Wilfried Martens en Paula D'Hondt, tien jaar na Zwarte Zondag
,,We hebben de wapens veel te vroeg neergelegd''
24/11/2001 om 00:00
Eigenlijk wilde ze liever geen interviews meer geven. Maar op die beruchte Zwarte Zondag van exact tien jaar geleden was Paula D'Hondt nu eenmaal een politieke hoofdrolspeelster. Als Koninklijk Commissaris voor het Migrantenbeleid moest de kloeke politica vaststellen dat een anti-migrantenpartij plots tien procent van de Vlamingen achter zich kreeg. Op 24 november '91 zei de kiezer foert tegen de politiek.
Vandaag stelt D'Hondt vast dat over veel van haar voorstellen nog veel politieke heibel bestaat. ,,Professor Swyngedouw (politicoloog van de KUL, red.) zegt niet voor niets dat de politici van vandaag beter mijn rapporten zouden herlezen en uitvoeren.''
De Aalsterse politica, 75 intussen, blikt samen met toenmalig premier Wilfried Martens terug op de politieke aardverschuiving van tien jaar geleden. ,,We gaven het beste van onszelf om een migrantenbeleid op poten te zetten en te verdedigen'', zegt Martens. ,,Maar we botsten op weerstand en passiviteit.''
Hoe verklaart u dat extreem-rechts op die 24ste november '91 plots tien procent van de kiezers achter zich kreeg?
Martens: ,,Ik ben ervan overtuigd dat bij het CVP-publiek de abortuskwestie heeft meegespeeld, net als de ellendige politieke crisis rond de wapenleveringen (van Waalse bedrijven, wat op Vlaams verzet botste wegens de Golfcrisis, red). Pas later is men gaan beseffen wat de echte betekenis was van die verkiezingsuitslag: bij de kiezer had duidelijk ook het onbegrip meegespeeld tegenover onze poging om een redelijk, menselijk migrantenbeleid uit te bouwen.''
D'Hondt: ,,De vrijdag vóór de verkiezingen was ik nog gaan spreken in een katholiek ziekenhuis, waar 900 leerlingen naar mij kwamen luisteren. U kan zich niet voorstellen hoe die leerlingen zich toen tegen mij keerden. De intoxicatie van het Blok was toen al doorgedrongen. De directrice zei mij vlakaf dat de CVP onvoldoende haar standpunten vertolkte en dat het Vlaams Blok dat wèl deed. ''
Mevrouw D'Hondt klaagde er vaak over dat ze bij de regeringsleden te weinig gehoor vond voor haar voorstellen, die in lijvige rapporten nochtans stevig onderbouwd waren. Heeft dat gebrek aan politiek gehoor niet mee het verkiezingsresultaat bepaald?
Martens: ,,Na de gemeenteraadsverkiezingen van '88 wilden we het migrantenthema op een zeer geëngageerde manier aanpakken. Vandaar het Koninklijk Commissariaat. Maar sommigen vonden het verkeerd die problematiek te behandelen.''
D'Hondt: ,,Onze Leo (Delcroix, red.) is nog bij mij geweest: we mochten die functie nooit gewilde hebben, zei hij.''
Herman Van Rompuy, toen CVP-voorzitter, zei dat er geen politieke meerderheid bestond om de migrantenkwestie aan te pakken.
Martens: ,,Hij was niet de enige. Men weet onze dramatische verkiezingsuitslag aan het feit dat we het migrantenthema op de politieke agenda hadden geplaatst. Een foute redenering, want ik vond precies dat je op lange termijn moest denken. Het is uitermate negatief dat de regering na mij (onder leiding van Jean-Luc Dehaene, red.) het Koninklijk Commissariaat niet heeft behouden.''
Het Koninklijk Commissariaat had in die vorm moeten blijven bestaan?
Martens: ,,Absoluut. Een migrantenbeleid kan pas slagen op lange termijn. En er moet een drijvende kracht achter zitten, die inspirerend werkt, voorstellen uitwerkt en het beleid belichaamt, zoals Paula dat heeft gedaan. Het Koninklijk Commissariaat afschaffen was een paniekreactie. We hebben de wapens veel te vroeg neergelegd.''
