Artsen Zonder Grenzen steunt 0110
Er zijn momenten in het leven, ook in het leven van een organisatie, waarop zwijgen gelijk staat met opgeven, met verraad plegen tegenover de filosofie waar we achter staan, tegenover allen die ons helpen bij de verwezenlijking van ons werk. Dat gevoel hadden we na de Zwarte Zondag van de parlementaire verkiezingen in 1991. Daarom verspreidden we toen een affiche met als titel: "Wij verzorgen ook zwarten en Arabieren. Indien dit u stoort, stort dan geen geld".
Vandaag, 15 jaar later, worden er dreigementen geformuleerd aan het adres van de artiesten die een week voor de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2006 gaan feesten voor tolerantie. Een politieke partij die zich aangesproken voelt door het 0110-feest voor de tolerantie laat verstaan dat die artiesten rekening moeten houden met een verlies aan inkomsten.
Artsen Zonder Grenzen steunt 0110, ook al zijn wij geen artiesten. Als er tegenwoordig een prijs staat op het innemen van een ondubbelzinnig standpunt voor tolerantie, dan zijn wij bereid om die prijs te betalen. Daarom ook namen wij zopas het initiatief om bovengenoemde affiche opnieuw over gans België te verspreiden.
De actie van Artsen Zonder Grenzen, en humanitaire actie in het algemeen, is geworteld in de waarde van medemenselijkheid. Onze eigen waardigheid als mens is afhankelijk van de waardigheid van onze medemens: als wij niets ondernemen tegen de mensonwaardige omstandigheden waarin anderen moeten leven, dan tast dat onze eigen waardigheid aan. Voor die waarde bestaat een prachtige maar moeilijk vertaalbare uitdrukking in het Xhosa en het Zulu: Ubuntu. In het denken van de Joods-Franse filosoof van Litouwse afkomst Emmanuel Lévinas staat het begrip Alteriteit centraal: het definitief 'anders zijn' van de ander, het onvermijdelijke appèl van de ander op mijn verantwoordelijkheid. Deze universele waarde is essentiëel voor de humanitaire actie.
Tolerantie is de ondergrens van medemenselijkheid: wie het 'anders zijn' van de ander niet tolereert, zal zich niet aangesproken voelen door het lijden en de uitsluiting van de ander. Een organisatie die steunt op de waarde van medemenselijkheid kan niet geworteld zijn in een intolerante samenleving.
Er zijn wellicht mensen die Artsen Zonder Grenzen steunen en tegelijkertijd steun geven aan partijen en politici die het 'anders zijn' van een deel van onze bevolking als belangrijkste politiek probleem naar voor schuiven. Blijkbaar bestaat er tegenwoordig in onze samenleving een stroming, een groep mensen voor wie medemenselijkheid buiten de landsgrenzen en intolerantie en discriminatie binnen de landsgrenzen probleemloos samen gaan.
Voor ons zijn intolerantie binnen de landsgrenzen en medemenselijkheid buiten de landsgrenzen niet verzoenbaar. Wij zijn Artsen Zonder Grenzen. Wij staan voor medemenselijkheid, wij staan voor tolerantie in overtreffende trap, zowel binnen als buiten de landsgrenzen.
Wij zijn het gewend om te werken in samenlevingen waarin intolerantie en uitsluiting primeren. De getuigenissen van overlevenden in kampen in Darfur, bijvoorbeeld, gaan over doodslag, verkrachting en foltering met als voornaamste reden het fundamenteel 'anders zijn' van de slachtoffers in de ogen van de daders. Is er een wezenlijk verschil tussen het 'anders zijn' van slachtoffers in Darfur en recente slachtoffers in Brugge en Antwerpen? Het schaalverschil is vanzelfsprekend bijzonder groot, maar ook het conflict in Darfur is op veel kleinere schaal begonnen. Net zoals de genocide in Rwanda. Zoiets begint altijd in het klein.
Daarom willen we ook nu onze stem laten horen. Artsen Zonder Grenzen is geen organisatie die zwijgt. Het verschil tussen pure liefdadigheid en ware humanitaire actie schuilt ook in de bereidheid om te getuigen. Wij nemen geen genoegen met het aanbrengen van pleisters op een open wonde, wij vertellen ook uit welke geweerloop de kogel gekomen is. Wij hebben geen pasklare oplossingen, wij vertellen wel hoe, volgens onze ervaringen op het terrein, het probleem in elkaar zit. Voor sommige groeperingen is dat voldoende om te proberen ons het zwijgen op te leggen. Wij ervaren de commotie rond 0110 als een poging om onze samenleving het zwijgen op te leggen. Er zijn ongetwijfeld veel goede redenen om te zwijgen: geen olie op het vuur gooien, niet bijdragen tot een verdere polarisatie, enzovoort. Maar er is een nog veel betere reden om nu te spreken: simpelweg om het recht om te mogen spreken te verdedigen.
Gorik Ooms
Algemeen Directeur van de Belgische sectie van Artsen Zonder Grenzen