Zwarte Piet gaat over veel meer dan Zwarte Piet
 

Met Zwarte Piet is ook weer de Zwarte Piet-discussie in het land. En dat zullen we geweten hebben. De inzet van het debat is nog steeds de vraag of Zwarte Piet al dan niet racistisch is. Die vraag stellen is genoeg om een regen van pro's en contra's op het dak te krijgen, maar het woord dat netjes uit het geweld van het debat gehouden wordt is het begrip 'racisme' zelf.



Als het begrip 'racisme' al ter sprake komt, dan wordt het meestal op een willekeurige en ondoordachte wijze gebruikt. Het is symptomatisch voor de armoedige wijze waarop het racismedebat gevoerd wordt in de Lage Landen. En het verklaart ook ten dele waarom het Zwarte Piet-debat steevast eindigt in een dovemansgesprek. Alvorens we zinvol willen discussiëren over Zwarte Piet en racisme, dienen we dus te bepalen wat racisme precies is.

Over bloed, ras en kleur

Misschien helpt het om eerst aan te duiden wat racisme nièt is. Laat me een voorbeeld geven. Toen de gevel van journalist Peter Verlinden in juni beklad werd met het woord 'negers!', werd er een uitzending van radioprogramma Hautekiet gewijd aan racisme. De titel van de uitzending was erg veelzeggend: “Zit er een stukje racisme in elk van ons?” Het uitgangspunt was dus dat racisme een 'gevoel' is. Iets zoals jaloezie of opvliegendheid. Een slechte maar natuurlijke eigenschap die we moeten trachten te bedwingen door opvoeding en vorming. Ook tijdens het Zwarte Piet-debat komt die visie op racisme bovendrijven.

Waar zit de fout? Racisme en xenofobie worden met elkaar verward. Of beter: racisme wordt gelijkgesteld aan xenofobie. Xenofobie heeft te maken met de angst voor het vreemde. Zachter uitgedrukt: het wantrouwen ten aanzien van het niet-eigene. Dat is een universeel gegeven. We zijn inderdaad geneigd om naaste verwanten, vrienden en kennissen meer te vertrouwen dan vreemdelingen.

Xenofobie verschilt van racisme in de zin dat racisme een welonderscheiden, historische ideologie is. Onder 'ideologie' moet hier verstaan worden: een min of meer coherent geheel van voorstellingen, praktijken en handelingen die een specifiek mens- en wereldbeeld reproduceren. Dat wereldbeeld bepaalt op zijn beurt hoe mensen zich gedragen en positioneren ten opzichte van elkaar.

Racisme als ideologie centreert zich rond het concept 'ras' of afgeleiden daarvan, zoals 'bloed' en 'huidskleur'. Op basis van het begrip 'ras' wordt een hiërarchische relatie aangebracht tussen verschillende 'rassen'. Concreet: het 'blanke' ras wordt superieur geacht aan het 'gekleurde' ras. Dat gebeurt via velerlei afgeleiden van het basisidee: gekleurde mensen zijn irrationeel, promiscue, onhygiënisch, primitief en zo meer. Bottom line is steeds dat het blanke ras de tegenovergestelde eigenschappen bezit en daardoor superieur is. Dat idee van superioriteit maakt het legitiem dat het blanke ras andere rassen onderdrukt.

Het is van belang in te zien dat deze racistische ideologie op een bepaald moment in de geschiedenis ontstaat. In het Europa van de late Middeleeuwen en de vroege renaissance doet het begrip ras (of varianten ervan) zijn intrede in het West-Europese vertoog. Niet toevallig natuurlijk. Het is de tijd waarin Europeanen de wereldzeeën bezeilen op zoek naar goedkope grondstoffen. Het is ook de tijd waarin goedkope werkkrachten nodig waren om die grondstoffen te ontginnen. Racisme was de ideologie die deze koloniale praktijk rechtvaardigde én in stand hield. En dat tot diep in de twintigste eeuw: het apartheidsregime in Zuid-Afrika en de segregatie in de VS zijn er het directe product van.

Conclusie: racisme is een ideologie die ontstond in het vroegmoderne West-Europa. Een ideologie die een systeem van uitbuiting, slavernij en gewelddadige, (pre-)kapitalistische exploitatie in de hand hield en ook versterkte. Het was een machtssysteem gebaseerd op het idee van Westerse, blanke superioriteit.



Goed, zullen sommigen zeggen, maar van die ideologie zijn we nu wel verlost. Het kolonialisme, de apartheid, de segratie, ze zijn voorbij. Racisme is iets dat tot het verleden behoort. We onderscheiden mensen niet meer op basis van ras. Welnu, het klopt inderdaad dat expliciete onderscheidingen op basis van ras niet langer mainstream zijn. Hoewel dat niet betekent dat ze verdwenen zijn. Supporters die bananen naar gekleurde spelers smijten, gevels die beklad word met 'negers', spreken over 'makakken'. Het is nog steeds van deze tijd.

