Arie Oostlander, gewezen europarlementariër voor het CDA en rapporteur voor het kandidaat-lid, vindt ook dat de erkenning er moet komen voordat Turkije definitief toetreedt, maar hij weet hoe gevoelig dit onderwerp ligt. Een rechtstreekse benadering werkt niet, zegt hij. Tegelijkertijd moet deze erkenning wel het sluitstuk zijn van het europeaniseringsproces. Aan de hele taboesfeer rond de kwestie ligt volgens hem een geweldig schuldgevoel ten grondslag. Het is een groot nadeel dat de Turkse staat een product is van etnische zuivering. Een paar jaar geleden heeft hij weleens openlijk aan de Turken gevraagd of zij zich minder achtten dan de Duitsers. Die hebben immers uitvoerig spijt betuigd voor de holocaust in de Tweede Wereldoorlog. Er kwam geen rechtsreeks antwoord. Oostlanders uitspraak is ook opgenomen in een resolutie die door het Europees Parlement is aangenomen. “We moeten ernaartoe werken dat de Turken trots kunnen zijn op het in het reine komen met hun verleden”, stelt Oostlander.
“Maar daarbij is het heel belangrijk voor de Turken om geen gezichtsverlies te lijden. Het is allemaal een kwestie van eer.” De ex-europarlementariër gaat uit van een positieve maar strenge benadering. Hij vindt dat de Europese en Nederlandse regeringen niet te zachtzinnig moeten zijn in het volharden in hun eisen. Anders krijg je de problemen achteraf. Maar veel Europese politici en partijen willen Turkije enthousiast tegemoet treden omdat ze zo goed hun best doen. Oostlander vindt dat geen goede zaak. In zijn rol als rapporteur heeft hij gemerkt dat Turken hem juist serieus namen omdat hij staat voor zijn zaak. Soft gedrag dwingt geen respect af.
Ook Ton Zwaan van het centrum voor genocide denkt dat het belangrijk is dat Turkije zich rekenschap geeft van de negatieve kanten van haar geschiedenis. Erkenning van de Armeense genocide kan de betrekkingen met het buurland Armenië verbeteren. Net als bij de Joden na de Tweede Wereldoorlog is het belangrijk voor de miljoenen Armeense nabestaanden over de hele wereld om hun verleden te kunnen verwerken. Maar het is ook van belang voor de Turkse democratie en het verminderen van de pijn onder groepen Turken. Ook zij hebben geleden onder een verwrongen democratisering die met veel dwang en geweld gepaard ging en waarbij bevolkingsgroepen in de knel kwamen.
Het is voor de Turkse bevolking belangrijk om openlijk te kunnen spreken over de gewelddadige omgang met etnische minderheden in het verleden. Deze vrijheid van spreken over het verleden past binnen het westerse democratisch model.
Volgens Oostlander kan Europa dus nu maar beter tegen Turkije zeggen waar het op aankomt, in plaats van te verwachten dat dit land het over zeven of acht jaar wel begrepen heeft. Er ligt in de toenadering tussen Turkije en Europa een kans voor de hele Turkse samenleving om de democratie op een andere manier in te richten.
“Maar”, stelt Zwaan, “wie het verleden ontkent blijft erin gevangen en, wie het verleden erkent kan zich ervan bevrijden”.
|