[jan hyoens]

publicatiedatum : 06-09-2003
Algemeen


De onderhandelingen over een kartel tussen N-VA en CD&V liepen af met een sisser en een kater voor Yves Leterme. De breuk was onverwacht. Te onverwacht. Er klopt iets niet in het verhaal over de voorzichtige paringsdans tussen de christen-democraten en het restant van het pure Vlaams-nationalisme, die uiteindelijk uitmondde in een brutale coïtus interruptus.





Het was om te beginnen al niet normaal dat de twee partijen aan elkaar begonnen te snuffelen. Nog geen jaar geleden hadden Geert Bourgeois en de zijnen immers een partij opgeblazen en een echtscheiding doorgevoerd met Vlaams-nationale geestesgenoten met wie ze decennia de Volksunie hadden gevormd. Maar die club, de Spiritisten, was volgens de latere N-VA'ers te links, te jong, te anarchistisch, niet rechtlijnig genoeg in de Vlaamse leer (schrappen wat niet past) bevonden, en dus werd er op eigen kracht verder gegaan.

Hier zit al een eerste onlogische stap: gesteld dat de Spiritisten inderdaad niet langer waardige verdedigers van het Vlaams-nationale gedachtegoed waren, en dus buiten moesten, waarom zou je je dan laten opslorpen in een kartel met christen-democraten waarvan het Vlaams-nationaal gehalte toch aantoonbaar minder sterk was dan dat van de Spiritisten? Nee, enige inhoudelijke logica ontbrak hier volledig.

De kartelbesprekingen hadden dan ook niet zozeer met inhoud, maar alles met strategie te maken. In hoofde van Yves Leterme was die vrij evident. Als nieuwe voorzitter is het zijn enige opdracht de zelfs in de oppositie nog steeds verder afkalvende CD&V minstens op een status-quo te houden, anders begeleidt men hem volgend jaar, naar eigen zeggen, met een bos bloemen en een fles port naar de uitgang. CD&V is, om in voetbaltermen te spreken, geëvolueerd van een ploeg die decennialang het politieke speelveld gemonopoliseerd heeft naar een degelijke subtopper, maar wel een stuk onder de rode en de blauwe ploeg, die onder elkaar het kampioenschap betwisten. De ploeg van Leterme is voorlopig veroordeeld tot wat kritisch geroep van op de tribunes.

Naast heel wat andere redenen had Leterme ook gezien dat de vooruitgang van blauw en rood mee te danken is aan hun vermogen nieuwe spelers in het veld te zetten die ze bij andere ploegen wegplukten, zonder dat het publiek dat nog echt als iets negatiefs ervoer. Overloperij is een term geworden die alleen in de Wetstraat zelf nog negatieve reacties losweekt. En nog beter is het systeem-Stevaert, bewezen tijdens de laatste verkiezingen, waarbij je direct met twee ploegen samen op het veld komt.

Leterme hoopte met de N-VA hetzelfde te bereiken. Zelfs met het risico dat zo'n kartel CD&V in de beeldvorming nog een beetje verder rechts van het centrum zou positioneren, en ook al oogt het duo Leterme-Bourgeois iets minder swingend dat de tandem Stevaert-Anciaux, toch moest het eindresultaat minstens goed zijn voor een paar procenten meer, net genoeg om CD&V weer aansluiting te doen krijgen bij de grote twee.

Bij Geert Bourgeois was de gretigheid voor dat scenario stukken minder. Zijn partij is immers ontstaan uit het credo 'liever klein en zuiver', volgens de aloude en genetisch ingebakken tradities van het kaakslagnationalisme, waarvoor een gesprek met een andersgezinde alleen al een overduidelijk bewijs van verraad aan de goede zaak is. Maar Bourgeois kon niet anders, want N-VA bleek net iets te zuiver en dus te klein om de kiesdrempel te halen, waardoor hij moederziel alleen in het parlement terechtkwam. Dat kostte hem de frustratie van enkele van zijn plots werkloze topkaders en zadelde hem bovendien op met een bijna onoverkomelijke handicap voor de volgende Vlaamse verkiezingen. Vermits de N-VA niet in beide kamers vertegenwoordigd is, valt ze buiten het systeem van partijfinanciering, en zou ze dus zonder centen aan de campagne moeten beginnen, een ondoenbare zaak.

Het waren dan ook in de eerste plaats geldgebrek en de ambitie van zijn mensen, die hun politieke passie ook graag in een mandaat vertaald zagen, die Geert Bourgeois naar de onderhandelingstafel dreven, veel meer dan een plotselinge openbaring dat de toekomst van een liefst onafhankelijk Vlaanderen het best gediend was door een kartel CD&V - N-VA.

