Enige tijd na de dood van de laatste apostel begonnen religieuze leiders gewillig hun zienswijze inzake hun verhouding tot de wereld te veranderen. Ze begonnen zich een koninkrijk voor te stellen dat niet alleen in de wereld was, maar er ook deel van uitmaakte. Een beschouwing van de manier waarop religie en politiek in het Byzantijnse Rijk --- het Oost-Romeinse Rijk met Byzantium (nu Istanbul) als hoofdstad --- met elkaar waren verweven, zal leerzaam blijken.
In een samenleving waarin religie van oudsher een belandrijke rol speelde, bezat de Byzantijnse kerk, met Byzantium als middelpunt, aanzienlijke macht. De kerkhistoricus Panayotis Christou merkte eens op: De byzantijnen bezagen hun aardse rijk als een afbeelding van het koninkrijk van God. De keizerlijke macht deelde die zienswijze echter niet altijd. Als gevolg daarvan was de verhouding tussen kerk en staat soms stromachtig. The Oxford Dictionary of Byzantium zegt: De bisschoppen van Constantinopel [of Byzantium] vertoonde een breed scala van gedragingen, zoals lafhartige onderdanigheid aan een machtig heerser ... vruchtbare samenwerking met de troon ... en krachtig verzet tegen de keizerlijke wil.
De patriarch van Constantinopel, het hoofd van de Oosterse kerk, werd een zeer invloedrijke figuur. Hij was het die de keizer kroonde en hij verlangde daarom dat deze een loyale verdediger van de orthodoxie was. De patriarch was ook erg rijk omdat hij de enorme rijkdommen van de kerk beheerde. Hij ontleende zijn macht evenzeer aan zijn autoriteit over de ontelbare monniken als aan zijn invloed op de leken.
De patriarch was vaak bij machte de keizer te trotseren. Hij kon met excommunicatie dreigen, en zo in naam van God zijn wil opleggen of zijn toevlucht nemen tot andere methoden waardoor de macht van een keizer gebroken kon worden.
Met de geleidelijke achteruitgang van het burgelijk bestuur buiten de hoofdstad werden de bisschoppen vaak de machtigste mannen in hun stad en kwamen ze op één lijn te staan met provinciestadhouders, die met hun hulp werden gekozen. De bisschoppen schonken aandacht aan rechtszaken en wereldlijke zakelijke aangelegenheden wanneer de kerk erbij betrokken was, en soms zelf wanneer dit niet zo was. Een factor die daarbij meespeelde was dat het aantal priesters en monniken, die allemaal onder hun plaatselijke bisschop stonden, in de tienduizenden liep.
Ja, de geschiedennis herhaalt nu weer , maar nu speelt de Islam een grote rol in.
Groet Ronny
|