[Watje]

[size=6]De smeltkroes van God [/size]

Timoty Garton Ash 01/09/2003

Ik heb een droom dat Arthur Rosenberg, de nazi-ideoloog van de raszuiverheid, op een dag uit de hel wordt gehaald en neergezet langs de weg die over de heuvels boven de universiteit van Stanford loopt. Laat hem daar een uurtje zitten en kijken naar de joggers die voorbijkomen: de Amerikaan van Japanse afkomst, 2 meter lang en gebouwd als een Texaanse quarterback, de Amerikaan van Zuid-Amerikaanse afkomst, de Amerikaan van Iraans-Italiaanse afkomst, de Amerikaan van Scandinavisch-Chinese afkomst, de Amerikaan van Duits-Iers-Indiaanse afkomst. Vrijwel alle mogelijke variaties in huidskleur en fysionomie zijn aanwezig, vaak in mooie combinaties. Laat Herr Rosenberg dan opnieuw sterven aan een hartstilstand bij het zien van deze onomkeerbare vernietiging van de nazidromen.


Californication, om het met de Red Hot Chili Peppers te zeggen, is misschien het ultieme antwoord op het probleem van de rassenverschillen. Als mannen en vrouwen zich consequent niets zouden aantrekken van ras of etnische afkomst bij de keuze van de partner met wie ze kinderen willen, en als die kinderen en de kinderen van hun kinderen dat eveneens zouden doen, dan zouden we uiteindelijk op het punt belanden waarop niet alleen de basis van de raciale stereotypering, maar ook van de positieve discriminatie en de etnische quota zou ondermijnd worden. Op de vraag ,,etnische groep?'' zou je alleen nog kunnen antwoorden ,,mens''.

Dit experiment waarbij we simpelweg mensen worden, is momenteel het meest gevorderd in de relatief welvarende, liberaal-democratische migrantengemeenschappen van de Angelsaksische landen: Australië, Canada, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Het lijkt doodeenvoudig -- je neemt een man en een vrouw, en je mixt -- maar in feite kunnen deze jonge combo-Californiërs alleen ontstaan in complexe, delicate en veeleisende omstandigheden, en dit zowel op cultureel, sociaal, economisch als politiek vlak. Zelfs hier, in een van de meest bevoorrechte plekjes van een van de rijkste en meest door de natuur begiftigde staten van een van de meest open en vrije landen van de wereld, is het proces recent, omgeven met spanningen en omstreden.

,,Amerika is de Smeltkroes van God, de grote pot waarin alle rassen van Europa samensmelten en veranderen'' schreef de Russisch-Joodse toneelschrijver Israel Zangwill in 1908. Maar het waren wel de rassen van Europa die hij zag versmelten. Zoals mijn collega uit Oxford, Desmond King, in zijn schitterende boek Making Americans, aantoont, legde de Amerikaanse immigratiewet uit 1924 quota op die het overwicht van de blanke Europese immigranten bestendigden. Pas toen die bepaling in 1965 uiteindelijk werd herroepen, begonnen er miljoenen nieuwe Amerikanen uit Azië, Afrika en Zuid-Amerika toe te stromen. In 1960 hadden slechts zestien miljoen Amerikanen geen Europese voorouders; nu zijn dat er tachtig miljoen. Toen Richard Nixon in 1969 president werd, waren slechts zo'n negen miljoen Amerikanen in het buitenland geboren; nu zijn het er minstens dertig miljoen. Ruw geschat is één op vier inwoners van Californië momenteel buiten de VS geboren. En ze komen van overal. Als je de caissières in Safeway of Fry's Electronics bekijkt, lijken alle bevolkingsgroepen van de wereld er vertegenwoordigd en ze zeggen allemaal ,,have a nice day''.

Bovendien kwam er pas in de jaren zestig een einde aan de gangbare discriminatie van Afro-Amerikanen in veel staten en stadjes in de VS. Toen ik onlangs een concert van de fantastische jazzpianist Harold Maburn bijwoonde, bedacht ik plots dat deze briljante en bijzonder waardige muzikant tijdens zijn jeugd in Memphis, Tenessee, waarschijnlijk als een minderwaardig individu werd beschouwd. Condoleeza Rice, de eerste Afro-Amerikaanse Nationale Veiligheidsadviseur van de Verenigde Staten, herinnerde er onlangs, op een bijeenkomst van zwarte journalisten, aan hoe haar jeugdvriendinnetje, Denise McNair, omkwam bij het beruchte racistische bombardement op een kerk in Birmingham, Alabama, in 1963.

