| Doki |
7 september 2007 12:00 |
Berichten als dit duiken de laatste jaren met de regelmaat van de klok op in de media. Voor mij zijn ze één van de zuiverste illustraties van de feilbaarheid van het liberale vrije markt-principe, dat gestoeld is op de kapitalistische ideologie. Er wordt ons nog steeds voorgelogen dat de vrije markt uiteindelijk voor iedereen de beste oplossing is. Het vrijmaken van de markt en het op andere manieren wegnemen van barrières die het kapitalistische spel in de weg staan wordt voorgesteld als een proces dat onvermijdelijk tot een gemiddelde verhoging van welvaart en levenskwaliteit moet leiden, zelfs als kunnen er tijdens dat proces hier en daar groeipijnen en aanpassingsmoeilijkheden voorkomen (zoals massale afdankingen...).
In dit voorbeeld van dierenmishandeling wordt duidelijk dat die voorspelling niet klopt. Vanuit het standpunt van de veehandelaar die zijn concurrentiepositie op de vrije Europese markt wil maximaliseren, zijn kosten maximaal wil drukken, en dus het spel van de markt zo goed mogelijk wil spelen, is hier absoluut niets aan de hand. Integendeel, vanuit zijn standpunt doet hij er heel goed aan om zoveel mogelijk dieren in één vrachtwagen te stouwen, want dat drukt de kosten aanzienlijk. Gemakshalve zal de veehandelaar in zijn berekeningen denkelijk zelfs niet meer spreken over "pony's", maar over "units", "stuks", of "pcs.". Het lot van een dier wordt hiermee gereduceerd tot een afkorting van drie letters die moet worden voorafgegaan door een zo hoog mogelijk cijfer. Het mag duidelijk zijn dat deze gang van zaken in de praktijk niet tot een gemiddelde verhoging van de levenskwaliteit leidt, zoals het liberal credo luidt. Voor de dieren is het kommer en kwel, en de consument krijgt (welliswaar goedkoop) vlees van lage kwaliteit op zijn bord. Ook de mobiliteit lijdt eronder, want die lange transporten zijn uiteraard helemaal niet nodig. De dieren kunnen evengoed in hun land van herkomst worden geslacht, maar het is goedkoper voor de handelaar om ze eerst te transporteren. En als gevolg van het toenemend wegverkeer lijdt zelfs het milieu eronder. Eigenlijk zijn er niets dan nadelen, en is het alleen de veehandelaar die er zijn voordeel mee doet, en dan nog alleen financieel, wat niet noodzakelijk wil zeggen dat zijn levenskwaliteit toeneemt.
Volgens mij toont dit voorbeeld duidelijk aan dat op het systeem van de vrije markt (dat ongetwijfeld in vele gevallen wél voor een verhoging van de welvaart zorgt, maar niet altijd en niet in alle gevallen) een blijvende nood bestaat aan corrigerende mechanismen. Deze mechanismen moeten worden gedefinieerd vanuit de morele waarden van onze democratische samenleving. Regeringen zijn de enige instanties die deze mechanismen kunnen opleggen aan de markt, die zich van nature niet inlaat met morele overwegingen.
Voor gevallen van mensenmishandeling, zoals bijvoorbeeld de uitbuiting van mensen in Aziatische multinationals, is het duidelijk wat die morele waarden zijn. Ze kunnen worden samengevat in het aloude gezegde "Behandel een ander zoals jij door die ander zou willen worden behandeld.". Maar voor dieren is er nog steeds een gapende lacune in ons gemeenschappelijk waardenstelsel. Sommige mensen hebben de neiging om de waarden die we voor mensen hanteren eenvoudigweg uit te breiden naar (sommige) dieren, maar dat is niet echt bruikbaar als je de implicaties ervan in detail bekijkt. Anderen beschouwen dieren als voorwerpen, zonder enige intrinsieke waarde, en zullen dus geen graten zien in het incident van deze thread. De posities van de politieke families terzake liggen kilometers ver uit elkaar.
Maar één ding is wel opvallend : geconfronteerd met zware gevallen van dierenmishandeling, en dan vooral met beeldmateriaal hierover, volgt er steeds een unanieme reactie van afschuw, en lang niet alleen van de mensen die doorgaans progressieve standpunten innemen in verband met dierenrechten. De beelden van de veemarkt in Anderlecht veroorzaakten een ware storm van verontwaardiging. Zouden mensen dan toch instinctief een stuk empathie in zich hebben voor dieren, ongeacht hun bewuste filosofie of ideologie? Het is paradoxaal, want de consumptie van vlees en bont zit weer volop in de lift, en mensen weten maar al te goed wat daar achter schuilt. Alleen : ze zien het niet. Het hele fok-, transport- en slachtgebeuren speelt zich af buiten het gezichtsveld van de gemiddelde consument, die daardoor als het ware afstand kan nemen van de morele implicaties van zijn productkeuze. Net zoals het stervensprocess van mensen op een eeuw tijd bijna volledig werd afgeschermd, staat ook het doden van dieren voor consumptie veel minder dicht bij de leefwereld van de gemiddelde burger dan 100 jaar geleden. Was het dan vroeger allemaal zoveel beter? Ik denk het niet, maar die veehouder zou anno 1900 waarschijnlijk dichter bij zijn dieren hebben gestaan (letterlijk), en als die dieren leden onder zijn behandeling, dan zou hij dat leed met zijn eigen ogen hebben gezien. Die dieren zouden niet zomaar een nummer op een scherm of een blad papier zijn geweest. En misschien zou dat voldoende zijn geweest om zijn instinctieve empathie te activeren.
|