Maar in het publiek en politieke debat heeft de expliciete referentie naar ras plaatsgemaakt voor een referentie naar cultuur. De ene cultuur zou nu 'achterlijker' of 'onaangepaster' zijn dan andere. Zichzelf op de borst kloppend heeft menig politicus verkondigd dat de Westerse cultuur superieur is. Maar bemerk dat het concept 'cultuur' een zelfde functie vervult als het concept 'ras'. Het brengt een hiërarchisch onderscheid aan tussen bevolkingsgroepen en de scheidingslijn tussen die groepen komt vaak naadloos overeen met verschillen in huidskleur. Dat hiërarchisch onderscheid rechtvaardigt oorlogen, legitimeert een paternalistische politiek, bevordert uitsluitingen en houdt machtsonevenwichten in stand. Het hangt evenzeer samen met een kapitalisme dat teert op lageloonlanden, goedkope werkkrachten en beperkingen van het vrij verkeer tussen personen.

Moraliseren

Het is zonneklaar dat Zwarte Piet past binnen een racistische ideologie zoals ik die hierboven geschetst heb. Het idee van een blanke meester en zwarte knecht, het slavenpakje, de rode lippen, de guitige ondeugenheid, de luiheid en de 'grappige' irrationaliteit van Zwarte Piet: het zijn stuk voor stuk eigenschappen die product zijn van een racistische ideologie. Het is erg moeilijk om zoiets te ontkennen.

De vraag is dan: waarom weigeren zoveel mensen dit te erkennen? Waarom is het zo moeilijk te aanvaarden dat Zwarte Piet past binnen een klassiek racistisch wereldbeeld? Een deel van de reden hiervoor moet gezocht worden in, opnieuw, een verkeerde interpretatie van wat racisme is.

Racisme wordt vaak gereduceerd tot de meeste manifeste symptomen ervan: fysieke of verbale agressie tegenover andere bevolkingsgroepen, gaande van pestgedrag tot genocide. Gevolg is dat racisme een moreel beladen term is. Iemand of iets racistisch noemen wordt opgevat als een zware morele veroordeling. Een praktijk als Zwarte Piet als racistisch bestempelen, schiet bij velen exact om die reden in het verkeerde keelgat. Want, zo gaat de redenering dan, wat heeft het vieren van een onschuldig kinderfeest nu te maken met geweld tegenover minderheidsgroepen? Hoe durven ze ons, vredelievende en goedbedoelende burgers, te beschuldigen van racisme?

Die tegenreactie berust op een erg moralistische interpretatie van wat racisme is. Wat vergeten wordt is dat racisme als ideologie vaak onbewust gereproduceerd wordt. Een wereldbeeld en een machtsorde wordt via een geheel van praktijken gereproduceerd en vaak zijn we ons er niet van bewust dat we een bepaalde kijk op de wereld aan het reproduceren zijn.

Laat me een voorbeeld uit een andere context geven. Een vrouw gaat op een date met een man. Aan het einde van het etentje, biedt de vrouw aan om de rekening te betalen. Maar de man weigert. Dat hoort niet, vindt hij. Het is aan de man om een vrouw te trakteren. Niet andersom. Dat is beleefdheid, volgens hem.

Of het nu al dan niet beleefd is of niet om een vrouw te trakteren, doet er hier niet toe. Waar het om draait is dat het hele idee dat mannen per se vrouwen moeten trakteren, bijdraagt aan een wereldbeeld waarin de man zorgt voor de vrouw. De vrouw wordt geportretteerd als een wezen dat bescherming, ondersteuning en dus een 'sterke' man nodig heeft. Het houdt dus een zekere machtsorde in stand die de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen bestendigt. Maakt dat van de man in het voorbeeld een immorele seksist? Nee, uiteraard niet. Maar onbewust verspreidt hij een wereldbeeld waarin seksisme verder kan gedijen, tot en met de meest gewelddadige manifestaties ervan. Hetzelfde geldt voor Zwarte Piet en racisme.

De discussie over Zwarte Piet is geen morele discussie. Het gaat er niet om mensen te beschuldigen. Wel is het een poging om een kritisch bewustzijn te scheppen. Een bewustzijn omtrent het feit dat er een connectie bestaat tussen de heel expliciete en gewelddadige manifestaties van racisme en de onbewust uitgevoerde, alledaagse praktijken. Wat een racistische geweldpleging, discriminatie op het werk en Zwarte Piet met elkaar delen is een gezamenlijk wereldbeeld. Deze verschillende praktijken dragen in meer of mindere mate ook bij tot een bestendiging van een racistisch wereldbeeld.

