| reinaert68 |
23 augustus 2007 08:29 |
Grieks Drama voor Leterme
Citaat:
 foto 1/2
Informateur Didier Reynders. wdk
© Wim Daneels
Net geen veertig dagen geleden begon Yves Leterme (CD&V) aan een oranje-blauwe regering. De onderhandelingen leken gaandeweg meer en meer op een Grieks drama, waarbij Joëlle Milquet (CDH) de nagel aan zijn doodskist werd. Door Wouter Verschelden
Begin juli: informateur Didier Reynders (MR) legt tweeëntwintig dagen na 10 juni een rapport van 200 bladzijden neer. Heel de Wetstraat slaakt een diepe zucht na de eindeloze en vooral nutteloze triomftocht die Reynders voor zichzelf reed. Het is tijd voor een onderhandelaar-bemiddelaar. De koning kiest, op advies van CD&V/N-VA, voor oud-premier Jean-Luc Dehaene.
Die moet oranje-blauwe gesprekken voorbereiden en vooral polsen of iedereen rond de tafel wil. Nog belangrijker is dat de bemiddelaar ook de contouren van een communautaire onderhandeling moet aftasten. Dehaene begint met wat tegenzin, maar groeit gaandeweg in zijn opdracht. Hij geniet zichtbaar van zijn taak, werkt voortdurend met één-op-één gesprekken en behoudt als enige het overzicht.
Aanvankelijk wil hij landen rond 21 juli, na een paar dagen geeft hij al aan dat het langer zal duren. Hij wint vooral bij CDH vertrouwen, en slaagt erin de banden binnen de christendemocratische familie te herstellen. Hij werkt meteen aan de krijtlijnen van een staatshervorming, maar botst daarbij voor een stuk op de beperkingen van zijn gedateerd adressenboekje. Na acht jaar afwezigheid moet de oud-premier ook vaststellen dat copains zoals Willy Claes (SP.A) niet langer veel te zeggen hebben binnen hun partij.
Toch gaat de oud-premier al erg ver in zijn ontmijning, hij werkt met drie lijstjes: BHV dat eerst gesplitst moet worden, daarna alles wat met een gewone meerderheid geregeld kan worden, en dan een lijstje voor alles wat een tweederde nodig heeft. Zijn redenering om oranje-blauw te vormen is simpel: laat de MR de splitsing van BHV slikken, in ruil voor een stevige regering met een pak liberale accenten. Alleen: CDH is mentaal helemaal niet rijp voor een regering met liberalen, laat staan voor een pak liberale accenten. Dehaene komt te vroeg.
Zondagavond 15 juli geeft Dehaene abrupt op, meteen stelt de koning Yves Leterme (CD&V) aan als formateur. Naar het waarom van Dehaenes falen is het gissen, hijzelf wil hierover niets kwijt. Om echt constructief te kunnen werken ontbrak het aan discretie, zeker bij de Franstaligen; dat stoort de oud-premier.
Maar minstens even belangrijk: Dehaene beseft dat hij het terrein niet voor hem alleen had. Leterme en Reynders groeien naar elkaar toe, hebben uitgebreid contacten en bedisselen onder elkaar al een pak. Leterme als nummer één en Reynders als nummer twee: het doorkruist de confidentialiteit die Dehaene met zijn andere partners probeert op te zetten.
Intochtslied. Leterme zelf aan zet
's Morgens op de 15de brengt Dehaene tijdens een ontbijt CD&V-voorzitter Jo Vandeurzen en N-VA-voorzitter Bart De Wever op de hoogte van zijn beslissing om te stoppen. Iedereen wordt koud gepakt, niemand had verwacht dat Dehaene zo snel zou verdwijnen.
Op het CD&V-hoofdkwartier is de discussie 's middags nog volop aan de gang. Leterme zelf eist het formateursschap op, ondanks waarschuwingen van partijgenoten dat het te vroeg is. De partij stelt het communiqué op dat Dehaene zal uitsturen. Daarin stelt hij 'dat oranje-blauw de enig mogelijk coalitie is'. CDH-voorzitter Joëlle Milquet, op dat moment aanwezig bij haar zusterpartij, vraagt meermaals om die passage aan te passen in 'oranje-blauw is een van de mogelijkheden', om zo tenminste haar achterban wat te kunnen sussen. Leterme houdt het been stijf.
