Het einde van België: een berustend essay
 

Het einde van België

Ik merkte hier onlangs op dat er een frappant verschil is tussen het Vlaams-nationalisme en het Belgisch-nationalisme. Het Vlaams-nationalisme is een typisch volksnationalisme, waarbij de natie samenvalt met het volk, d.w.z. met een culturele, etnische gemeenschap die zich bedient van dezelfde taal, dezelfde media, dezelfde politieke partijen, etc. Het Belgisch-nationalisme is daarentegen een liberale variant van het nationalisme, waarin de natie neutraal staat ten aanzien van culturele, etnische en taalverschillen, m.a.w. waarin men 'burger' is in plaats van 'samenstellend lid van het volk'. Ik beken dat mijn voorliefde uitgaat naar de liberale variant, en dus naar België. In de liberale variant is het ook helemaal niet problematisch dat de burger het volkslied niet kent. Volksliederen zijn vreemd aan de liberale variant.

Toch ben ik ervan overtuigd dat België geen toekomst meer heeft. Ofschoon ik dat betreur, zie ik weinig heil in allerhande pogingen om het uiteenvallen van België af te remmen; evenmin lijkt het mij een goed idee dit fragmentatieproces te bespoedigen. Zowel de Franstalige dwarsliggers als de Vlaamse separatisten hebben dus ongelijk. Het schijnt mij verstandiger toe het verdampen van België te begeleiden, en wel op een dusdanige manier dat de negatieve neveneffecten van dit proces zo goed en zo kwaad als het gaat voor de drie regio's worden getemperd.

De Europese naties zijn ontstaan in een lange periode waarin taalverschillen in wezen geen rol speelden, of beter: geen rol konden spelen. België is daar een evident voorbeeld van. Het was in den beginne een staat waar het stemrecht beperkt was tot een kleine kliek machtige en rijke bourgeois die zich bedienden van een gemeenschappelijke taal: het Frans. In de loop van de negentiende en in de eerste helft van de twintigste eeuw verwierven echter ook gewone lieden het recht om te stemmen. Aangezien deze gewone lieden grofweg konden verdeeld worden in een Germaanse en een Romaanse groep, begonnen taalverschillen een steeds grotere rol te spelen in de politieke beslissingsapparaten. De eentalige Belgische natie van bourgeois was, politiek gesproken, een meertalige natie van gewone mensen geworden.

De evolutie naar taalhomogene staten is overal in Europa aan de gang. Ze verzinnebeeldt de democratisering van de bestaande naties. De constructies van adel en burgerij maken plaats voor de constructies van de gewone mensen. Als democraten zouden we deze evolutie moeten toejuichen. Om verscheidene redenen doen we dat niet allemaal: intellectuelen zijn bevreesd voor een kerktorenmentaliteit; de idee waarin natie en volk samenvallen heeft door toedoen van extreem-rechts een wrange bijsmaak gekregen; het volksnationalisme staat haaks op het vooruitgangsgeloof; etc. Het zijn valabele tegenargumenten, maar volgens mij houden ze geen steek. Die kerktorenmentaliteit is er vandaag ook al; het argument tegen extreem-rechts is al te emotioneel geladen; het vooruitgangsgeloof is een ideaal waaraan men eerder vasthoudt omdat men denkt dat het zijn plicht is, dan dat men er nog werkelijk in gelooft.

Het fragmentatieproces begeleiden dus. De pijn verzachten. Een beetje morfine. Palliatieve zorgen. Het lijden niet nodeloos rekken, maar de patiënt ook niet eigenhandig vermoorden. Het meest heikele punt hieromtrent is uiteraard de Sociale Zekerheid. Daar wens ik nog twee aparte paragrafen aan te wijden.

