België in het spoor van Tsjecho-Slowakije
 

Kan de politieke situatie in België vandaag vergeleken worden met de toestand in Tsjecho-Slovakije 22 jaar geleden? Volgens Erik Faucompret, Hoogleraar emeritus aan de UA, wel.

Kan de politieke situatie in België vandaag vergeleken worden met de toestand in Tsjecho-Slowakije 22 jaar geleden? Ik denk het wel. Eerst even het geheugen opfrissen.

Om te beginnen speelden economische verschillen een cruciale rol in de Tsjecho-Slowaakse crisis begin jaren negentig. Na de val van het communisme vonden overal in Oost-Europa economische hervormingen plaats. Maar Tsjecho-Slowakije hinkte achterop. De Tsjechen waren voor privatisering en een strikt monetaristisch beleid. Zij wilden ook financiële en fiscale autonomie voor de deelstaten: hun bijdrage tot het federaal budget was tien keer groter dan dat van Slowakije.

Een fluwelen scheiding: België in het spoor van Tsjecho-Slowakije

Van hun kant vonden de Slowaken dat de Tsjechen niets wilden doen aan hun economische problemen. De federale regering had de subsidies voor de wapenindustrie drastisch teruggeschroefd en Slowakije had zwaar geleden onder het verlies van de Russische afzetmarkt. De werkloosheid lag er meer dan twee keer zo hoog.

Tweede factor in de Tsjecho-Slowaakse crisis was de institutionele blokkering. De federale regering had belangrijke bevoegdheden op het vlak van buitenlandse zaken, landsverdediging, justitie, financiën en sociale zekerheid. Maar een coherent federaal beleid voeren werd steeds moeilijker. Elke belangrijke beslissing moest immers in het parlement worden goedgekeurd met consensus, wat de minderheid de mogelijkheid bood om alles te blokkeren. De Slowaken remden sociaaleconomische hervormingen af die de Tsjechen nodig vonden om uit de crisis te geraken en om toe te kunnen toetreden tot de Europese Unie.

Tijdens de periode 1990-1992 zullen deze spanningen culmineren en uiteindelijk leiden tot de ontbinding van de staat. In juni 1990 werden de eerste vrije parlementsverkiezingen gehouden. Met Vladimir Meciar stond er in Slowakije een populaire en mediagenieke nationalistische leider op. Hij vond dat de deelstaten moesten bepalen wat voor taken het federaal gezag nog op zich mocht nemen. Meciar won de verkiezingen en hij vormde een coalitieregering met de christendemocratische KDH en de Democratische Partij. Maar nog geen jaar later verliet hij zijn partij omdat hij die te gematigd vond. Hij richtte de 'Beweging voor een Democratisch Slowakije' (HZDS) op. Het programma van die nieuwe partij was confederalistisch: het Slowaaks parlement diende zo snel mogelijk een verklaring van soevereiniteit uit te vaardigen en Slowakije moest een eigen grondwet krijgen. De federale grondwet zou worden vervangen door een samenwerkingsverdrag tussen de twee deelstaten waarin werd beslist op welke terreinen zij nog wilden samenwerken. Een ministerraad zou met consensus beslissen over de aangelegenheden die confederaal werden geregeld.

Vaclac Klaus, leider van de Burgerlijke Democraten, de grootste Tsjechische partij, noemde het programma van de HZDS, dwaas en het confederalisme een vaag hersenspinsel. De polarisatie nam toe. Interne tegenstellingen verlamden de federale regering. In het Tsjechisch parlement waren de centrumrechtse partijen in de meerderheid. In het Slowaaks parlement regeerde links. De federale regering ontbrak het aan moed om maatregelen te treffen die de economische crisis konden indijken. Ook over de staatshervorming kon ze geen akkoord bereiken. Onder invloed van de HZDS raakten nog andere grote Slowaakse partijen gewonnen voor een confederalistische herstructurering van het land. Maar hun definities van het begrip confederalisme liepen uiteen. Waar de Christendemocraten pleitten voor een zwakke centrale regering en een staatsverdrag tussen de twee republieken wilde de Nationale Partij volledige soevereiniteit voor Slowakije. Samen beschikten de confederalistisch geïnspireerde partijen over 75 van de 150 zetels in het Slowaakse parlement en Vladimir Meciar was de onbetwiste oppositieleider.

