[Nr.10]

Na de open ruimte te hebben verknoeid moeten de dorpskernen eraan.

Bedankt politici.
Voor het decennialange wanbeleid inzake stedenbouw, wonen, bouwen en verbouwen.
Hieronder het hele artikel, een beetje lang, maar zeer raak.

LINK

Edito
Lisa De Visscher - Hoofdredacteur

‘We zijn onze dorpen in ijltempo aan het verknoeien’, kopte De Standaard
eind vorig jaar. Nu de tentakels van de lintbebouwing, de verkavelingen en de
zonevreemde woningen de open ruimte langzaam hebben omarmd en
doodgeknepen, moeten de dorpskernen eraan geloven. Onder het mom van
verdichting verdwijnen beeldbepalende gebouwen in het centrum van een
dorp, om plaats te maken voor banale appartementen. Met het verlies van de
dorpse identiteit tot gevolg. Al zijn ‘identiteit’ en ‘dorps karakter’ vage en
vaak misbruikte begrippen.

Wat is een dorp eigenlijk? ‘Als we spreken over dorpen, bedoelen we het hele
scala van dorpen’, schrijft Edith Wouters in dit nummer naar aanleiding van
het onderzoek dat ze met Ar-tur voert in het kader van het Kempenlab
Dorpsarchitectuur. ‘We hebben het zowel over het krimpende gehucht of
kerkdorp, het dorp met knooppuntwaarde en ontwikkelingskansen, het
autonome, levendige dorp met weinig knooppuntwaarde, als over het sinds
lang verstedelijkte dorp. Juist die contextuele gevoeligheid is essentieel. Het
aansluiten bij het dorpse karakter, het zorgvuldig inpassen in de omgeving,
herkenbaarheid en vertrouwdheid blijken cruciale uitgangspunten voor
kwalitatieve dorpsarchitectuur.’

Elk dorp is anders en verdient dus maatwerk, zelfs als de problematieken
gelijkaardig zijn. De meeste dorpen worstelen namelijk met vragen rond
verdichting, mobiliteit en een stuitend gebrek aan werkgelegenheid. Vaak
ontbreekt een duidelijk centrum, lopen de kerken leeg en sluiten cafés, lokale
winkels en andere voorzieningen. Juist die plekken dus die de
dorpsgemeenschap smeden. Om dit gemeenschapsgevoel terug te krijgen,
heb je naast een beleid dat inzet op lokale verenigingen, zachte mobiliteit en
voorzienige masterplanning, gebouwen nodig die het dorp opnieuw een
identiteit geven. Vaak gaat het om kleine projecten zoals een school, een
ontmoetingscentrum, een coworkingruimte of simpelweg de heraanleg van
een centraal plein.

Ogenschijnlijk eenvoudige opdrachten maar in werkelijkheid is het
microchirurgie. Een voorzichtige ingreep die rekening houdt met de
gevoeligheden van het landschap en de plek. Gezien de schaal van een dorp
krijg je maar één kans. Eén miskleun kan het hele dorp verknoeien. Maar wie
beoordeelt het project en hoe? Welke typologieën heeft een dorp nodig? Kun
je een project met dezelfde criteria beoordelen in zowel een dorpse als in een
stedelijke context? Om deze beoordelingen te maken, missen de ambtenaren
bij de gemeente vaak de juiste instrumenten.

En dat begint al bij de opleiding. Jarenlang buigen studenten architectuur en
stedenbouw zich over allerhande problematieken binnen een stedelijke
context. Toch woont de helft van het land niet in de stad en willen ze er ook
niet wonen. In de praktijk is er een grote behoefte aan kennis over de
omgang met de structuur van een dorp, hoe je je kunt inpassen in het
bestaande weefsel, welke typologieën werken en welke niet. Ondertussen
bieden verschillende architectuuropleidingen – La Cambre, kuleuven, uliège –
ontwerpstudio’s aan waarin de problematiek van het dorp specifiek wordt
aangekaart.

Ook timmeren verschillende gemeentebesturen en architectuurorganisaties
aan de weg. Zo maakten Lommel, Olen en Nijlen al een beeldkwaliteitskader
en organiseerden de gemeenten in de Oostkantons zich gezamenlijk om de
hulp in te roepen van experts. Ook nemen steeds meer bewoners het heft in
handen om met interessante bottom-upinitiatieven kwalitatieve projecten te
realiseren, zoals De Standaard opmerkte, in Munkzwalm. In een land waar de
nevelstad oprukt, krijgt het dorp opnieuw een gezicht.