In de Sociale Zekerheid voltrekt zich precies dié evolutie die onomkeerbaar lijkt en zichzelf tot het bittere einde versterkt, los van remmende of bespoedigende ingrepen. Door de regionalisering van steeds meer bevoegdheden die een impact hebben op de input- en outputzijde van de Sociale Zekerheid, groeit de spanning tussen de federale Sociale Zekerheid en de verschillende regionale beleidsbeslissingen. Als Wallonië een ander beleid voert inzake controle op werklozen - overigens: hun volste recht - dan worden billijke verhoudingen tussen Vlaamse en Waalse bijdragers en gerechtigden scheefgetrokken. De Antwerpse professor Bea Cantillon stelt daarom voor de regionale beleidsbeslissingen beter te coördineren en eventueel een systeem in te voeren van straffen en beloningen, met als critera de efficiënte en de effectiviteit van het regionaal gevoerde beleid. Mijns inziens zijn dit slechts lapmiddeltjes, die nodeloos een nieuwe bureaucratie in het leven roepen. Het is een poging de federale organisatie van de Sociale Zekerheid kunstmatig in leven te houden. Leuk geprobeerd, maar zinloos.

De Sociale Zekerheid moet dus gesplitst worden. Maar niet linea recta. Het splitsen van de Sociale Zekerheid zou vandaag een sociaal bloedbad ontketenen in Wallonië en Brussel. De splitsing moet goed voorbereid worden en bij voorkeur plaatsgrijpen wanneer a) de 'nieuwe staten' vastliggen (zie verder); b) de EU bereid is het splitsingsproces, dat onvermijdelijke kosten met zich meebrengt, financieel te ondersteunen; c) de 'transfers' in evenwicht zijn. Dat laatste zal wellicht niet meer lang op zich laten wachten, aangezien de Vlaamse pensioenkosten door een fellere vergrijzing het huidige onevenwicht tussen de regio's meer dan waarschijnlijk teniet zullen doen.

Tot slot moet men zich de vraag stellen welke nieuwe staten we willen. De Brusselaars zijn terecht bezorgd over de enge grenzen die hun gewest is toegemeten. Grenzen die niet beantwoorden aan de realiteit, die de indrukwekkende invloedssfeer van de metropool Brussel grondig miskennen. De 'Vlaamse' gemeenten rond Brussel, veelal de facto tweetalig, zijn op talloze wijzen betrokken op de stad. Hun inwoners maken gebruik van de werkgelegenheid die Brussel (m.n. voor Vlaamse hooggeschoolden) genereert, van de culturele faciliteiten, van de infrastructuur, etc. Een miskenning van deze invloedssfeer dreigt van fiscale autonomie een vergiftigd geschenk te maken voor de Brusselaars: de Vlamingen in de rand zouden in zo'n scenario fiscaal niet bijdragen aan een stad waarvan ze wel de vruchten plukken. Dit is ontoelaatbaar. De grenzen van het Brusselse Gewest moeten eerst hertekend worden vooraleer er sprake kan zijn van een definitieve splitsing van het land.

Den Duisteren Duikboot, 7 december 2007

En waaruit haal je dit ?

-Verdamping=nva standpunt
-Elke minuut dat België bestaat verliest men, dus wel meteen splitsen en niet de lange pijn.
-Ipv de grenzen van Brussel te hertekenen de grenzen van Vlaanderen hertekenen.8-)

Er zijn weinig taalhomogene landen in Europa.

En... ik lees meer en meer dan staten afgedaan hebben.
Wel (grensoverschrijdende) concentraties rond grote steden/streken; zoals de regio Rijsel-Doornik-Kortrijk
en de regio rond Luik-Aken-Maastricht.

ik kan me hier grotendeels in vinden, alhoewel ik vind dat er sowieso nog een systeem van interpersoonlijke solidariteit moet bestaan, en vooral dat de uitbreiding van Brussel niet bespreekbaar is. ik werk in Brussel, ga soms naar de cinema in Brussel, beleef hier ook cultuur maar woon daar 40 km van, moet mijn gemeente dan maar bij Brussel gehecht worden? neen dank u.

