Politics.be - De collaboratiejaren van Hergé, de schepper van Kuifje

[FONT=Verdana][FONT=Verdana]Pierre Assouline over de collaboratiejaren van Hergé, alias van Georges Remi.

Hergé zit voor de oorlog helemaal ingebed in het francofone, ultra-katholieke en anti-communistische establishment. Spreekbuis daarvan is de krant Le Vingtième Siècle waarin hij sinds 1929 zijn Tintin publiceert. Abt Norbert Wallez, zijn hoofdredacteur, een vertrouweling van kardinaal Mercier, fluistert de jonge Hergé precies in wat hij wil. 'Kuifje in de Sovjetunie' en het daaropvolgende 'Kuifje in Congo' zijn niet ingegeven door de muze, maar rechttoe-rechtaan opdrachten. Bevelen. Dat was bekend.

Nieuw is dat Wallez, een onverholen bewonderaar van Mussolini, niet alleen inspirator is van Kuifje, maar ook van het huwelijk van Hergé met zijn eerste vrouw, Germaine Kieckens, Wallez' secretaresse. Wallez arrangeert een en ander en zegent het huwelijk persoonlijk in. Assouline daarover: "Niet dat het een liefdeloos huwelijk was. Alleen was, volgens Germaine, Hergé maar een broekje vergeleken met abt Wallez. Dat was pas een man, vond ze. En had het gekund, was ze met hem getrouwd. Voor de oorlog zou Germaine Hergé blijven stimuleren om verder te werken aan Kuifje. En waakte ze erover dat hij, vergeleken met zijn collega's al goed betaald, zich niet vertilde aan de lonkende en beter betalende publiciteit. La publicité, c'est vulgaire, zei ze."

De relatie met Wallez zou vertroebelen als Hergé zijn albums bij Casterman laat uitgeven. Dan al zal Hergé, en het zal niet voor het laatst zijn, als een handige Harry zijn Kuifje afschermen als Wallez vindt dat hij ook morele rechten heeft. Harde werker Hergé is niet snel tevreden, vit over het minste detail met zijn uitgever en waakt als een kloekhen over het welzijn van zijn Tintin. Als tijdens de oorlog blijkt dat uitgever Casterman niet genoeg papier heeft, aarzelt Hergé geen seconde om aan te kloppen bij de heren van de Propaganda Abteilung.

Hergé-akolieten hebben het ook nogal eens over het anti-fascistische album 'De Scepter van Ottokar' waarin Kuifje het opneemt tegen de Bordurische dictator Müsstler, een samentrekking van Mussolini en Hitler. "Ach", vertelt Assouline, "Hergé greep gewoon de politieke actualiteit van de Anschluss aan om te kunnen scoren. Politiek is hij onbeslagen, naïef. Een Leopoldist van het zuiverste water." Politiek slibt Hergé als vanzelf mee met de wenkende collaboratie. In 1939 publiceert hij in L'Ouest, een blad dat relaties heeft met de Duitse ambassade, en dus een heel vroege antenne van het Duitse mediabeleid in België. In die middens leert hij Raymond De Becker kennen, de latere oorlogshoofdredacteur van Le Soir waardoor hij in oktober 1940 bij die Brusselse avondkrant aan de slag kan. "Een treinmachinist bleef ook verder werken, waarom zou ik dan niet publiceren?", zou hij, veel later, brutaalweg opmerken. Hergé wordt koning van het beeldverhaal, legt in die jaren, heel bewust, de basis van zijn later imperium. Het door de Duitsers gecontroleerde Le Soir verhoogt zijn oplage tot 300.00 exemplaren, ondermeer dankzij de populariteit van de dagelijkse Tintin-strip.

Afb. links: Hergé en Raymond Leblanc in 1946

En hij publiceert, voor het eerst, in Vlaanderen: in Het Laatste Nieuws en Het Algemeen Nieuws duikt ene 'Kuifje' op. Als zijn uitgever Casterman hem in 1943, gezien de kerende oorlogskansen, waarschuwt voor zijn onvoorzichtig expansionisme, antwoordt hij cynisch en haast suïcidaal: "Ze kunnen me maar één keer ophangen: een tweede en een derde keer doet dat minder pijn."

De val is diep na de bevrijding. Hergé ontsnapt niet aan de gevangenis (een nacht die hij nooit zal vergeten), maar wonderlijk genoeg wel aan een proces. Hergé is een incivique, mag niet publiceren tenzij hij een attest van burgerzin kan voorleggen. Voor dat mirakel zorgt weerstander Raymond Leblanc. Die wil een jeugdblad met Hergé beginnen en via politiek spel achter de schermen raakt de omstreden tekenaar aan het gegeerde document.

Toch zijn de wonden diep. Hergé zit in een diepe depressie. Assouline onthult dat Hergé, gedegouteerd van het naoorlogse België, wil emigreren. Zowaar naar Argentinië, toen toch de thuishaven voor vele nazi's. In die jaren is hij ook de samaritaan voor de collaborateurs. Hij helpt vrienden, hij helpt vrienden van vrienden, hij helpt iedereen met een besmet oorlogsblazoen. Met zijn latere medewerker Jacques Martin, een ooggetuige van de kampen, heeft hij eens een discussie over de holocaust: "Heb je wel goed gekeken? Ben je zeker dat het Joden waren? Waren het geen veroordeelden van gemeen recht?" Hergé volhardt in zijn Ich habe es nicht gewusst-attitude. Assouline daarover: "Tot de oorlog kan je stellen dat hij een opportunist was. Na de oorlog niet meer: dan was hij ongelooflijk trouw aan zijn oude kameraden. In zekere zin getuigt hij dan van echte moed."

Bron: Gazet van Antwerpen / dossiers; bespreking van het boek «Hergé» van Pierre Assouline; Uitgeverij: Gallimard, uitgebracht op 23/4/1998, ISBN : 2070402355, 820 bladzijden. Later bij uitgeverij Plon / Kritak, 463 blz.[/FONT][/FONT]