Verkiezingen worden referendum
De Tsjechen die eerst nog gewonnen leken voor een nieuwe staatshervorming, gooiden het roer drastisch om. Waar ze voorheen nog hadden ingestemd met een nieuwe grondwet die zowel federale als confederale elementen zou bevatten - zo zou elke republiek het recht hebben uit de federatie te treden - wezen nu elk confederaal project resoluut af. Zij stelden Meciar voor een duidelijke keuze. Of er kwam een federaal economisch herstelbeleid waarbij de sociaaleconomische hefbomen in handen zouden blijven van de federale regering, inclusief de fiscale en financiële verantwoordelijkheid. Of Slowakije moest maar eenzijdig zijn onafhankelijkheid uitroepen. Geconfronteerd met die onverzettelijke houding opteerde Meciar voor de tweede optie.

Maar meer gematigde politici wezen erop dat men daarmee de Tsjechen in de kaart speelde. In geval van eenzijdige afscheiding kon Tsjechië de rechtsopvolger worden van Tsjecho-Slowakije. Dan moest alleen Slowakije diplomatieke erkenning en lidmaatschap van internationale organisaties zoeken. Beter was het de federatie na onderhandelingen te ontbinden: dan dienden beide nieuwe staten erkenning en lidmaatschap van internationale organisaties te verwerven. Om de institutionele knoop te ontwarren werd beslist op 5 en 6 juni 1992 nieuwe federale en regionale verkiezingen te organiseren. Tijdens de campagne legde de partij van Meciar de klemtoon op de noodzakelijke confederale hervormingen. Maar alle Tsjechische partijen kantten zich deze voorstellen: hun campagne focuste op het sociaaleconomisch herstelbeleid. Als Slowakije de centrale regering alle bevoegdheden wilde ontnemen, dan had het voortbestaan van de federatie geen zin meer.

De facto waren de verkiezingen dus een referendum over de splitsing van het land. De verkiezingsresultaten lagen in de lijn van de verwachtingen. In het federale parlement behaalden de partijen van Klaus en Meciar elk 33 procent van de stemmen. In de regionale parlementen respectievelijk 30 en 37 procent van de stemmen. Het was voor die partijen onmogelijk om in één coalitie te zetelen. Daarom beslisten ze een tijdelijke regering te vormen met vertegenwoordigers van de twee grote partijen. De onderhandelingen over de boedelscheiding gebeurden achter de schermen tussen de twee regionale regeringen geleid door respectievelijk Klaus en Meciar.

Eigenaardig is wel dat - waar een groot deel van de Slowaakse kiezers had gestemd voor partijen die openlijk streefden naar onafhankelijkheid - slechts een minderheid van de publieke opinie dat ook wilde. Volgens een opiniepeiling was slechts 8 procent van de Slowaken voor splitsing van het land terwijl 71 procent pleitte voor een confederale oplossing. In de herfst 1992 werd er in de twee landsdelen een massieve campagne gehouden voor het organiseren van een referendum. Dat leverde een miljoen handtekeningen op maar het federale parlement verwierp het voorstel. Zowel Meciar als Klaus vonden dat de resultaten van een referendum de verkiezingsresultaten niet ongedaan konden maken. Naarmate de tijd vorderde, waren meer en meer Slowaken en Tsjechen gewonnen voor onafhankelijkheid.

Waar in juli 1992 slechts 16 procent van de Tsjechen en 16 procent van de Slowaken zich uitsprak voor splitsing van het land, is dat twee maanden later al 46 procent van de Tsjechen en 41 procent van de Slowaken. Tijdens de onderhandelingen over de boedelscheiding werden alle confederale voorstellen door Klaus naar de prullenmand verwezen: geen gemeenschappelijke economische ruimte, geen gemeenschappelijke munt, geen gemeenschappelijk burgerschap, geen gemeenschappelijk leger. Waarnemers zijn het erover eens dat Slowakije de meeste concessies deed. Zo werd bij de verdeling van de staatsschuld enkel rekening gehouden met het bevolkingscijfer van beide landsdelen.

N-VA versus PS
Ik denk dat de lezer heel wat gelijkenissen zal hebben ontdekt tussen België nu en Tsjecho-Slowakije toen. De twee grootste partijen - N-VA en PS - staan diametraal tegenover elkaar. Tijdens de verkiezingscampagne hebben ze elkaar gediaboliseerd. Maar elke federale regering zonder die twee partijen is noodzakelijkerwijze onstabiel en geen lang leven beschoren. De N-VA zal - zoals eertijds de HZDS - niet (volledig) kunnen afwijken van haar confederale logica. Zij heeft te maken met een militant partijcongres (met leden van de Vlaamse Volksbeweging) dat eventuele regeringsdeelname moet goedkeuren. Bovendien realiseert zij zich dat deelname aan een federale regering meestal wordt bestraft met een nederlaag bij de volgende verkiezingen.

