[Jos Verhulst]

Oorspronkelijk geplaatst door Superstaaf®

Wel of niet bindend en al dan niet opkomstplicht, zijn toch geen onlosmakelijk met elkaar verbonden geplogenheden?
Ik pleit hier niet voor stemplicht, verre van.
De huidige Belgische politici zijn echter als de dood om opkomstplicht af te schaffen voor de vertegenwoordigende verkiezingen. Nu geen opkomstplicht inroepen, toont duidelijk aan welk belang ze aan referenda hechten.

Uiteraard bestaat er tussen de opkomstplicht en het bindend karakter van het referendum geen logische link. Maar die link wordt wel gelegd door de SP.A, zodat er wel een politiek verband bestaat.

Even terzijde: in een andere discussie las ik een argument pro opkomstplicht dat me ietwat aansprak.
1/Strikt beschouwd is opkomstplicht niet hetzelfde als stemplicht
2/Het garandeert min of meer dat je niet kan thuisblijven b.v. onder b.v. fysieke dwang.

Dit argument lag ten grondslag aan de oorspronkelijke eis van de de BWP (in 1885) om de stemming 's zondags te laten plaatsvinden. Stemmen op een werkdag betekende, dat de patron je onder druk kon zetten om aan je stemrecht te verzaken. Tegelijk eiste de BWP echter stemrecht.

Vanuit theoretisch oogpunt kun je het argument trouwens ook omkeren: indien het slecht is om mensen onder druk te zetten om niet te gaan stemmen, is het dan niet even slecht om mensen onder druk te zetten om wél te gaan stemmen (je kan wel zeggen dat opkomstplicht niet hetzelfde is als stemplicht, maar opkomstplicht oefent wel druk uit; veel mensen verwarren trouwens opkomstplicht en stemplicht)? Door niet te gaan stemmen mandateer je eigenlijk je medeburgers om voor jou te beslissen. Dat kan onder omstandigheden een volstrekt rationele optie zijn, en de kiezer moet het recht hebben om desgewenst voor zo'n mandatering te opteren. En ik zie geen reden waarom zo'n optie voor mandatering verplicht in het verborgene zou moeten gebeuren.

Dit soort argumenten moet je altijd toetsen op hun praktische relevantie. Je zou bijvoorbeeld in de kieswet de bepaling kunnen opnemen, dat je niet mag gaan stemmen gekleed in een wijde mantel, omdat onder die mantel zich iemand zou kunnen verschuilen die dwang op je uitoefent en die in het stemhokje je stemgedrag wil controleren. De kieswet omvat geen bepaling tegen het stemmen in wijde mantels, omdat het gevaar weliswaar theoretisch denkbaar is doch in de praktijk niet voorkomt. Iets analoogs geldt voor het argument hierboven: theoretisch denkbaar maar in de praktijk niet relevant. In de overgrote meerderheid van de West-Europese landen bestaat geen opkomstplicht, en je hoort daar niet klagen over mensen die onder druk worden gezet om niet te gaan stemmen.

Anderzijds zie je dat in België, waar zogezegd opkomstplicht geldt, toch pakweg 10% van de kiesgerechtigden hun voeten vegen aan die plicht. Die 10% worden niet vervolgd.

Het gaat dus om een wet die enerzijds niet wordt toegepast, die anderzijds niet dient waarvoor ze geacht wordt te dienen. De opkomstplicht heeft in werkelijkheid twee doelen: een ideologisch doel (de legitimiteit van de particratische verkiezing verhogen door het aantal stemmers opwaarts te forceren) en een partijpolitiek doel (de belangen behartigen van de partijen met kiezers die gemakkelijker zouden thuisblijven).