Politics.be - INTERVIEW: Met Vlaanderen als het kan, zonder als het moet

Met Vlaanderen als het kan, zonder als het moet

Bernard Remiche over de toekomst van 'romp-België'

(c) De Standaard 25/08/07

Niet alle Franstaligen zijn bang voor het uiteenvallen van België. Als Vlaanderen eruit wil stappen, moeten Brussel en Wallonië maar samen onder Belgische vlag doorgaan, vinden ze. 'We hebben er alle troeven voor.'

'Walen en Brusselaars moeten de banden aanhalen en hun toekomst in eigen handen nemen. Met Vlaanderen als het kan, zonder als het moet.' Dat was de teneur van het manifest Choisir l'avenir, dat enkele professoren van de UCL tien jaar geleden publiceerden, in de aanloop naar de verkiezingen van 1999. Een van de auteurs is Bernard Remiche, zakenadvocaat en hoofd van het departement Economisch Recht van de Université Catholique de Louvain. Hij herhaalde deze week zijn vertrouwen in de leefbaarheid van een Belgische minifederatie Brussel-Wallonië. Liever dat, dan een uitgeholde confederale staat waarin Vlaanderen maximale bevoegdheden krijgt zonder Brussel te moeten opgeven.

Het manifest, tien jaar geleden nog een zeldzaam geluid aan Franstalige kant, lijkt steeds meer weerklank te krijgen in de Brusselse en Waalse publieke opinie. 'De Franstaligen zijn in elk geval niet meer bereid om van hun politici nog meer toegevingen te slikken die het federale België verder uithollen', zegt Remiche.

'We staan op een kruispunt. De Vlaamse confederalisten zijn versterkt uit de verkiezingen gekomen. Samen met de zuivere separatisten vertegenwoordigt het confederalisme nu de meerderheid van de Vlaamse kiezers. De Franstalige meerderheid blijft belgicistisch en wil niet verder gaan dan het huidige federale samenwerkingsmodel.'

'Beide partijen moeten eindelijk eens uitklaren wat voor hen het ideale België van de toekomst is. Als dat niet lukt, moeten ze hun conclusies trekken. Dan geven we elkaar de hand en worden we goede buren. Ik ben daar geen voorstander van. Maar vergelijk het met een huwelijk. Als de twee partners niet langer dezelfde opvatting hebben over een gemeenschappelijk levensproject, kunnen ze beter uit elkaar gaan.'

Daar ziet het er momenteel inderdaad naar uit.

'Persoonlijk denk ik dat we wel degelijk gemeenschappelijke belangen kunnen vinden. Maar dan moeten de twee gemeenschappen eindelijk eens grondig debatteren over het België dat ze willen. En daarbij moeten alle onderwerpen op tafel komen, van de splitsing van B-H-V tot de uitbreiding van Brussel, zonder apriori's.'

'Probleem is dat bij alle vorige onderhandelingen net die essentiële vraag altijd is vermeden: welk soort België willen we? Er is maar één echte revolutionaire staatshervorming geweest, in 1970, toen het unitaire Belgique �* papa werd omgevormd tot een België van de gemeenschappen. Alle latere staatshervormingen waren compromissen op zijn Belgisch. Daardoor is een groot misverstand gegroeid. Voor de Franstaligen is de staatshervorming definitief. Voor de Vlamingen is het slechts een etappe. Een etappe naar wat, dat hebben ze nooit duidelijk gemaakt. Vandaar ook het grote wantrouwen tussen de onderhandelaars. Zijn de huidige Vlaamse eisen het einddoel of slechts een nieuwe stap in de verdere ontmanteling van de Belgische staat?'

De Franstaligen weigeren zelfs elk begin van debat.

'Natuurlijk moeten de Franstalige partijen onderhandelen. Onderhandelen betekent dat je luistert naar de ander. Zijn mening is niet per definitie onnozel of oneerbaar. Maar dat geldt in beide richtingen. Uiteindelijk zullen beide kampen toegevingen moeten doen.'

U vindt zelf dat binnen de federale structuur nog over verschillende materies onderhandeld kan worden. Waarover?

'Justitie, bijvoorbeeld. De VS zijn een federale staat, wat niet belet dat de deelstaten een grote autonomie genieten inzake bijvoorbeeld justitie. De vraag op zich welke gerechtelijke materies beter federaal of regionaal kunnen worden geregeld, choqueert me niet. Zolang beide partijen beter worden bij de resultaat.'

Fiscale autonomie?

'Ook. Al moeten we in een piepklein landje wel opletten dat er geen fiscale concurrentie tussen de gemeenschappen ontstaat. We moeten die vragen pragmatisch benaderen, en niet in slogans. Het uiteindelijk doel moet beter bestuur zijn in het belang van de bevolking.'

Dat is net wat Leterme zegt.

'Op dat principe is niets aan te merken. Ik begrijp ook dat de Vlamingen boos worden over de transfers als ze merken dat er in het zuiden niets verandert. Maar veel Walen denken er net hetzelfde over. Anders had de MR de verkiezingen niet gewonnen. Wat mij betreft, kan over alles onderhandeld worden, zolang het federale model zelf niet uit evenwicht komt.'

Wanneer komt het federale model uit evenwicht?

'Als geraakt wordt aan de sociale zekerheid. Ik ben het er volledig mee eens dat overconsumptie en misbruik bestreden moeten worden. Ik betaal zelf ook niet graag belastingen voor profiteurs. Maar haal de interpersoonlijke solidariteit weg en België verliest alle cement.'

En als B-H-V gesplitst wordt?