Met het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding kwam er toch een opvolger? Met aan het hoofd dan nog Johan Leman, die op het Koninklijk Commissariaat zijn sporen had verdiend. Waarom is dat dan minder sterk?
D'Hondt: ,,De proef op de som is al gemaakt: toen Johan Leman een politieke uitspraak deed over de nood aan een rechtse partij, werd hem meteen de mond gesnoerd door premier Verhofstadt. Uiteindelijk is Leman een ambtenaar.''
Martens: ,,Er is geen vergelijking mogelijk tussen het gewicht dat Paula aan haar functie gaf, en wat haar opvolger Leman vandaag kan doen. De functie van Paula D'Hondt was veel ruimer, en had rechtstreeks impact op de regering. Het centrum van Johan Leman weegt politiek niet zwaar genoeg. Tussen haakjes: na mijn ontslag als premier was het voorzitterschap van het Koninklijk Commissariaat een van de functies die mij zijn aangeboden. Maar ik trok liever naar de Europese Volkspartij (Martens is ook vandaag nog EVP-voorzitter, red.)''
D'Hondt: ,,Ik was eigenlijk voorstander van een Centrum voor Etnische Gelijkheid, naar Brits model. Met daarnaast een integratiebeleid op ministerieel niveau, solidair gedragen door de hele regering.''
,,De Brit die de Commission on Racial Equality leidde, zei me ooit: als u zo'n centrum opricht moet je het niet laten bezwaren met allerlei bijkomende opdrachten.''
,,Maar dat is niet gelukt. Men heeft Johan Leman begraven onder telkens bijkomende opdrachten. Dan kreeg hij er wat geld bij voor dit, dan weer voor dat. En hij kreeg drie adjuncten naast zich, uiteraard van een andere politieke kleur, om te voorkomen dat hij zelf te veel zou zeggen. Dat Johan Leman dat allemaal heeft toegelaten, kan ik maar moeilijk begrijpen. Ondertussen vervaagt het hoofddoel van zijn centrum, met name etnische gelijkheid. De speerpuntfunctie van het centrum wordt afgebot. Vergeet ook niet dat de liberalen het ontstaan van het centrum altijd hebben tegengewerkt.''
Mevrouw D'Hondt, u hebt vaak geklaagd dat uw Koninklijk Commissariaat te weinig politieke steun kreeg, ook van uw eigen CVP.
D'Hondt: ,,Ik was twee keer persona non grata. Toen ik als Koninklijk Commissaris werd benoemd, was ik 61, en had men eigenlijk verwacht dat ik zou wegdeemsteren. Bovendien nam ik geen blad voor de mond. Al de antipathie voor het migrantenthema, werd ook op mij geprojecteerd: ik werd amper geduld in eigen partij.''
Vreesde men niet gewoon kiezers te verliezen?
D'Hondt: ,,Inderdaad.''
Martens: ,,Als het erover ging of we het migrantenthema moesten aankaarten, was de partij verdeeld. De leiding van de partij stond er zeer afwijzend tegenover.''
U bent alweer kritisch voor Herman Van Rompuy, toen partijvoorzitter.
Martens (opgewonden): ,,Excuseer mij dat ik de zaken moet zeggen zoals ze zijn, maar Herman Van Rompuy vond het een verkeerde keuze om ons zo te profileren op het migrantenthema. En Jean-Luc (Dehaene, red.) was ook uitermate voorzichtig. Na die verkiezingen van '91 heb ik zeer duistere stemmen gehoord in onze eigen politieke familie. Dat het Vlaams Blok toch gelijk had... Dat heeft mij zeer verwonderd.''
D'Hondt: ,,Een vooraanstaand politicus zei mij ooit over migranten: ,,Ge ziet toch aan hun kop dat zij geen gewone mensen zijn? Begrijpt u nu dat ik geheime kwetsuren in mijn ziel draag?''
U klaagde ooit dat geen vijf ministers uw rapporten hadden gelezen. Maar een deel van de publieke opinie steunde u uitdrukkelijk: u werd vaak gelauwerd. En koning Boudewijn groette u ostentatief toen hij het parlement bezocht.