Willen de Vlamingen een sterk onafhankelijk Vlaanderen dat erkend wordt door de internationale gemeenschap, dan zullen ze - zoals Slowakije - toch met het andere landsdeel een eerbaar compromis moeten sluiten

Van hun kant verwerpen alle Franstalige partijen - ook de MR - eensgezind het confederalisme en - met uitzondering van de MR - zijn ze ook gekant tegen het sociaaleconomisch programma van de N-VA. Zoals de Tsjechen in 1992 zijn zij geen vragende partij voor splitsing van het land en ze weten dat ze het volkenrecht aan hun kant hebben. Staten die eenzijdig afscheiden worden niet gemakkelijk door de internationale gemeenschap erkend. De kans is dus groot dat er geen stabiele federale regering zal kunnen worden gevormd. Zoals het Slowaaks parlement, zal het Vlaams parlement dan ook noodgedwongen een verklaring van soevereiniteit moeten afkondigen. Na goedkeuring van een Vlaamse grondwet moet dan worden onderhandeld met de Franstaligen over de definitieve boedelscheiding. Die onderhandelingen zullen moeilijker verlopen dan in het geval van Tsjecho-Slowakije omdat er geen eensgezindheid bestaat over een aantal gevoelige onderwerpen, zoals de verdeling van de staatsschuld, het statuut van minderheden, en vooral niet over de grenzen tussen de staten en over het statuut van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Maar willen de Vlamingen een sterk onafhankelijk Vlaanderen dat erkend wordt door de internationale gemeenschap, dan zullen ze - zoals Slowakije - toch met het andere landsdeel een eerbaar compromis moeten sluiten.

http://www.knack.be/nieuws/wereld/ee...on-261409.html

Is een voorbeeldige oplossing van een probleem.

Initieel was inderdaad een overgrote meerderheid van de kiezers tegen de splitsing;het probleem kwam van de "politieke kaste" die door haar weigering om "overeen te komen"
eigenlijk de bevolking overstag deed gaan.

Een ander ipmerkelijk verschil is dat de "zwakste schakel" in het land eigenlijk het meest aandrong op onafhnakelijkheid overgezet naar "belgische toestanden" zou dat hier dan Wallonië zijn...

Inderdaad : toen Wallonië economisch de sterke man van België was en het "gevaar" voor minorisatie puur demografisch was, was het dit landsdeel dat eerder gewonnen was voor een opsplitsing van België.

De idee om België of de "zuidelijke Nederlanden" op te splitsen in een francofoon en naderlandstalig gebied komt slechts zelden voor in de geschiedenis (Lodewijk XIV, Truman, Wilhelm II..)

Dat er in de nabije toekomst voor diverse zaken verschillende oplossingen gegeven zullen worden in Noord vs Zuid heeft in wezen alleen maar nadelige gevolgen voor de burgers van dit land.

Daarom is het misschien nuttig eens te kijken naar de gevolgen van diverse splitsingen in o.a; Tsjecho-Slovakije, Slovenië, Kroatië, Servië, Kossovo, Macedonia (met escuses aan de grieken).

Ik ken de situatie niet in en rond Tsjechië en Slowakije. Konden die daar zelf beslissen over een splitsing ? Want ik ben vrij zeker dat dat bij ons niet het geval is. De ons omringende landen hebben ook een haar in de boter. Onder andere door waar onze staatsschuld zit maar ook om geopolitieke redenen. Ik betwijfel of je België dus kan vergelijken met Tsjecho-Slowakije als het op de boel splitsen aankomt.

In onderstaande uiteenzetting van ongeveer 45 minuten heeft Jean Pierre Van Rossem het over de redenen voor het ontstaan van de economische crisis en over de enorme staatsschuld van België die maakt dat ons land "niet te splitsen" is.
Volgens hem is confederalisme grote onzin, politieke onkunde. Maar Van Rossem bekijkt dit alles vanuit een economisch standpunt en heeft het totaal niet over het splitsen van alle andere federale bevoegdheden zoals de sociale zekerheid.

https://www.youtube.com/watch?v=bJWrJl2AynU

Ik twijfel nochtans of het afbouwen van staatsschuld een factor is die Vlaanderen ontegensprekelijk aan Wallonië vastketent. Tsjechoslowakije moet ook staatsschuld hebben gehad in de tijd dat het gesplitst werd

Spijtig dat ik enkel nog mobiel internet heb, ik kijk geen filmpjes meer maar het interesseert me wel. Ik wacht op z'n nieuwe boek over de west Europese literatuur. :)

Ik denk niet dat er veel kapitalisten aan een sowjetland wilden lenen. Dus die schulden van Tsjecho-Slowakije kunnen nog goed zijn meegevallen. Ik heb wel eens iets gelezen over de USSR en kapitaalstromen maar ben dat al weer vergeten.

