| drosophila |
29 augustus 2007 17:38 |
De waanzinnige prijs van een onafhankelijk Vlaanderen
Mocht Vlaanderen zich afschijten van België, dan krijgt het een gepeperde rekening gepresenteerd. Bovendien zou er dan minstens evenveel (en allicht véél meer) onderhandeld moeten worden, dan nu. Lees mee:
Separatisme of onderhandelingen?
door Marc Hooghe
Marc Hooghe over het onrealistisch hoge kostenplaatje van de Vlaamse onafhankelijkheid
(Marc Hooghe is docent politieke wetenschappen aan de KU Leuven)
Als de onderhandelingen voor de vorming van een federale regering minder goed opschieten, is er altijd wel een radicale Vlaamse vleugel die het wil oplossen door het uitroepen van de Vlaamse onafhankelijkheid. Dat klinkt eenvoudig: niet langer ellenlang gepalaver over faciliteiten, kiesarrondissementen, sociale zekerheid, taalrollen enzovoort, maar gewoon een klinische en zuivere breuk. Ik wil me hier niet uitspreken over de wenselijkheid van meer Vlaamse autonomie, dat is een politieke zaak waar ik als wetenschapper geen uitspraken over kan doen. Er kan inderdaad moeilijk ontkend worden dat de Nederlandstaligen en de Franstaligen steeds verder uit elkaar groeien en in de toekomst allicht meer en meer hun eigen weg zullen gaan.
Als politicoloog kan ik echter wel iets zeggen over dat kleine woordje 'of'. Is separatisme echt een antwoord op het eindeloos onderhandelen tussen de twee gemeenschappen in ons land? Is Vlaamse autonomie een wonderoplossing voor alle problemen?
Er zijn in principe twee manieren om tot Vlaamse onafhankelijkheid te komen. Ofwel besluiten beide gemeenschappen in dit land in goed overleg om tot een complete boedelscheiding over te gaan en de Belgische staat op te heffen. Aan Franstalige zijde lijkt er echter weinig animo te bestaan om tot een dergelijk scenario over te gaan. Die scheiding met onderlinge toestemming impliceert echter in elk geval een verder overleg tussen de twee gemeenschappen en dat is precies waar sommige Vlaams-nationalisten nu blijkbaar de buik van vol hebben.
De mogelijkheid van een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring dan. In principe is dat perfect mogelijk: onderdrukte groepen hebben het recht zich af te scheuren van een staat die ze als vreemd ervaren. Tot nu toe ging het daarbij steeds om minderheden, maar er is eigenlijk geen reden waarom ook de meerderheid in een land zich niet onderdrukt zou mogen voelen. Vlaanderen kan zich dus wel degelijk eenzijdig afscheuren van België. Daarbij rijzen er echter een paar praktische problemen.
Ten eerste is er de vraag wie zich precies afscheurt: de Vlaamse Gemeenschap of het Vlaams Gewest? De gemeenschap kan zich moeilijk afscheuren, aangezien die niet over een eigen territorium beschikt. Het zal dus het gewest zijn dat zich afscheurt, met als gevolg dat Brussel deel blijft uitmaken van wat er dan nog overblijft van België. Tenzij een meerderheid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zich zou uitspreken voor een aanhechting bij Vlaanderen, zijn er niet zoveel rechtsgronden denkbaar waardoor het afgescheurde Vlaamse Gewest nog rechten zou kunnen laten gelden op Brussel. De Belgische Staat zal bovendien aanvoeren dat de grenzen van het afgescheurde gewest niet noodzakelijk dezelfde hoeven te zijn als de huidige grenzen van het gewest. Een overwegend Franstalige gemeente als Drogenbos of Kraainem zou dus eerder bij het 'romp-België' thuishoren. Men kan dit vergelijken met de situatie van de Serviërs die in het huidige Kosovo wonen: ook die zijn niet zomaar geneigd zich aan te sluiten bij een 'onafhankelijk' Kosovo.
Een volgend probleem is dat het afgescheurde Vlaanderen uiteraard zijn internationale en financiële verplichtingen moet nakomen. Dat betekent dat een flink deel van de Belgische staatsschuld wordt overgenomen door Vlaanderen. Over welk percentage het precies gaat, zal moeten worden onderhandeld. Vlaanderen zal allicht proberen dat te beperken tot ongeveer 56 procent van de Belgische schuld (volgens het bevolkingscijfer), terwijl België zal aandringen op een maximale overname, naargelang de economische draagkracht. Die onderhandelingen zullen bijzonder moeilijk worden, niet alleen omdat het om veel geld gaat, maar ook omdat de criteria niet altijd duidelijk zijn. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is nu verantwoordelijk voor een flink aandeel van het bruto binnenlands product, maar dat komt enkel omdat de administratieve zetel van veel bedrijven in de hoofdstad is gevestigd. De 'winst' van uw lokale Fortiskantoor wordt op die manier in Brussel geboekt, maar dat wil uiteraard nog niet zeggen dat het relatief arme Brusselse Gewest ook een onevenredig groot aandeel van de staatsschuld op zich moet nemen.
Tegenover de schuld staat natuurlijk ook een patrimonium van de Belgische staat, maar ook daar lijkt het twijfelachtig dat een afgescheurd gewest veel aanspraak kan maken. De collectie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel, en die van de andere federale instellingen, blijft dus hoogstwaarschijnlijk in Belgische handen.
Er blijft natuurlijk ook nog het probleem van de Franstalige inwoners van het Vlaams Gewest. Bij een eventuele afscheuring van Vlaanderen kunnen zij op bijkomende bescherming rekenen. Franstalige inwoners van bijvoorbeeld Tervuren zijn nu nog vaak aangewezen op diensten (cultuur, onderwijs...) in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Brussel komt dan echter in het buitenland te liggen, en men kan die inwoners toch moeilijk dwingen om hun kinderen in het buitenland naar school te sturen. De nieuwe Vlaamse staat zal dus moeten zorgen voor veel meer Franstalige voorzieningen in de rand rond Brussel.
Uiteraard blijft het een legitieme optie dat een deel van de Vlaamse politieke elite wil streven naar onafhankelijkheid. Alleen is het niet eerlijk dat voor te stellen als een snelle, schone oplossing waar geen onderhandelingen meer bij te pas komen. De huidige impasse omtrent Kosovo toont meer dan overtuigend aan dat het uitroepen van onafhankelijkheid niet vanzelf gaat en onvermijdelijk een serieuze kost met zich meebrengt. Wie echt voorstander is van Vlaamse onafhankelijkheid zou ook de eerlijkheid moeten hebben om daar het volledige kostenplaatje bij te vermelden.
De huidige onderhandelingsronde zal vrijwel zeker leiden tot meer bevoegdheden voor de deelstaten - dat staat bijna in de sterren geschreven. Alleen zal dat gebeuren via onderhandelingen, hoe moeizaam die ook mogen verlopen. Andere oplossingen zijn nauwelijks denkbaar in een beschaafd en vredelievend land dat zijn plaats wil behouden in Europa en de internationale rechtsorde.
De Morgen Opinie 2007-08-29
|
