Bij een recente publieksenquête kwam Marx als 'grootste denker' uit de bus. De vraag is: hoe kan dit? "Waarom wordt de rode vlag niet met dezelfde verachting behandeld als de swastika?"


Karl Marx is de grootste filosoof aller tijden. Dat is althans wat veel BBC-luisteraars onlangs vonden. Tot de verrassing van sommigen stond Marx bovenaan, denkers als Aristoteles en Kant ver achter zich latend. Dit duidt op een vreemde blindheid over Marx waarin westerse samenlevingen blijven volharden.

Eigenlijk is dit niets nieuws. In de jaren dertig reisden onverschrokken westerlingen naar de USSR en zeiden dat ze de toekomst hadden gezien. Op een of andere manier speelden zij het klaar niet de zuiveringen te zien, de collectivisatie, de goelags die voortkwamen uit het opsluiten en vermoorden van miljoenen. Communisme, zegt men vaak, is een goddeloos systeem. Dat klopt niet helemaal. Het was goddeloos in zoverre dat het gebaseerd was op een atheïstisch mensbeeld. Maar het had wel degelijk zijn goden, aan wie alles en iedereen mocht worden opgeofferd.

Vaak hoor je dan dat Marx' filosofie misvormd is door Lenin en Stalin. Marx zelf, zo hoor je dan, was een humanist die mensen wilde bevrijden van hun ketenen. Andere verdedigers wijzen met nadruk op het onderscheid tussen de jonge en de oude Marx. De jonge zou humanistischer zijn dan de grijzere, politiek doortraptere revolutionair.

Een vluchtige blik op Marx' geschriften onthult al de holheid van dergelijke verdedigingen. Een consequent antimenselijke visie loopt door Marx' gedachtegoed. Voor Marx is de mens een wezen wiens oorsprong niet relevant is, wiens toekomst de dood is, en die geen macht heeft over het heden. Zelfs mensen die leven in Marx' communistische samenleving hebben geen kans op een zinvol bestaan. Marx beschreef het communisme als een waarin het mogelijk zou zijn "het ene vandaag te doen en het andere morgen, 's ochtends te jagen, 's middags te vissen,'s avonds vee te telen en na het eten te discussiëren, net naar ik zin heb."

Dit klinkt idyllisch totdat je je realiseert dat vanuit Marx' optiek geen van deze activiteiten enige waarde heeft. Voor echte materialisten kan er geen kwalitatief verschil bestaan tussen lezen en vissen, werken of slapen, leven of sterven. Alles heeft dezelfde waarde en daarom geen waarde. In deze wereld bestaat er geen verschil tussen het werk van Moeder Teresa en dat van een concentratiekamp. Ze delen gelijkelijk in een algemene irrelevantie van alles en iedereen.

Dit leert ons dat marxisme niet geïnteresseerd is in rechtvaardigheid of vrijheid. Het benadrukt dat wij wrakhout zijn, doelloos ronddrijven op de golven van de geschiedenis. In zo'n wereld doen onze levens er niets toe. Onze dood is zonder belang. We proberen maar wat, en halen uit het leven welke dierlijke bevrediging we maar kunnen krijgen, totdat onze essentiële nietsheid wordt voltrokken in onze uiterste vernietiging als levende wezens.

Tot zo ver Marx' humanisme.

Een ernstiger probleem van het marxisme is zijn rechtvaardiging van misdadigheid.

Met misdadig bedoel ik niet eenvoudigweg het bij gelegenheid overschrijden van de wet. Eerder doel ik op een situatie waarin mensen besluiten dat zij boven de wet staan, dat zij er niet aan onderworpen zijn, dat de wet alleen maar het zoveelste machtsmiddel is. Want als marxisme klopt en materialisme waar is, dan is systematisch geweld voor het najagen van politieke doelen acceptabel.

Een consequent antimenselijke visie loopt door Marx' gedachtegoed

Ironisch genoeg kennen miljoenen de onuitsprekelijke misdaden van de nazi's, maar zijn veel minder mensen op de hoogte van de wreedheden van Lenin, Stalin, Castro, Pol Pot en andere marxisten. Het lijkt wel of er een stille afspraak bestaat het daar niet te veel over te hebben. Deze gestudeerde onwetendheid manifesteert zich als we rode vlaggen met hamer en sikkel zien wapperen bij demonstraties. Weten die vlaggendragers wat die rode vlaggen betekenen voor hen die in slavernij gevoerd werden en gedood door marxistische regimes? Waarom wordt de rode vlag niet met dezelfde verachting behandeld als de swastika?

Marx stierf jaren voordat zijn volgelingen erin slaagden de macht te grijpen. Maar vermoedelijk zou hij het communistische gebruik van geweld toegejuicht zou hebben. Marx zelf bepleitte het ophangen van kapitalisten aan de dichtstbijzijnde lantaarnpaal. "Als onze beurt komt", waarschuwde Marx zijn tegenstanders, "dan zullen we ons terrorisme niet verbergen."

Veel geweld is er gedaan in naam van filosofieën en religies, het christendom inbegrepen. Het verschil is dat het christendom morele criteria heeft op grond waarvan we dergelijk gedrag van christenen kunnen beoordelen en veroordelen. Marxisme had die nooit en kan die ook nooit hebben. Want in de marxistische filosofie is geen plaats voor de liefde van God en naastenliefde. Misschien maakt dat, meer dan wat dan ook, Marx zo onwaardig voor de bewondering van onze eigen tijd.

Dr. Samuel Gregg is 'Director of Research' van het Acton Institute. Zie ook www.acton.org. Vertaling/bewerking Henk Rijkers