Leterme moet nu als formateur doen wat Dehaene eigenlijk voor hem had moeten doen: het vertrouwen winnen van de partners. Meteen neemt hij zijn intrek in het kasteel Hertoginnedal en ontvangt er de voorzitters van de oranje-blauwe partijen. Hij wil snel een formatienota op tafel leggen, die de kern van een consensus kan bevatten. Op zondag presenteert hij de formatienota 'De kracht van mensen', een document van 80 pagina's. Maandag starten de onderhandelingen, en de partners laten dadelijk voelen dat de nota niet evenwichtig genoeg is. 'Te vaag, geen visie', zegt Open VLD, MR en CDH noemen het 'een verkiezingspamflet van CD&V'.
Leterme onderschat een eerste keer de gevoeligheden van zijn partners. Bovendien bevat de nota geen enkel communautair hoofdstuk, de punten zitten in de tekst ingeweven. Aan Franstalige kant klinkt het dat de tekst 'doorspekt is met separatistische elementen', terwijl de Vlaamse kritiek juist is dat de tekst communautair wel erg mager is.
Erger voor Leterme is het Brabançonne-incident, dat al op zaterdag 21 juli gebeurde, maar die week op volle mediakracht komt. Leterme zingt vlak voor het Te Deum voor de camera's van de RTBF de Marseillaise in plaats van het Belgische volkslied en oogst daarmee een pak Franstalig wantrouwen. De Franstalige pers begint een heftige campagne, wat de Franstalige onderhandelaars verder opjaagt. Leterme bezet op geen enkel moment het mediaveld en moet op de vrijdag van zijn tweede week als formateur in een bomvolle priorij van Hertoginnedal zijn excuses aanbieden voor het incident. Hij weigert dat in het Frans te doen, wat de relatie met de Franstalige pers verder verziekt. Elk stukje krediet dat er bij de Franstalige opiniemakers was, lijkt nu al verspeeld.
Eerste bedrijf. De F-nota
Dinsdag 24 juli komt iedereen voor het eerst samen op Hertoginnedal. Leterme begint volgens zijn methode aan de onderhandelingen: stukje voor stukje worden de punten uit de formateursnota, of F-nota, besproken. Het communautaire zal via vier fases afgewerkt worden, zegt de formateur: eerst alles wat met een gewone meerderheid kan, dan alles wat met een tweederde meerderheid moet, dan alles onder hoofdstuk 8, punt 1 - 'een brede staatshervorming' staat er in de nota, het kan dus ruim gaan - en pas in een allerlaatste fase BHV. Op die manier hoopt Leterme dat de Vlamingen al een pak via de eerste fases gekregen hebben, en dus voor BHV een prijs kunnen betalen.
Vanaf dag één komt Open VLD met een heel duidelijke boodschap aan tafel: lastenverlaging, lastenverlaging en... lastenverlaging is hun eisenpakket. Er wordt woensdag over gediscussieerd, want elke oranje-blauwe partij heeft in haar kiesprogramma een lastenverlaging beloofd. Open VLD wil daarin het verst gaan, de MR dringt amper aan. CD&V/N-VA, en vooral Herman Van Rompuy, heeft moeite met 'het gebrek aan budgettaire ernst' van de Vlaamse liberalen en tempert serieus. CDH is ronduit tegen en eist een even groot pakket verhoging van de sociale uitkeringen.
Aan de poort melden de Vlaamse liberalen dat er een principeakkoord over een lastenverlaging is. Binnen Hertoginnedal fronsen een paar mensen de wenkbrauwen, maar formateur Leterme laat zich verleiden een communiqué te sturen dat het akkoord bevestigt.
CDH-voorzitter Joëlle Milquet is razend en eist de volgende dag duidelijkheid. CD&V/N-VA springt haar bij: er was geen akkoord. De sfeer is meteen bijzonder gespannen, van vertrouwen is geen sprake. Alles wordt meteen gelekt aan de poort, oranje-blauw heeft een virtuele wereld gecreëerd met systematische lekken in de media, terwijl op Hertoginnedal iedereen hardnekkig doet of die niet bestaat.