Duikboot, dit is een interessante, vrij evenwichtige analyse, waarop ik graag gedetailleerd zou antwoorden.

Zeer jammer dat je je rustige, intelligente standpunt aan het eind inruilt voor het platvoerse imperialistische extremisme dat zo kenmerkend is voor de Brusselse burgerij. Dat maakt veel kapot.

Het toont aan dat je sympathie voor het "liberale Belgische nationalisme" niet goed ineenzit. Dat je de moderniteit die je zo treffend beschrijft zelf nog niet geaccepteerd hebt.

Op die basis kan er niet gepraat worden. Vergeet het. Wat je ermee zal bereiken is dat er meer en meer zal gepraat over de "levensnoodzakelijke uitbreiding" van Vlaanderen in plaats van die van de middelgrote provinciestad Brussel.

:roll: Noem mij één land in Europa waar er geen taal bestaat waar je heel het land door geraakt, meestal hebben ze gewoon twee moedertalen. In België niet, het enige land in Europa.

Groter vergrijzingseffect in Vlaanderen = meer pensioengerechtigden aan Vlaamse zijde = meer middelen van de SZ naar Vlaanderen. Uiteraard hangt ook veel af van de evolutie op andere domeinen (m.n. werkloosheid in Wallonië).

Waar moet deze grens dan precies getrokken worden? De faciliteitengemeenten? De huidige Brusselse buurgemeenten? Heel Halle-Vilvoorde? Een wijziging van de grenzen van het Brussels Gewest is in bepaalde opzichten contraproductief:

- omdat het de relatie tussen Vlaanderen en Brussel in de lengte van dagen dreigt te hypothekeren
- omdat door de grens te verleggen de huidige kunstmatige muur tussen Vlaams-Brabant en Brussel, twee gebieden die met elkaar verweven zijn, niet opgeheven wordt, maar enkel en alleen maar wat verder opgetrokken gaat worden. Tenzij je het hele gebied dat in de Brusselse invloedssfeer ligt gaat overhevelen, maar in denk niet dat er in Vlaanderen momenteel iemand te vinden is die bij een splitsing van het land bereid is om de nieuwe staatsgrenzen ter hoogte van Aalst, Mechelen en Leuven te leggen. Ook al omdat hiermee de nieuwe Vlaamse staat hiermee zwaar - en wellicht onherstelbaar - verminkt zou worden.

De beste oplossingen voor dit probleem:

- Brussels Gewest afschaffen en herintegereren in Vlaanderen, met behoud van de huidige taalwetten. Hiermee wordt de band tussen de stad en zijn achterland opnieuw hersteld en ook de Franstaligen in Brussel krijgen hiermee verzekerde garanties op vlak van taal en cultuur.

- Indien Brussel dit scenario verwerpt, kan een verregaande samenwerkingsvorm (eventueel in een confederaal verband) tussen beide eventueel een uitkomst bieden?

Catalanen en Friezen vinden het misschien ook niet leuk dat zij zich altijd moeten aanpassen als ze op reis gaan in Spanje of Nederland en Hongaren in Roemenië ook niet enz...

Uiteraard niet. Zoals ik al aangaf zijn de meeste naties ontstaan als constructies van de eentalige bourgeoisie en Europese adel. Die lagen niet wakker van taalverschillen. Maar uit wat is mag je nog geen norm afleiden.

Die economische regio's zijn ook niet absoluut. Bovendien mag de politieke organisatie gerust losgekoppeld worden van de economische, die als grondslag te vluchtig is.

Sta me toe op te werpen dat uw nogal rudimentaire onderverdeling van "Vlaams" en "Belgisch" nationalisme geen steek houdt: ook het Belgische nationalisme moest gekweekt worden met mythes, gemeenschappelijke verhalen en liederen (het volkslied), etc., net zoals een natie die eerder door "volksnationalisme" zou ontstaan zijn. In de praktijk zal een staatsnationalisme ook niet neutraal staan tov elke taalkundige of culturele minder- of meerderheid die er binnen zijn grenzen leeft.

