Op dit deelforum bestaan verschillende interpretaties van het begrip “democratie”. Ik probeer een beetje klaarheid te scheppen. Ik onderscheid, grofweg,
drie lezingen:
1. de
vormelijke lezing: “democratisch” is een vormkenmerk en staat eenvoudigweg synoniem voor “goedgekeurd bij meerderheidsinstemming”
2. de
inhoudelijke lezing: de democratie staat voor welbepaalde universele rechten en vrijheden, en een welbepaald staatsbestel
3. de
nationalistische lezing: democratie als volkssoevereiniteit; deze interpretatie neemt aan voor waar dat er in de wereld verschillende volkeren zijn te onderscheiden, op een tamelijk eenduidige manier, en dat er sprake is van democratie als een volk soeverein is, i.e. zelf kan beschikken over zijn toekomst.
In de praktijk gaan D1 en D2 gewoonlijk samen: een regime dat D1 respecteert garandeert in de regel ook D2. De ratio achter D3 daarentegen, beschouw ik als schadelijk voor zowel D1 als D2.
D1 is eenvoudig en (daarom?) intuïtief aantrekkelijk. Welk goed kan er bestaan buiten hetgeen de meerderheid van de betrokkenen als goed beschouwen?
D1 stelt dat de inhoud van het goede historisch en cultureel veranderlijk is, en dat er geen vast ijkpunt daarvoor bestaat. We moeten niet zo arrogant zijn dat wij D2, onze inhoudelijke invulling van de democratie, hier en nu, als universeel geldend beschouwen.
Maar D2 heeft ook een zekere graad van vanzelfsprekendheid: wij zijn niet geneigd om een bestel democratisch te noemen, waarin bijvoorbeeld foltering bestaat, of de scheiding van kerk en staat niet wordt gerespecteerd – zelfs al gaat een meerderheid van de betrokkenen daarmee akkoord.
D2 gaat ervan uit dat de meerderheid niet kan tornen aan bepaalde rechten van het individu.
Het D3-vertoog beschouw ik als nefast voor de democratie (zowel D1 als D2). D3 ontkent namelijk op subtiele wijze de gelijkheidsgedachte die ten grondslag ligt aan D1 en D2. D3 verheft de tijdelijke meerderheid van kiesgerechtigde burgers binnen historisch bepaalde grenzen tot het Volk. Daaruit komen dan uitspraken voort als: de Vlaming heeft rechts gestemd, maar hij krijgt een linkse regering. Dat impliceert met andere woorden, dat de linkstemmende burgers in Vlaanderen maar halve Vlamingen zijn. Want dé Vlaming heeft rechts gestemd. Van daar is het nog een kleine stap om de linksstemmende burger in Vlaanderen als volksvreemd te bestempelen.
D3 ontkent zowel de gelijkheid van de burgers (er zijn échte en slechte Vlamingen),
als de natuurlijke verdeeldheid van de burgers. De democratie, D1 als D2, erkent dat de burgers in wezen verdeeld zijn; dat de onenigheid de maatschappelijke “natuurtoestand” is, en dat die verdeeldheid recht moet worden gedaan. D2 gaat daarin verder dan D1. D3 ziet dat anders: diegenen die het niet eens zijn met de meerderheid, behoren niet tot het volk.
D1 en D2 kunnen worden verzoend, als we de D1-meerderheid beschouwen als een meerderheid van alle betrokken burgers, en daarbij "betrokken" voldoende ruim interpreteren: betrokken zijn ook de komende generaties. (zie eventueel de topic op de debatclub
http://forum.politics.be/viewtopic.php?t=5323 )
Tot zover, voorlopig, mijn poging om het verschillend gebruik van het begrip “democratie” uit te klaren, en daar meteen een oordeel uit te spreken. Ik hoop dat we in deze topic verder kunnen zoeken naar wat we eigenlijk bedoelen, elk, wanneer we het woord "democratie" in de mond nemen. Naar mijn mening wordt de term veel te licht gebruikt.