Milquet verkrijgt een dag later dat er een nietszeggende persmededeling komt met een 'principeakkoord over verhoogde sociale uitkeringen'.
Elk begin van een communautaire discussie wordt meteen hersendood gemaakt. CDH-grondwetexpert Francis Delpérée komt meer dan anderhalf uur tussenbeide over het 'ongrondwettelijk karakter' van een Vlaams voorstel om de verschillen tussen federaal en Vlaams betaalde rolstoelen weg te werken. De Vlamingen ervaren het als een Chinese marteling, oranje-blauw komt niet onder stoom.
Na twee weken als formateur boekt Leterme een eerste, bescheiden, succesje. Het valt die eerste weken op dat er een as Leterme-Reynders in de maak is. Oranje-blauw heeft op de laatste dag van juli een akkoord over de begroting 2007. Moeilijk was dat niet: de christendemocraten verkrijgen dat er geen eenmalige maatregelen genomen worden, de liberalen verkrijgen een al bij al zeer bescheiden tekort van 0,2 procent voor de laatste paarse begroting. Twee dagen later heeft Leterme nog een akkoord op zak: de kerncentrales mogen langer openblijven. Meteen heeft oranje-blauw een potje geld om later als pasmunt voor de begroting te gebruiken. Het zullen de enige twee echte akkoorden zijn die Leterme met oranje-blauw afgesproken kreeg.
Tweede bedrijf. De F-nota bis
Woensdag 8 augustus presenteert Leterme zijn F-nota bis aan de partners. Het is de formateursnota, aangevuld met verzuchtingen en opmerkingen van de partners. Bedoeling is dat er bilaterale gesprekken tussen de formateur en alle Franstaligen en de Nederlandstaligen komen en dat iedereen zijn amendementen kan indienen op de tekst, die moet leiden tot een regeerakkoord.
Het document lekt pijnlijk snel uit, waardoor het 's middags al te lezen is op de website van De Standaard. Het blijkt een lelijk stukje knoeiwerk te zijn. Argumenten en stellingen zijn toegewezen aan de verkeerde personen, wat bijzonder veel irritatie oproept. Bovendien is het een Word-document, waarin alle correcties duidelijk aangegeven zijn. Iedereen kan dus zien wie wat eist en op welke manier. Leterme moet zich in allerlei bochten wringen om het geblunder van zijn personeel uit te leggen. 's Middags lekt uit dat hij in het Conrad-hotel zit met de Franstaligen, 's avonds zit hij met de Nederlandstaligen aan het Martelaarsplein. Daar loopt de spanning tussen de formateur en Open VLD erg hoog op. Karel De Gucht (Open VLD) en Patrick Dewael (Open VLD) eisen dat hij zijn F-nota bis weer intrekt. Wouter Gabriëls (Open VLD) stelt een communiqué op en Leterme voelt zich gedwongen openlijk te laten weten dat 'mijn nota zonder waarde is'. Een kaakslag, want ondertussen zitten Jo Vandeurzen (CD&V), Herman Van Rompuy (CD&V) en Bart De Wever (N-VA) al anderhalf uur in de gang te wachten. Het komt tot een kletterende ruzie tussen liberalen en christendemocraten, waarbij iedereen zijn irritatie lucht.
De formateur verliest de regie, de formatie kantelt naar chaos. Dat proces wordt versneld omdat Milquet onverwacht naar Zuid-Frankrijk is vertrokken, de volgende dag. De mediastorm die buiten het kasteel opsteekt over het bezoek van Milquet, is groot, maar de knauw die het gezag van Leterme gekregen heeft sinds het debacle over de F-nota bis, is binnen de muren veel meer voelbaar.
De formateur begint van zijn communautaire planning in vier fases af te wijken. Hij geeft op zaterdag de Vlaamse onderhandelaars het signaal dat de Franstalige wederhelft wil praten over een lijstje communautaire eisen van de Vlaamse kant. 'Of ze misschien meteen het hele menu zouden kunnen opstellen, dan weten we waarover we praten', vraagt de formateur aan CD&V/N-VA en Open VLD. Bedoeling is dat Vlamingen en Franstaligen elke communautaire verzuchting die ze hebben, in het mandje van de formateur droppen, die er dan iets uit zal boetseren.