Zwarte Piet als racistisch bestempelen, berust dus niet op een morele veroordeling. Wel is het een oproep om kritisch om te gaan met alledaagse praktijken die een bepaald wereldbeeld in stand houden. Het is een bewustzijn dat geschopt wordt. En in die zin hebben de activisten bij voorbaat gewonnen. Zwarte Piet is reeds gepolitiseerd en zal nooit meer de onschuldige connotatie hebben die het eens had. De strijd is op dat vlak reeds half gewonnen.

Pietluttigheden

Is het wel de moeite waard om zoveel energie te steken in deze controverse? Een deel van de linkerzijde en antiracistische activisten vinden van niet. Het argument dat ze naar voor schuiven is dat er andere, meer dringende vormen van onrecht zijn die moeten aangeklaagd worden. Voor sommigen is de hele Zwarte Piet-discussie zelfs een schijndebat dat de 'ware (klassen)tegenstellingen' of het 'échte racisme' verdoezelt. Kortom, een afleidingsmanoeuvre dat uiteindelijk in de kaart speelt van heersende groepen of een loutere symbolenkwestie.

Het probleem met deze kritiek is dat er een ondemocratische tendens achter schuilt. Blijkbaar weten sommigen beter dan anderen welke strijden er moeten gestreden worden en welke niet. Men gaat er stilzwijgend van uit dat er een objectieve hiërarchie bestaat tussen verschillende vormen van onrecht en politieke strijd en dat een waarachtig emancipatorisch project die hiërarchie dient te onderschrijven. Verzuchtingen van activisten op het terrein worden op pretentieuze wijze weggehoond als irrelevant en niet onderbouwd. Het is exact hierin dat het ondemocratische element schuilt.

Er is meer aan de hand. Achter deze kritiek gaat ook een foutieve visie schuil omtrent hoe een politieke strijd zich ontwikkelt. Complexe mechanismen als racisme en discriminatie kan je nooit op zich aanvallen. Er bestaat niet zoiets als 'écht racisme'. Net omdat racisme een complex en alomvattend mechanisme is, dat zich slechts in heel particuliere en soms triviale wijze laat zien.

Wat nodig is zijn concrete casussen waarrond de verontwaardiging zich kan centreren en van waaruit het debat en de strijd kunnen gevoerd worden. Die casus is nooit de kern van de strijd, wel het vertrekpunt ervan. Het fungeert als een hefboom om een wijd vertakte problematiek aan te kaarten.

Zwarte Piet is een dergelijke hefboom. Niemand is zo naïef om te geloven dat het racisme zal verdwijnen wanneer we zwarte door blanke Pieten vervangen. Dat is ook niet de eigenlijk inzet van het debat. Zwarte Piet is wel een aanleiding om de subtiele en vaak onbewust gereproduceerde mechanismen aan te kaarten die toelaten dat racisme blijft gedijen. Zwarte Piet is een symptoom van latent racisme en daarom een casus van waaruit een bredere bewustmaking omtrent racisme kan opgebouwd worden. Zwarte Piet ging nooit over Zwarte Piet. Het ging van het begin af aan over racisme.

http://www.dewereldmorgen.be/artikel...an-zwarte-piet

Heeft "de linkse wereld van morgen" geen eigen forum misschien, dat "wij" dat hier moeten plagiëren ?

.

Ikzelf heb een donkere huidskleur en snap niet zo waar mensen problemen mee hebben als ze het over zwarte piet hebben. Ik ben er wel voorstander van dat men echt, aantoonbaar en flagrant racisme streng aanpakt. Wat de antidiscriminatiewet al voorziet.

Stel dat tijdens het Sinterklaasfeest er enkel snoep wordt gegooid naar blanke kindjes en dat donkerhuidige kindjes worden verhinderd snoep op te rapen, in dat geval zou er reden zijn tot protest. Dat zou niet ok zijn.
Maar dat is geheel en al niet het geval.

Stel dat tijdens datzelfde Sinterklaasfeest men openlijk de spot zou drijven met zwarte piet omdat hij er zwart uitziet en men hem daarom als slaaf zou doen opdraven, dan zou je reden tot protest hebben.
Maar dat is geheel en al niet het geval.

Dus ik zie het probleem niet, zelfs al heb ik door mijn afkomst een donkere huidskleur.

Ik begrijp je handtekening niet.

Je wil dus zeggen dat de N-VA 'flagrant racisme predikt' ?

Hmmm, hoe heb je dat precies waaruit afgeleid?
Lijkt me geen logisch geldige redenering te zijn geweest.

