcat |
3 augustus 2004 08:03 |
Toekomst brugpensioen juridisch in gevaar
Citaat:
BRUSSEL - De toekomst van het brugpensioen wordt een van de meest gevoelige thema's op het najaarsoverleg tussen de federale regering, de werkgeversfederaties en de vakbonden. De standpunten zijn bekend, en tegengesteld. Maar volgens juristen die vertrouwd zijn met het Belgische arbeidsrecht, moet het debat over behoud of afschaffing van het brugpensioen voorafgegaan worden door een antwoord op de vraag of het brugpensioen niet in strijd is met het verbod op leeftijdsdiscriminatie.
Dat verbod is een van de essentiële onderdelen van de anti-discriminatiewet die begin vorig jaar door het parlement werd goedgekeurd. Het werkstuk van de toenmalige minister van Arbeid, Laurette Onkelinx (PS), werd uitvoerig geanalyseerd door Christian Bayart, advocaat bij het gereputeerde kantoor Allen & Overy, en medewerker van de vakgroep Sociaal Recht aan de Universiteit Antwerpen. Het boek Discriminatie tegenover differentiatie komt in september op de markt, in een uitgave van Larcier (*).
Volgens Bayart is het eindeloopbaandebat van het najaar het uitgelezen ogenblik om uit te klaren of de brugpensioenregelingen niet strijdig zijn met de wet-Onkelinx en of er geen wetgevend initiatief moet genomen worden om het brugpensioen (al dan niet tijdelijk) te kunnen laten bestaan.
,,Het verbod op leeftijdsdiscriminatie houdt in dat werkgevers hun werknemers niet verschillend mogen behandelen op grond van leeftijd. Dat geldt ook voor het gebruik van leeftijdscriteria in cao's. Maar bij het toekennen van een brugpensioenvergoeding speelt leeftijd juist wel een cruciale rol. Werknemers die niet aan de leeftijdsvoorwaarde voldoen, maken er geen aanspraak op. Zij zouden zich gediscrimineerd kunnen voelen op basis van hun leeftijd en naar de rechtbank stappen.''
Bayart erkent dat de anti-discriminatiewet ,,niet de bedoeling had om het brugpensioen af te schaffen''. ,,Maar slordig wetgevend werk maakt het wel mogelijk om het systeem voor de rechter in vraag te stellen. Wellicht niet door iemand van 30 of 40 jaar. Maar dat ligt bijvoorbeeld helemaal anders bij een 54-jarige die bij een bedrijfsherstructurering niet op brugpensioen mag, terwijl zijn 55-jarige collega dat wel mag. Misschien dat een Belgische rechter de logica van de brugpensioen-cao's overeind houdt, maar dat is veel minder zeker voor het Europees Hof van Justitie, in Luxemburg. De Belgische vakbonden, werkgeversfederaties en de regering onderschatten die kans.''
Leeftijdsgrenzen zijn niet uitgesloten in het arbeidsrecht. Maar ze moeten volgens Christian Bayart ,,objectief en redelijkerwijs gerechtvaardigd zijn''. Daarvoor heeft de rechter een wettekst nodig. ,,In de rechtsorde staan cao's lager dan wetten. En de anti-discriminatiewet verbiedt een leeftijdsgerichte aanpak.''
Bestaat er een rechtvaardiging voor het brugpensioen? Bayart geeft een aantal argumenten - ,,of zijn het schijnargumenten?'' - die het brugpensioen juridisch steek doen houden. ,,Soms wordt het vergelijkbaarheidsargument gebruikt. Omdat de arbeidssituatie van jongere en oudere werknemers verschillend is, mogen ze verschillend behandeld worden. Oudere werknemers hebben immers minder (her)tewerkstellingskansen en verdienen extra sociale bescherming. Maar die kansen op de arbeidsmarkt beginnen al vanaf 45 jaar fors af te nemen. En wat te doen met de 54-jarige die niet mag en de 55-jarige die wel mag? Waar zit hier het verschil?''
Er is het historische argument. Het brugpensioen is onderdeel van het arbeidsmarktbeleid en helpt jongeren aan een baan door ouderen vervroegd van de arbeidsmarkt weg te nemen. ,,Wordt dat doel bereikt? Daarover bestaan tegenindicaties. Bovendien stelt zich de vraag of dergelijk beleid nog legitiem is, gezien de lage activiteitsgraad bij oudere werknemers en de nood om die op te trekken.''
Is het brugpensioen niet een soort van positieve actie, zoals die ook voor vrouwen bestaat? Neen, zegt Bayart: ,,Positieve actiemaatregelen zijn juridisch gerechtvaardigd als ze het probleem (de verminderde tewerkstellingskansen) helpen oplossen. Dat is met het brugpensioen zeker niet het geval, want dat lost het gebrek aan werk voor ouderen niet op, alleen het gevolg ervan: de werkloosheid en het inkomensverlies.''
Ook budgettaire argumenten haalt Bayart onderuit. ,,Het brugpensioen voor alle vijftigers is onbetaalbaar. Dat klopt, maar het budget mag nooit een reden van discriminatie zijn. Dat mag bijvoorbeeld ook niet om een verschil aan te houden in loon tussen mannen en vrouwen.''
Als het Europees Hof van Justitie zijn vroegere rechtspraak aanhoudt, bestaat er bij een klacht door een Belgische werknemer ,,veel kans op een veroordeling van het systeem van brugpensionering'', meent Bayart. ,,Om te vermijden dat we in grote rechtsonzekerheid terecht komen - heeft iedereen recht op brugpensioen of juist niemand? - bestaat er een simpele oplossing. De anti-discriminatiewet moet aangepast worden en uitdrukkelijk toestemming geven voor het gebruik van leeftijdscriteria bij het brugpensioen.''
Dergelijke ingreep ligt politiek gevoelig, nu het VBO de afschaffing van het systeem vraagt. Het zou kunnen lijken op een definitieve bestendiging ervan. Bayart aanvaardt die houding niet. ,,Niets doen is de slechtste optie. De betrokken bewindvoerders denken ten onrechte dat het allemaal niet zo'n vaart zal lopen. Het systeem bestaat al jaren, dat klopt. Maar door de wet-Onkelinx zijn betwistingen mogelijk die vroeger geen kans maakten. Het is alleen een kwestie van tijd tot het zover is.''
(*) Discriminatie versus differentiatie. Arbeidsverhoudingen na de Discriminatiewet. 568 blz. Door Christian Bayart, in de reeks Bibliotheek Sociaal Recht van Uitgeverij Larcier.
|
03/08/2004 Johan Ras ©Copyright De Standaard |
