Tot nog toe lijkt alles de goede kant op te gaan. Het was te verwachten dat doorwinterde politici, burgemeesters enz die duidelijk lijden aan metaalmoeheid, zich zouden roeren in een andermaal nakend verkiezingssucces van het VB. Maar alle kanonnen worden uit de kast gehaald. Het VB gaat een zware tijd tegemoet zoveel is wel zeker.
Het zal me benieuwen wat de reacties gaan zijn bij de partijtop zelf, als ze slechts minimale resultaten zullen behalen (een coalitie VB met een onbekend partijtje bv behoort zeker tot de mogelijkheden). Maar het cordon sanitaire gaat niet massaal doorbroken worden. En dat is maar goed ook!
Het waarom volgt hieronder
bron.
Walter Zinzen (HUMO eindejaarsvragen 2004, belangrijkste negatief):
‘Eén miljoen Vlamingen die zichzelf op 13 juni ll. een brevet van racisme gaven: de wereldwijde doorbraak van ‘eigen volk eerst'.
Al enkele decennia toont de opmars van extreemrechtse partijen in de kernlanden van de wereld aan hoezeer we te maken hebben met een politiek economische crisis. In Vlaanderen toont die crisis zich op de meest pregnante wijze. Om het VB van de macht te houden moet een coalitie worden aangegaan tussen vrijwel alle democratische partijen. En die slaagt er niet in de opmars van het VB tegen te houden.
Velen beweren daarom dat er weinig anders op zit dan het VB mee in het bad te nemen, het naar de mond te praten of ermee samen te werken. Het cordon sanitaire zou enkel averechts werken: het maskeert slechts het falende beleid en schoffeert zijn kiezers. Het VB blijft immers vooruitgaan.
Dat is echter een vergissing. Het cordon sanitaire is een kwestie van ethische principes:
met racisten, neofascisten en sympathisanten van neonazi's sluit men geen akkoorden, punt. Maar het is tegelijk ook meer dan dat. Enkel in een radicale verdediging van de democratie (de geest van het cordon sanitaire) ligt vandaag ook de oplossing van de schijnbare patstelling. Die patstelling is immers weinig meer dan de prijs die men betaalt voor het opgeven van de grote verhalen.
De voedingsbodem van het VB
De ideologie van het VB appelleert aan het misnoegd zijn over drie (groepen van) politiek economische toestanden.
1) Het etnische en culturele nationalisme van het VB spreekt vooral mensen aan die zich door werkloosheid, flexibilisering, falend stedenbeleid en vergrijzing in een situatie van anomie en onzekerheid bevinden. Door identificatie met een etnische of culturele groep winnen zij aan psychologische zekerheid. Het afzetten van die identiteit tegenover die van migranten geeft hen een (geperverteerd) gevoelen van macht.
2) Daarnaast komt het antimigrantenpopulisme van het VB tegemoet aan hen die zich misdeeld voelen in een onder druk staande welvaartstaat en daardoor vreemdelingen bezien als profiteurs en bedreiging van de eigen leefwereld.
3) En als laatste bron van succes beantwoordt het autoritaire populisme van het VB het zich politiek miskend voelen door het centrisme van de politieke partijen. Doordat democratische partijen zich willen omvormen tot volkspartijen schuiven zij steeds meer op naar het centrum van waaruit enkel nog populair doen stemmenwinst oplevert. Daarin worden zij ondersteund door de massamedia. Maar daardoor vergeten zij ook hun bestaansreden en veroorzaken zij een legitimiteitscrisis.
Het belang van grote verhalen
Vermelde voedingsbodem van het VB wordt dan ook al te gemakkelijk en al te vaak toegeschreven aan (de gevolgen van) ‘natuurlijke' processen (gemoeid met de schijnbaar alles overstijgende ‘globalisering') die bijgevolg geen al te ideologische interpretatie behoeven.
Die naturalisering en het door de partijen zelf gekozen centrisme veroorzaken en legitimeren elkaar wederzijds. Dat verstomt het politieke debat, neutraliseert het georganiseerde meningsverschil, en zorgt ervoor dat partijen zich steeds minder verzetten tegen de steeds verdergaande uitholling van de maakbaarheid van de samenleving. "Zonder duidelijke verschillen geen keuze, zonder keuze geen macht voor het volk. Als kiezers ook tot deze vaststelling komen keren ze zich resoluut van het politieke systeem af. Wie kan ze terugbrengen?", zo sloeg Carl Devos de spijker op de kop in De Standaard van 23 december 2004.
Dat maakt dat de oriëntatie - ideologie en strategie - van de politieke partijen geen evidentie is maar net uit hoofde van de democratie een bron van mogelijke verandering is die heel wat kiezers van het VB terug zou kunnen overtuigen. Het zou hen immers terug meer politieke erkenning en een gevoel van betrokkenheid opleveren.
Het verdedigen van de democratie impliceert bijgevolg helemaal geen bevriezing noch verdediging van de bestaande politieke toestand. Net integendeel. Het is de eerste stap naar een willen analyseren en verduidelijken van de aanpak van vermelde voedingsbodem - het erkennen van de prijs die werd betaald voor het opgeven van de grote verhalen en het willen restaureren van de noodzakelijke voorwaarde van eender welke zinnige politiek: de maakbaarheid van de samenleving. Partijen dienen m.a.w. hun bestaansreden opnieuw te onderzoeken en te zorgen voor meer ideologische duidelijkheid.
Misleiding, overtuigen en informatie
Maar dat is niet het enige dat een verdediging van de democratie vermag.
Tussen programma en propaganda van het VB is sprake van populistische misleiding van de kiezer. Het VB zegt dikwijls niet wat het zelf denkt. Populistisch naar de kiezer, extreemrechts achter de schermen.
Dat ondergraaft enerzijds de idee dat ondanks wijdverspreide xenofobie het electoraat van het VB overtuigd is van zijn programma en ideologie en dat suggereert anderzijds dat de verleiding van ‘een niet zo extreme partij' bij het electoraat van andere partijen op heel wat verkeerde aannames en drogredenen berust.
Het is ook zo dat mede onder druk van commercialisering zowel onderwijs als media onvoldoende integraal en fundamenteel gericht zijn en bijgevolg ofwel te weinig ofwel foutieve politieke informatie verspreiden, in het bijzonder over het VB.
Spreken over het VB en zowel diens kiezers als rechtgeaarde democraten confronteren met het werkelijke programma én doelbewuste misleiden van het VB kan wel degelijk overtuigen. Het kan baten, vooropgesteld dat die confrontatie berust op het hele verhaal en op correcte feiten. Tot op heden deed men dat niet teveel, maar juist veel te weinig. Ook dat is een deel van de prijs die men betaalde voor het opgeven van de grote verhalen.