D'Hondt: ,,Iedere keer dat ik van een bezoek aan Boudewijn terugkwam, had ik nieuwe moed. Als je bij Boudewijn was geweest, voelde je je een beter mens. Ik ben meermaals bij hem op bezoek geweest. Hij heeft zich bloot gegeven door zijn tochten door Antwerpen, samen met mij. Die waren zeer moeilijk, want de koning werd er wel geëerd, maar ik absoluut niet.''
Het Vlaams Blok heeft u ook een aantal keren fysiek bedreigd, zelfs tot bij u thuis.
D'Hondt: ,,Een van mijn dochters heeft daar een trauma aan over gehouden. Zij vond dat ik het veel te emotioneel aanpakte, maar ik kon niet anders.''
Na 24 november '91 is de groei van het Blok niet gestopt. Bij de jongste parlementsverkiezingen haalde het Blok vijftien procent.
Martens: ,,Ik heb daar eigenlijk geen rationele verklaring voor. Het Blok vormt natuurlijk de gedroomde vluchtheuvel voor wie mensen die gedegouteerd zijn door de politiek, die bang zijn. Maar het Blok is ook een vluchtheuvel voor mensen, excuseer mij voor het woord, die racistisch zijn.''
Andere landen blijven gespaard van het extreem-rechts fenomeen.
Martens: ,,Het heeft met strategie te maken: Helmut Kohl stond open voor democratisch rechts, nooit voor extreem-rechts. Maar Oostenrijk, Frankrijk en Italië kennen het fenomeen wel.''
D'Hondt: ,,En momenteel Leefbaar Nederland bij onze noorderburen!''
Martens: ,,De gebeurtenissen van 11 september hebben nefaste gevolgen voor de publieke opinie. 11 september zal grotere consequenties hebben dan de val van de Berlijnse muur.''
D'Hondt: ,,Ik ben bijzonder bezorgd over wat zich afspeelt in de islamwereld. De jongeren worden meer en meer fundamentalist. Ook bij ons. Ik heb altijd gezegd dat niet alle soorten islam hier aanvaardbaar zijn. We kunnen toch geen wetseilanden toelaten voor islamieten? De overheid doet veel te weinig aan maatschappelijke integratie. De regering voert alleen maar een vreemdelingenbeleid. Ze is alleen met asielzoekers bezig. Het integratiebeleid staat op een laag pitje.''
Denkt u dat het Blok nog zal groeien?
D'Hondt: ,,Ja. Omdat in mijn ogen de politieke moraal daalt. De mensen begrijpen het niet meer: u moet mij bijvoorbeeld eens uitleggen waarom Johan Van Hecke, die altijd zo tegen de ,,c'' van CVP was gekant, nu een nieuwe christen-democratische groep opricht om daarmee met de liberalen aan te pappen. We maken de mensen gewoon overstuur.''
Als Koninklijk Commissaris hebt u lang geaarzeld om voor het migrantenstemrecht te pleiten. Waarom?
D'Hondt: ,,Ik was daar teveel politica in: ik voelde het aan de adem van mijn partij dat het niet te realiseren viel. Het was al verschrikkelijk genoeg dat we voorstelden migranten in de ambtenarij op te nemen. Trouwens, migrantenstemrecht was toen een item dat naar af was gestuurd. (Het stond ooit in een regeringsverklaring van een regering-Martens, red.)''
Vandaag bent u er wel voorstander van?
D'Hondt: ,,Zeker. In ons allerlaatste rapport hebben we er uiteindelijk ook voor gepleit. De eerste stap, gemeentelijk stemrecht, hadden we al lang moeten zetten. Dat is een absolute must.''
Martens: ,,Natuurlijk ben ook ik voorstander van migrantenstemrecht.''
Was u dat ook als eerste minister?
Martens: ,,Toen was het absoluut niet te realiseren.''
D'Hondt: ,,Na de begrafenis van Loubna Benaissa (in maart '97) dacht ik even dat het zou lukken. Jean-Luc Dehaene deed toen een voorzet. Een week later had mijn partij dat alweer afgeschoten. Maar ook de groenen in deze regering falen.''
|