Evident, aangezien dát juist racisme zou zijn.

Wat dan wel? Wat wordt er dan eigenlijk positief voorgesteld buiten het creëren van een hetze? Want een onschuldige sensibiliseringscampagne kan men het moeilijk noemen als het tot gevolg heeft dat kinderen die zich als zwart piet verkleden worden afgetroefd.

Zoals men het woord allochtoon onnodig een negatieve connotatie heeft meegegeven door het te willen verbieden, doet men nu hetzelfde met Zwarte piet. De strijd tegen het racisme is zichzelf in stand aan het houden op die manier. Ze creëert haar eigen vijand. Ze maakt een probleem waar er geen is of hoeft te zijn. De oplossing is erger dan de kwaal geworden.

En dat noemt men dan 'winnen'. Een overwinning op de 'onschuld' zegt men dan nog zelf. Een kinderfeest politiseren. Dat is geen proficiat waard, maar een dikke 'shame on you'.

Toon Hermans was ook al zo racistisch in de jaren 70.

http://vetcabaret.com/Toon+Hermans/T...yxGiORkPU.html

Zo kan je bij elke toestand, bewering enzoverder een probleem creëren. Het bewijst alleen dat, degene die zich geviseerd voelen, nog heel wat relativeringsvermogen moeten ontwikkelen, dat is een essentiëel deel van beschaafd en intelligent zijn. Nu bevestigen ze alleen het stereotiepe beeld waartegen ze zich verzetten.

Mijn beste. De casus is hier niet het fenomeen van zwarte piet maar de volksverdelende, onrustzaaiende, racisme bevorderende hetze die er rond gecreëerd wordt door het sinterklaasfeest te politiseren. En dat alles zogezegd om de mensen duidelijk te maken dat zwarte piet historisch gelinkt is aan de slavernij? Dat is geen geheim. Maar het merendeel van de bevolking is volwassen genoeg om te beseffen dat de hedendaagse Zwarte piet daar niets meer mee te maken heeft. Ga eens na hoeveel culturele tradities overal op de wereld geworteld zijn in een of ander als racisme te beschouwen verleden mits voldoende pietleuterigheid in de interpretaties. U zou nog verschieten van wat Unesco allemaal als cultureel erfgoed beschouwd. Niemand maakt er een probleem van want die zaken zijn in een historische context geplaatst. Maak toch geen probleem waar er geen was. En laat die kinderen hun feest. Laat die weinige culturele gebeurtenissen die de bevolking juist samen brengen over ras en stand heen met rust. U beseft niet goed de opportuniteitskost van uw ondoordachte strijd tegen het racisme. Hoe moet een donkerkleurige landgenoot zich nog thuis voelen in het sinterklaasfeest nu u het feest bewust zijn onschuld heb proberen ontnemen? Schaam u over uw ondoordachte, dwaze, opportunistische ingesteldheid.

Het woord "allochtoon" bestaat alleen maar in het Nederlands (net zoals het woord "apartheid", maar dit terzijde). Alleen dit feit zou ons aan het nadenken moeten stemmen. Taal is niet neutraal. Taal produceert een bepaalde politieke realiteit.

2

Persoonlijk vind ik het dikwijls gepaster klinken dan het woord 'immigrant'. Niet dat ik op de noodzakelijkheid sta van het woord.

Ik herinner me een interview op TV met een 'allochtoonse' na het verbod van dat woord in de Morgen die verbaasd reageerde dat ze niet wist dat dat woord negatief bedoeld was. Is die vrouw dan juist geen slachtoffer van antiracismejagers?

Men neme een woordenboek Frans of desgevallend Frans-Nederlands. Men zoeke op 'allochtone' en men ziene...... :twisted:
Wat 'apartheid' betreft : dat is, als ik me niet vergis, een Zuid-Afrikaans woord dat ook als zodanig wordt gebruikt/geschreven in het Engels, Duits, Frans. Net zoals er anderstalige woorden zijn die ook in andere talen niet vertaald worden......
Maar proficiat met je stelling dat taal een bepaalde politieke realiteit produceert.....de Nobelprijs taalkunde (als dat bestaat ?) is zeker voor jou :roll:

Dat is dan een heel goede reden de reden om geen Frans te willen spreken. Merci!

Ik vrees echt wel dat het hek van de dam is en dat we steeds meer van dit soort aanklachten gaan krijgen.

I beg to differ. Het propageren van raciale stereotypen die zwarten als dom en geknecht voorstellen is niet bepaald onschuldig en zeker niet politiek neutraal.

De beste propaganda vóór Zwarte piet kwam deze week van Theo Francken: hij had naast zich in de kamercommissie een échte, vriendelijke Congolees als assistent.
In de media : geen woord erover...