Wat je 'de grote vermenging' zou kunnen noemen, is een product van de laatste veertig jaar. Ras is nog steeds een bron van enorme spanning in de Verenigde Staten. Tot Arnold Schwarzenegger -- zelf een immigrant van de eerste generatie -- zich kandidaat stelde als gouverneur van Californië, was het belangrijkste item op televisie hier (af en toe afgewisseld met Irak), de aanklacht van een blanke vrouw tegen de zwarte basketbalheld Kobe Bryant wegens verkrachting. Volgens een opiniepeiling van CNN/Gallup, dacht 68 procent van de zwarte Amerikanen dat de aanklacht ongegrond was, tegenover slechts de helft van de blanke Amerikanen. 68 procent van de zwarte respondenten zeiden dat ze met Bryant ,,meevoelden'', tegenover slechts 40 procent van de blanke Amerikanen. Een groep blanke racisten deelde racistische pamfletten uit in de stad waar het proces plaatsvindt. De pamfletten droegen naar verluidt de titel: ,,Geen seks met zwarten.''

De grote vermenging is dus recent, omgeven met spanningen en omstreden. De Amerikaanse nationalist van rechtse signatuur, Pat Buchanan, stak onlangs Oswald Spengler (auteur van The Decline of the West) naar de kroon met zijn boek The Death of the West: How Dying Populations and Immigrant Invasions Imperil our Country and Civilization. Invasies van immigranten! Buchanan verwijst naar enkele van de statistieken die ik zojuist heb genoemd, en roept: ,,Als de Amerikanen hun beschaving en cultuur willen behouden, moeten de Amerikaanse vrouwen meer kinderen krijgen.'' Dus, Dochters van de Amerikaanse Revolutie, baar kinderen en denk aan Amerika.

In plaats daarvan zou je ook kunnen hopen dat de Californication werkt: dat grote aantallen mensen met een enorm gevarieerde raciale, etnische, religieuze en culturele achtergrond zich echt met elkaar kunnen vermengen en toch voldoende gemeenschappelijke cultuur behouden om Amerika als een vrije, democratische en zelfzekere natie te laten overleven. Daar is niemand ooit in geslaagd: niet in Amerika, niet in Australië, niet in Canada, laat staan in Europa. De Smeltkroes van Zangwill kon alleen maar zo sterk versmelten en veranderen omdat er een krachtige en aantrekkelijke Engelstalige cultuur aanwezig was, waaraan de hoofdzakelijk Europese immigranten zich aanpasten. Zoals een schrandere columnist ooit opmerkte, waren er niet alleen WASPS -- White Anglo-Saxon Protestants -- maar ook CASPS (Catholic Anglo-Saxon Protestants), JASPS (Jewish Anglo-Saxon Protestants) en BASPS (Black Anglo-Saxon Protestants). Nu niet meer. De immigranten zijn te talrijk en te verschillend, het WASP-rolmodel te omstreden.

Onlangs kwam ik het gebouw van de studentenvereniging van Stanford binnen, net toen er een islamitische gebedsbijeenkomst was afgelopen. De jonge vrouwen droegen allemaal een hoofddoek, maar als je hun gesprekken bij het verlaten van de zaal op band had opgenomen, had je ze aan hun accent, woordenschat, of toon (,,Ok guys... like... whatever) nooit van een gewone Amerikaanse studente kunnen onderscheiden. Als er één samenleving nog steeds tot deze krachttoer in staat is: een soort eenheid smeden uit zo'n grote diversiteit -- e pluribus unum, zoals op de munten staat dan is het wel Amerika.

Wie heeft, naast de Amerikanen zelf, de grootste kans op slagen? Wij, Europeanen! Kijk maar naar de demografische kaart van de wereld en je ziet dat vooral één continent nood heeft aan een massale babyboom of grootschalige immigratie om zijn verouderende bevolking in stand te houden. Europa! De immigranten zullen waarschijnlijk vooral afkomstig zijn uit moslimlanden. In theorie zouden Turken, Marokkanen, Algerijnen en Pakistanen zich gemakkelijker in Europa dan in Amerika moeten thuisvoelen, omdat Europa eerder een open, gediversifieerd continent is dan één natie. In de praktijk is het net andersom. We moeten dus leren van de Amerikanen. Wat Europa nodig heeft, is meer Californication.

Vertaling Home Office (c) Copyright De Standaard