Het grote verschil tussen België en Tsjecho-Slowakije is Brussel en de Duitstalige Gemeenschap. Die laatsten maken dat een splitsing veel ingewikkelder en minder schoon kan dan in het voorbeeld van Tsjecho-Slowakije.

De verweving van België op allerlei vlakken (zoals bedrijven) is veel groter in België dan in Tsjecho-Slowakije. Daarom is een splitsing van België niet voor mogen.

Tsjecho-Slowakije stond ook voor een extreem groot omschakelpunt door de transitie naar een vrije-markt economie. Bijna een revolutionair moment zou je dat kunnen noemen. Dan vallen er wel vaker drastische beslissingen zoals de splitsing van een land. In België geloven we meer in geleidelijke evolutie waardoor België veel minder snel radicaal zal breken.

U vergeet iets heel belangrijk: die politiek kaste waar u zo neerbuigend over doet, werd door de mensen verkozen en - toen de plannen al bekend waren voor een boedelscheiding - nogmaals herkozen.

Uw eerste en laatste zin laten toch zien dat uw redenering niet samenhangend is. Enerzijds poneert u nauwelijks of niets te kennen over voormalig Tsjechoslovakije, maar anderzijds stelt u met evenveel gemak dat je België niet kan vergelijken met het eerste land. Hoezo? Hoe komt u tot zo'n conclusie als u eerder stelde niets van dat Oost-Europees land te weten?!

Wat bedoelt u hiermee?

Brussel ligt VOLLEDIG in Vlaanderen.
Het hoort bij Vlaanderen; misschien met een speciaal statuut.
De oostkantons horen bij Wallonie.
Elke splitsing v.e. land is ingewikkeld.
Het ziet er naar uit dat Belgie op weg is naar een soort confederalisme met of zonder drastische veranderingen die de evolutie versnellen.

Ik vraag me toch af wat er van 'n bevolking (Vlamingen) moet terecht komen die zich jarenlang met behulp van Vlaamse politici op allerlei vlak hebben laten naaien door de Franstalige. Een meerderheid die het nooit in beleid heeft kunnen winnen van de minderheid. De Vlaamse bevolking heeft het altijd gepikt naar mijn mening. Zelfs heden nu de afbraak van de werkgelegenheid in snel tempo doorgaat blijft de steun van de kiezers massaal voor de partijen die Vlaanderen naar de afgrond brengen.
Mocht de splitsing ooit door gaan dan krijgt het verarmde Vlaanderen te maken met een nieuwe minderheid die het voor het zeggen wil hebben, namelijk de islamieten!! Een vriendelijk gemoedelijk volkje als Vlamingen zal zich wederom laten ringeloren.
Lang geleden waren het de Nederlanders, toen de Fransen, straks de islamieten.

Correctie: Brussel is volledig omgeven door het Vlaamse gewest.

Ter info: Kunt gij mij zeggen waarom Brussel bij Vlaanderen hoort?

Ik zeg toch nergens iets met zekerheid. Ik betwijfel of Tsjecho-Slowakije zich in dezelfde situatie bevond als België. De Duitsers en Russen zullen ongetwijfeld wel geïnteresseerd zijn geweest in de zaak maar ik DENK niet dat het indezelfde mate was dan Frankrijk, Engeland en Duitsland in het geval België. U mag me steeds verlichten met uw visie of kennis daaromtrent. Ik denk en ik voel maar pretendeer niet iets met zekerheid te weten. Al wat ik er al over gelezen heb ben ik al weer vergeten. Het laatste moet Slaapwandelaars zijn geweest over de aanloop naar de WO1 waarin die regio aan bod kwam. Dus verblijdt me met uw inzichten maar begin niet te muggenziften over fouten in m'n synthax of logica of weet ik veel wat.

Glazen bol ?

Zeer interessant artikel. In feite was de Tsjechoslowaakse splitsing nog een pak radicaler, want het gebeurde voor hun toetreding tot de EU.

Als u niets over voormalig Tsjechoslovakije weet, wil dan ook zo goed zijn geen conclusies te trekken.

Vlussel:
 

Correcte vaststelling en uitstekende vraag.

Ik wil het nog een tikkeltje �*nders stellen: Brussel ligt IN het Vlaams Gewest.
Brussel ligt al honderden jaren in Vlaanderen, of als je het persé anders wilt: in (Vlaams) Brabant.
We spreken nog niet over Brugge & Gent.
Zelfs A'pen en Hasselt liggen in Vlaanderen (of in het Vlaams Gewest).
Zoals Breda in "Holland" ligt.

De Belgische splitsing zal waarschijnlijk langs confederalisme lopen.

:roll: