Politics.be - De sociale zekerheid onafhankelijk!

De enen willen de sociale zekerheid unitair houden, de anderen willen ze
splitsen. Maar niemand heeft al een derde mogelijkheid overwogen: de sociale zekerheid als niet-territoriale funktionele overheid onafhankelijk maken van elke territoriale of andere overheid. Dit is nochtans niet zover gezocht, want ondanks een aanslepende vorming van een Belgische regering blijft deze sociale zekerheid draaien omdat haar parastatalen worden bestuurd door de sociale partners (vakbonden, werkgeversorganisaties). Deze laatsten beheren deze sociale zekerheid zelfs heel efficiënt. Bewijs daarvan is dat de sociale zekerheid autonoom werkt. Een groot stuk van de nationale begroting gaat naar de sociale zekerheid, zodat die een minstens even grote invloed op het dagelijks leven heeft van de inwoners van dit land als de grondgebonden gewesten en de persoonsgebonden gemeenschappen. Je zou ze als het ware kunnen beschouwen als de "sociale deelstaat", naast de gewesten en gemeenschappen. Ook op gemeentelijk niveau funktioneren OCMW's als aparte "sociale gemeenteraden". En in dit land worden er al sociale verkiezingen voor de bedrijfsraden en ekonomische sektoren georganiseerd.

Als men de sociale zekerheid wil splitsen, welk argument is er dan nog tegen de privatisering ervan naar Amerikaans model? Iedereen kan dan immers zelf individueel kiezen bij welke verzekeringsmaatschappij hij/zij zich aansluit en voor zijn eigen pensioen zorgen. Als Vlamingen niet solidair hoeven te zijn met "luie, profiterende Walen", waarom zou een hardwerkende West-Vlaming dan solidair moeten zijn met een Antwerpse werkloze? Waarom zouden hardwerkende Walen dan nog solidair moeten zijn met de in Wallonië stempelende zus van Bart De Wever? Waarom zouden de rijken dan nog solidair moeten zijn met de armen? En als een rijke regio zich mag afscheiden van een arme regio om financiële redenen, waarom zouden rijken dan niet mogen verhuizen naar belastingsparadijzen om uit handen te blijven van een grijpgrage fiscus (of die zich nu Belgisch, Vlaams of Waals noemt)? Of dit "ieder voor zich" in dit geval ook een goed idee is valt te betwijfelen.

Komt daar nog bij dat de gewesten niet noodzakelijk de beste niveau's zijn voor een lokale responsabilisering. Als men een gewestelijke responsabilisering wil wegens de verschillen tussen de gewesten, waarom dan geen provinciale, gemeentelijke (zoals in Nederland), sektoriële en/of individuele responsabilisering? Een West-vlaamse gemeente met weinig werkloosheid heeft eveneens een andere aanpak nodig dan een Antwerpse gemeente met hoge werkloosheid, een inkrimpende sektor met veel werkloosheid heeft ook een andere aanpak nodig dan een groeiende sektor met weinig werkloosheid, en een laaggeschoolde individuele werkloze met kinderen heeft ook een andere aanpak nodig dan een hooggeschoolde individuele werkloze zonder kinderen.

Waarom deze sociale zekerheid niet omvormen tot een autonome volwaardige funktionele overheid voor alle sociale zaken, waarvan het "sociaal parlement" en de "sociale regering" worden verkozen tijdens sociale verkiezingen die samenvallen met andere verkiezingen? Deze sociale overheid wordt dan bevoegd voor alle sociale zaken (welvaart en de herverdeling ervan, gezondheidszorg, tewerkstelling,...). Als voorbeeld kun je de Nederlandse waterschappen gebruiken. Die zijn verantwoordelijk voor het drooghouden van Nederland en worden bij verkiezingen rechtstreeks verkozen door de bevolking. Tevens zou je de sociale zekerheid als volgt kunnen omvormen:

De huidige sociale partners (vakbonden, werkgeversorganisaties) kunnen dan als "sociale partijen" met een sociaal programma deelnemen aan de sociale verkiezingen. Tevens kunnen dan ook onafhankelijke kandidaten opkomen (bijvoorbeeld voorstanders van een basisinkomen voor iedereen of aanhangers van niet-traditionele vakbonden of werkgeversorganisaties). Die verkiezingen kunnen dan samenvallen met de federale verkiezingen.
De OCMW's worden dan omgevormd tot "sociale gemeenteraden" die deel uitmaken van de federale sociale zekerheid en die op hetzelfde moment als de gemeenteraadsverkiezingen worden verkozen, met dit verschil dat de lokale "sociale partijen" die erin zitten rechtstreeks door de inwoners van de gemeente worden verkozen.
De bedrijfsraden worden dan de bedrijfsmatige equivalenten van de "sociale gemeenteraden", met dit verschil dat die zich niet per gemeente maar per bedrijf organiseren. De sektoren kunnen dan worden beschouwd als de sektoriële equivalenten van de "sociale provincieraden".
De huidige parastaten (pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, invaliditeitsuitkeringen,...) worden dan omgevormd tot volwaardige "sociale ministeries". De huidige sociale ministeries (tewerkstelling, volksgezondheid,...) van de huidige territoriale overheden (federaal, gewestelijk, provinciaal, gemeentelijk,...) worden dan overgeheveld naar de "sociale deelstaat", evenals tewerkstellingsdiensten (RVA, VBAB,...) en diensten voor de volksgezondheid.
Ook binnen die sociale zekerheid is er dan een scheiding der machten (wetgevende macht, uitvoerende macht, rechterlijke/sanktionerende macht). De sanktionerende macht houdt zich dan bezig met betwistingen over sociale wetgeving, volksgezondheid en uitkeringen. De huidige arbeidsrechtbanken kunnen dan worden omgevormd tot volwaardige sociale rechtbanken.
De sociale zekerheid kan zich zelf federaal organiseren op zowel funktioneel, sektorieel, bedrijfsmatig als territoriaal vlak: gemeenten, bedrijven, provincies, sektoren, gewesten,... Ze kan een interpersoonlijke solidariteit dan in alle onafhankelijkheid kombineren met een gewestelijke, sektoriële, provinciale, gemeentelijke, individuele responsabilisering. Zo krijgt een "sociale gemeente" de nodige autonomie en financiële responsabilisering om een eigen beleid op maat te voeren. Een gemeente of sektor met hoge werkloosheid kan dan een andere beleid voeren dan een gemeente met lage werkloosheid, en tegenover een laaggeschoolde werkloze met kinderen kan dan ook een ander beleid worden gevoerd dan tegenover een hooggeschoolde werkloze zonder kinderen.
De sociale zekerheid kan kiezen voor een matrixstruktuur (op zijn minst funktioneel, sektoriaal en territoriaal), zodat in geval van overlappingen tussen de verschillende delen deze in gemeenschappelijke cellen kunnen samenwerken.
De sociale zekerheid wordt dan de overheid die voor de regelgeving van alle sociale zaken instaat. Ze kan bijvoorbeeld de regelgeving maken voor sociale wetgeving, arbeid, volksgezondheid, uitkeringen, aanvullende pensioenen, enz.
De sociale zekerheid wordt dan een "sociale deelstaat" met verregaande fiskale en andere autonomie die haar eigen "sociale belastingen" kan innen. Een deel van de huidige BTW wordt dan omgezet in "sociale BTW" die naar de sociale zekerheid gaat. Door deze "sociale BTW" op de konsumptie van iedereen kunnen de belastingen op arbeid (die dan ook naar de sociale zekerheid gaan) worden verminderd.

Dit systeem zou een aantal voordelen hebben:

De toch al tamelijk autonoom werkende sociale zekerheid krijgt dan een rechtstreekse demokratische legitimatie door de bevolking volgens het principe "no taxes without representation" (geen belastingen zonder vertegenwoordiging).
Je zou volgens dit systeem ook andere autonome funktionele overheden kunnen maken: voor infrastruktuur (wegen, spoorwegen, waterwegen, bruggen, havens,...), voor onderwijs, voor nutsvoorzieningen (de huidige intercommunales en een overkoepelende overheid), voor een onafhankelijke nationale bank, enz.
De macht en de risiko's worden zo meer verspreid, zodat niet alle macht bij eenzelfde overheid zit. Als een territoriale overheid er niet in slaagt om een regering te vormen kunnen niet-territoriale overheden toch verder werken, en omgekeerd. Zo worden risiko's verspreid doordat niet alle eieren in dezelfde mand liggen. Bovendien wordt zo de almacht van één enkele overheid op het individu teruggedrongen.
Zowel belgicisten als flaminganten krijgen dan gedeeltelijk hun zin: de sociale zekerheid valt dan niet meer onder de Belgische federale overheid, maar gaat evenmin naar de Vlaamse overheid: het wordt immers een zelfstandige overheid.
Indien andere landen op termijn dit voorbeeld volgen kan de sociale zekerheid van ons land eventueel een samenwerkingsverband of zelfs een (con)federatie aangaan met de autonome sociale zekerheden in andere landen. Zo kan ze aan schaalvergroting doen over de landsgrenzen heen, wat een voordeel is bij een vergrijzende bevolking. Op die manier kan er een sociale zekerheid op Europees niveau ontstaan met een interpersoonlijke solidariteit over de landsgrenzen heen.