Ik volg u echter wanneer u zegt dat het proberen tegen te werken van verschillen in visie tussen VL en WA, veelal neerkomt op de installatie van (nog) meer bureaucratie, die zelfs op den duur de oorspronkelijke doelstelling ("de SZ" zeg maar) in het gedrang brengt. Een begeleiding naar verantwoordelijkheid van alle participerende gewesten is daarom een betere optie.

Wat Brussel betreft: er is natuurlijk de invloedssfeer, maar het opzetten van een apart "land" met eigen sociale, culturele, ... instellingen is imho onrealistisch. Je krijgt dan immers gewoon een "België in het klein" met alle problemen vandien. Brussel als administratieve hoofdstad van Europa zie ik zeker zitten, net zoals andere landen ook een soort puur administratieve metropool als hoofdstad hebben. Het karakter van Brussel kan dan in onderling overleg (tussen VL, WA, anderen) tot stand komen, waarbij de aparte landen projecten financieren die in Brussel plaatsgrijpen (dat gebeurt in de praktijk nu toch al).

Die spreken allemaal perfect Nederlands/Spaans, want de openbare zaken zijn door ook meestal in de landstaal, hier hebt je dat absoluut niet, wij zijn het enige land in Europa waar er zo'n groot taalcontrast is. Op zijn minst opmerkbaar.

Waar die grenzen juist liggen, is moeilijk objectief te bepalen. Men zou kunnen werken met bestaande cijfers over pendelgedrag en enquêtes over het gebruik van de metropool. Veertig kilometer lijkt me inderdaad overdreven, maar de huidige grenzen schieten m.i. echt wel te kort en zijn het resultaat van een stiefmoederlijke en haast antistedelijke behandeling van de hoofdstad.

De 'openbare zaken' in Catalonië zijn uiteraard in het Catalaans, zoals die in bepaalde delen van Zwitserland in het Frans zijn en in andere in het Duits. Of vindt u dat iedereen zich maar moet aanpassen aan de eentalige eenheidsworst? Bedoelt u misschien dat de Vlaamse Beweging in de negentiende eeuw ongelijk had door zich te verzetten tegen de dominantie van het Frans?8O

Portugal en Ijsland zijn overigens de enige écht taalhomogene landen in Europa.

ALLE Catalanen spreken Kastiliaans! ALLE Zwitsers spreken Duits of Zwitsers, whatever, probeer dat eens in België toe te passen! België is het enige absoluut niet taalhomogene land, het enige land waar de taalgroepen uit mekaar zijn gegroeid!

Ik heb dat standpunt over Brussel al eerder uitvoerig behandeld in andere topics. Het is verre van platvloers, imperialistisch of extremistisch, maar gebaseerd op een nuchtere analyse van de invloedssfeer van de metropool en de noodzaak om de grenzen te hertekenen in functie van de sociologische realiteit, ten einde de stad niet te verstikken omwille van symbolische discussies over de 'Vlaamsheid' van het omliggende grondgebied. Ik ben overigens geen Brusselse bourgeois en ik heb ook niet de intentie het voor deze groep op te nemen. Ik klaag integendeel de Brusselse en Vlaamse bourgeois aan die zich in de Vlaamse rand heeft gevestigd en die wel profiteert van Brussel, maar tegelijk uit diens fiscale invloedssfeer wil blijven, wat vooral ten koste gaat van de armeren in Brussel.

Vroeger spraken alle VL ook FR maar plotseling zijn ze daarvan afgestapt (omdat ze een meerderheid zijn?)

Misschien komt ooit de dag dat de Catalanen zeggen; gotver... nu is het genoeg geweest (maar omdat ze met minder zijn, zou dat een beetje belachelijk zijn)

Nee als dat gebeurt DAN is het tijd dat ze zich afsplitsen, nu nog niet, ze zijn niet klaar, wij zijn daarentegen er helemaal klaar voor, de taalevolutie spreekt voor zich!