De Vlaamse partijen weten niet of Leterme bluft om de situatie weer meester te worden, maar ze zitten wel de hele zondag samen om een lijst voor te bereiden. Ook maandag werken ze voort, na positieve signalen van Leterme. Die brengt de lijst op woensdag mondeling over aan de Franstaligen en geeft een erg optimistisch interview aan De Standaard, waarin hij stelt 'dat de cement begint te komen'.
Standlied. Het oranje-blauwe koor in ruzie
Niet alleen het optimistische interview staat donderdag in de krant, ook de hele Vlaamse eisenlijst. De Franstalige pers heeft de grootste stukken en brokken, en klopt de eisen nog wat op. De sfeer op Hertoginnedal zakt tot onder het vriespunt, de Franstaligen staan met de rug tegen de muur. Op de middag zitten de Franstalige partijen bijeen om hun lijstje voor te leggen. CDH en FDF willen het daarbij hard spelen, maar MR-topman Reynders probeert te sussen.
Milquet heeft gevraagd dat er die dag nog een werkgroep kan doorgaan, zodat het voor de buitenwereld toch niet lijkt alsof ze met het communautaire bezig zijn. Pro forma zit een groepje justitie-experts, met onder anderen Tony Van Parys (CD&V) en Geert Bourgeois (N-VA) een hele dag te vergaderen. Er wordt niets beslist, iedereen wacht op het Franstalige antwoord. Dat komt maar niet, Leterme loopt zenuwachtig heen en weer, terwijl Milquet het gaspedaal induwt. Ze stuurt haar woordvoerder naar de poort, die komt zeggen 'dat een tweederde zoeken uitgesloten is voor CDH'. Reynders staat schaakmat, zeker nadat Olivier Maingain (FDF) ook stoer is gaan doen aan de poort. De MR-voorzitter laat zijn beloftes aan Leterme vallen en legt harde eisen op tafel. De hele avond probeert de formateur de situatie nog te redden, terwijl alle medewerkers buiten aan tafeltjes zitten. De sfeer is dramatisch, alle lichten in het kasteel branden. Rond negen uur ontvangt Leterme de zes Vlaamse onderhandelaars. Hun reactie op de Franstalige eisenlijst is verbijstering en woede. Ze stellen een communiqué op waarin ze uitleggen dat ze opstappen uit de onderhandelingen. Vandeurzen loopt tot bij Leterme, die 30 seconden nodig heeft om zijn fiat te geven. Bart Somers (Open VLD) en Vandeurzen (CD&V) trekken naar de poort en blazen de zaak op.
Exit. Leterme zet koning in
Leterme gaat vrijdag naar de koning, maar gooit tegen de verwachtingen in de handdoek nog niet in de ring. Koning Albert zal in het weekend de vier partijvoorzitters zien om de situatie te laten afkoelen. Iedereen wil wel verder werken aan oranje-blauw, maar niemand ziet een uitweg. Leterme komt maandag met hernieuwde moed aan de start en wil opnieuw proberen. MR-voorzitter Reynders, die niet heeft kunnen leveren wat hij Leterme beloofde, speelt het spel heel cynisch door meteen een ultimatum te stellen: 'Tegen donderdagvoormiddag moeten we terug vertrokken zijn, of Leterme moet de eer aan zichzelf houden'.
Leterme begint aan een 'schema', een planning waarbij de partners het eerst eens zijn om over een dertigtal punten, plus het communautaire en de begroting, te willen praten. CDH moet daarbij wel toegeven om over een staatshervorming met tweederde te praten, een intentieverklaring die onmogelijk blijkt voor Milquet. Op een ultieme bijeenkomst in de Kamer weigert ze toe te geven aan de CD&V/N-VA-druk. Leterme staat voor het blok.
'Hij heeft misschien niet elke kans benut en een paar slechte tactische beslissingen genomen, maar zoals de kaarten liggen, ken ik er weinig die hier veel meer van hadden kunnen maken', zegt een onderhandelaar.
|
Bron: standaard.be |