'B-H-V kan gesplitst worden, op voorwaarde dat men ook bereid is te praten over de uitbreiding van Brussel en meer autonomie voor het Brussels Gewest. De KU Leuven heeft net een studie uitgebracht die toont dat de sociaaleconomische realiteit van Brussel de negentien gemeenten ver overstijgt. Ik zou van Brussel een stedelijke agglomeratie van pakweg 1,3 miljoen mensen maken. Ook de Walen zullen steigeren, want ik zou Brussel ook uitbreiden met Waalse gemeenten als Waterloo, Terhulpen, Braine-l'Alleud of Rixensart, zodat het gewest overeenstemt met de sociologische en economische realiteit van de regio. Daarin zouden de Vlamingen zo'n 35 procent van de bevolking uitmaken. Meteen is het probleem van de Vlaamse minderheid in Brussel ook opgelost.'

U weet dat dat absoluut onbespreekbaar is voor de Vlamingen.

'Vandaar mijn pleidooi om alles tegelijk op tafel te gooien en een globaal en definitief akkoord te zoeken over het België van de toekomst. Maar wat we in geen geval willen, is een confederalisme �* la flamande.'

Wat is er mis met een confederale staat?

'Er is iets mis met het “confederalisme op zijn Vlaams,. Vlaanderen wil maximale autonomie, met het behoud van een minimum aan België, om de macht over Brussel maar niet te verliezen. Daarbij verliezen de Franstaligen dubbel. Ze verliezen alle voordelen van de federale staat, zonder de kans te krijgen om de banden met Brussel aan te halen.'

Wat als de situatie geblokkeerd blijft?

'Ofwel zullen de Franstaligen, uit angst voor de toekomst en in ruil voor wat geld, opnieuw de broek laten zakken, terwijl de Vlamingen een nieuwe stap zetten richting meer autonomie. Waarna het scenario zich twee jaar later herhaalt.'

'Ofwel houden de Franstaligen deze keer voet bij stuk. Dan is het de vraag wat de Vlamingen zullen doen. Roepen ze hun onafhankelijkheid uit? Dat zou de facto neerkomen op een afscheiding, want de Franstaligen zijn niet bereid om België op te geven. Wat overblijft, zou een Franstalige België zijn, onder de vorm van een federatie van Brussel en Wallonië. Vlaanderen zou daardoor ook uit de EU treden, al zou het niet zoveel moeite kosten om opnieuw lid te worden. De verdeling van de staatsschuld, het overheidspatrimonium, de pensioenfondsen, de sociale zekerheid en zo meer, wordt een zeer complexe, maar technisch haalbare discussie.'

'Maar wat zou de impact zijn voor het imago van Vlaanderen? Wat met de taalgrens, die dan plots een staatsgrens wordt? Kan men dan de wil van 85 procent van de bevolking van Kraainem negeren en hun het Vlaams staatsburgerschap opleggen? Waarschijnlijk wordt dan onder arbitrage van de Raad van Europa een volksraadpleging gehouden en zal opnieuw onderhandeld worden over de grenzen. Hetzelfde voor Brussel, dat zonder twijfel voor een federatie met Wallonië zou kiezen. Ik geef altijd het voorbeeld van Saarland, dat betwist werd door Frankrijk en Duitsland. Saarland was na de Tweede Wereldoorlog ingelijfd door Frankrijk, maar koos in 1957 na een volksraadpleging voor aansluiting bij Duitsland. En Frankrijk respecteerde die beslissing.'

Brussel kan een Europees gewest worden.

'Dat is politieke sciencefiction. Veel waarschijnlijker is dat Europa dan Brussel verlaat. Dat zou goedkoper zijn dan het bestuur van Brussel over te nemen. En zelf te moeten opdraaien voor alle kosten van bewaking, politie, stratenonderhoud, vuilophaling, openbaar vervoer, verlichting en ga maar door.'

Veel Vlamingen gaan ervan uit dat de Franstaligen wel zullen toegeven, omdat ze bang zijn voor een toekomst zonder het Vlaamse geld.

'Die angst leeft inderdaad, maar ze is onterecht. Er loopt van Brussel via Vlaams-Brabant en Namen tot Luxemburg een as van economische ontwikkeling die niet moet onderdoen voor Vlaanderen. Onze demografie evolueert gunstiger dan die in Vlaanderen. We hebben goede universiteiten, een goede ligging, oude en nieuwe economische sectoren die wel performant zijn. En we zijn absoluut niet zo lui als sommigen in Vlaanderen denken.'

'Ik ontken niet dat er heel zware problemen zijn. En misschien moeten we inderdaad met onze neus op de eigen verantwoordelijkheid gedrukt worden om onze toekomst echt in eigen handen te nemen. En eindelijk eens komaf maken met het cliëntelisme, het overheidsapparaat afslanken en ons secundair onderwijs, dat in een dramatische toestand verkeert, grondig hervormen. Maar een Waals-Brusselse federatie is een leefbare constructie. Als de 219.000 Vlaamse pendelaars, die nu de rijkdom uit Brussel weghalen, grensarbeiders worden en zoals de Europese Commissie het voorschrijft, belastingen betalen op de plaats van arbeid, gaan ook de inkomsten van Brussel fors omhoog.'

'We moeten niet bang zijn voor onze toekomst. Als de Vlaamse politici ons een confederale staat willen opdringen waarin ze zoveel mogelijk autonomie genieten zonder hun macht over Brussel te lossen, dan zeggen we neen en verkiezen we de uitdaging aan te gaan om een moderne Waals-Brusselse federatie binnen Europa uit te bouwen.'

Lieven Sioen, foto Bart Dewaele