Hoe dan ook bleef het motto dat het moest gebeuren op de manier waarop egeltjes vrijen: heel voorzichtig. Geert Bourgeois, zelfs in normale dagen al gerekend tot de grootste kommavreters van de Wetstraat, wist dat hij op een slappe koord liep. Enkele N-VA-afdelingen vonden deze oefening immers verraad aan de Vlaamse zaak en stonden al op het punt hun koffers te pakken en een overstap naar het Blok te overwegen. Ook ontstond er vrij snel een tweedeling tussen de kaders die wel een verkiesbare laats op de lijst zouden krijgen en de anderen. Het maakte de oefening er niet makkelijker op, en de oefeningen in tekstexegese inzake garanties voor Vlaamse staatshervorming die erop volgden waren eigenlijk hilarisch. Zelfs de spaghetti die Bart De Wever tijdens een van de onderhandelingsrondes in zijn keuken klaarmaakte, vermocht daar niets aan te veranderen.

Officieel zou de deal afgesprongen zijn toen verleden maandag in een mail van CD&V-onderhandelaar Jo Vandeurzen het woord 'garantie' ontbrak in een zin over de staatshervorming. Ook een weifelende achterban en de onoplosbaarheid van de Brusselse situatie, waar de lokale afdelingen op voet van oorlog leven, zouden de besprekingen spaak hebben doen lopen.

Het was in ieder geval voldoende om Geert Bourgeois, wiens politieke bestaan valt of staat met een imago van radicaliteit en beginselvastheid, te doen besluiten het voorstel enkel voor te leggen aan zijn partijbestuur, maar het niet te verdedigen. Het werd dan ook probleemloos van tafel geschoven.

Tot grote bitterheid en woede van Yves Leterme, die ook wel leukere manieren kent om de afgelopen stralende zomerweken door te brengen, en die besefte dat deze eerste nederlaag niet direct een opsteker voor zijn nog prille voorzitterscarrière was. "Had ik me dan een korte broek, een kaalgeschoren kop en een vendel moeten aanschaffen?", vroeg hij zich vertwijfeld af, niet begrijpend waarom er over dergelijke toch oplosbare meningsverschillen een breekpunt was gekomen.

Leterme heeft gelijk, de officiële redenen volstaan niet om deze breuk te verklaren. Maar wat is er dan wel gebeurd? Laten we voor de sport even de klassieke deductiemethode van Sherlock Holmes toepassen.

Waarom was Geert Bourgeois gedwongen om te onderhandelen? Voor het geld, want alle andere elementen speelden in het nadeel van zo'n onderhandeling: hij kon voor de rest alleen maar zuiverheid verliezen en persoonlijke macht inboeten.

Vraag: waarom kon Geert Bourgeois zich dan na weken gedwongen onderhandelen plots toch afzetten tegen een compromis dat in normale omstandigheden door een N-VA-bestuur wel geslikt zou zijn?

Deductie: er was geen dwingende reden meer om het compromis toch te aanvaarden.

Deductie: ergens moet Geert Bourgeois de zekerheid hebben gevonden dat zijn ergste probleem, het gebrek aan centen voor de partij en de komende campagne, opgelost zou geraken.

Deductie: aangezien rijke mecenassen zeldzaam en wettelijk zo goed als onmogelijk zijn geworden, moet dat geld ergens anders vandaan komen.

Deductie: stel dat rood en blauw, die daarvoor over een voldoende meerderheid beschikken, beslissen om de wet op de partijfinanciering te herzien, zodat N-VA toch aan de middelen geraakt om zelfstandig de campagne in te gaan, en dat even tussen neus en lippen laten weten aan Geert Bourgeois, dan heeft die geen dwingende reden meer om een kartel aan te gaan.

En waarom zouden rood en blauw dat doen? Omdat het een geringe prijs zou zijn om een verdeel-en-heersstrategie tegen CD&V te financieren. Let wel: al het bovenstaande wordt voorlopig nog niet ondersteund door feiten, maar valt onder de pure noemer van speculatieve deductie. Maar toch: is het niet elementary, my dear Leterme?




Stel dat rood en blauw beslissen om de wet op de partijfinanciering te herzien, zodat N-VA toch aan middelen geraakt om zelfstandig de campagne in te gaan, en dat tussen neus en lippen laten weten aan Geert Bourgeois. Waarom dan nog een kartel?