Citaat:
Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe
Ook in Nederlands-Limburg vertonen de dialecten geen eenheid. In Venray en Mook spreken ze zelfs geen Limburgs, wel Brabants. En nabij de Duitse grens is het ook geen Limburgs meer, maar puur Rijnlands.
|
Limburgs
Naar het Limburgse taalgebied zijn door de jaren heen vaak diepgaande dialectonderzoeken gehouden. Dit heeft te maken met de ingewikkelde samenstelling ervan. Niet alleen strekt het zich uit over drie landen, het markeert ook nog eens een overgangsgebied tussen het zogenaamde Nederfrankisch (waaronder het Nederlands) en het Centraalfrankisch (waaronder enkele Duitse dialecten vallen). Het Limburgs kenmerkt zich dus door een grote mate van afstand tot het Nederlands, maar heeft daar ook duidelijke overeenkomsten mee, vooral met de zuidelijke dialecten. Ook zijn in het Limburgs uitdrukkingen en grammaticale constructies behouden gebleven die in het Nederlands al eeuwen niet meer voorkomen, zoals bijvoorbeeld de naamvallen. Voor meer over de eigenaardigheden, maatschappelijke en culturele status van deze taal, zie de
situatieschets.
Limburgs officieel als taal erkend
Op 14 februari 1997 is het Limburgs officieel door de Nederlandse regering als 'vreemde' taal erkend, onder het Europees Handvest voor Regionale en Minderheidstalen. Voor meer informatie over dit handvest, klik
hier.
Van de politieke partij "Pertie Nuuj Limburg" (PNL) is in de zomer van 2000 een initiatiefvoorstel gekomen om het gebruik van de Limburgse taal verder te stimuleren en om een 'Algemeen geschreven Limburgs' (AGL) te ontwikkelen en promoten. Dit voorstel is behandeld in de gedeputeerde staten van Nederlands Limburg. Na het laten vallen van het AGL, waarvoor nog niet voldoende politieke steun was, is het voorstel aangenomen. Dit betekent o.a. dat er een streektaalfunctionaris is aangewezen en dat een Raad voor het Limburgs zal worden opgezet. De streektaalfunctionaris is momenteel Pierre Bakkes uit Montfort.
Het Limburgs is geen dialect, maar een taal
De Limburgse taal is een zelfstandige en volwaardige, aan het Duits en Nederlands verwante taal. Het heeft een andere oorsprong dan het Nederlands en bestrijkt een vrij groot gebied. In Limburg spreken ongeveer een miljoen mensen Limburgs en het taalgebied strekt zich over drie landen uit: België, Duitsland (gemeente Zelfkant) en Nederland.
De Limburgse taal wordt door velen aangeduid als "de Limburgse dialecten". Dit is onjuist, want een dialect is een afgeleide van een zelfstandige en volwaardige taal. Het Limburgs, echter, is een onder het Europees Handvest voor streektalen of talen van minderheden erkende taal. Het doel van dit Handvest is het beschermen en het versterken van de niet-dominerende talen in Europa. Belangrijk evenwel, voor de afbakening van het begrip dialect, zijn de criteria die het "European Bureau for Lesser Used Languages" (onderdeel van de Europese Unie en verbonden aan de Raad van Europa, met een eigen positie binnen de UNESCO) hiervoor hanteert: "dialecten richten zich wat betreft de woordenschat, de zinsbouw en de spelling naar de standaardtaal." Geen van deze drie criteria is op de Limburgse taal van toepassing. Bovendien heeft het Limburgs, zoals hierboven vermeld, een formele status als taal. Hieruit kan men concluderen, dat het Limburgs geen dialect is, laat staan een dialect van het Nederlands, zoals sommige landgenoten plegen te denken, maar één taal.
Wat hier abusievelijk met "Limburgse dialecten" wordt aangeduid, zijn in werkelijkheid varianten en tongvallen van de Limburgse taal (elke taal kent deze verschijnselen):
- Een variant is een deel van een bepaalde taal, dat zich door een bijzonder kenmerk, anders dan op grond van klanksynoniemen, van een ander deel van die taal onderscheidt. Dit begrip heeft betrekking op de woordvorm (bepaald door de consonanten). Ten oosten van de Panninger Linie wordt bijvoorbeeld de s~ in zekere gevallen als een sj~ uitgesproken (sjtraot, sjmiete), en ten zuiden als een scherpe s~ (straot, smiete).
- Een tongval is een lokale uitspraak van hetzelfde woord binnen een bepaalde taal op grond van klanksynoniemen. Dit begrip heeft betrekking op de woordklank (bepaald door de vocalen). Het Limburgse woord voor groot kent bijvoorbeeld karakteristieke streekgebonden klanken: groet, groeët, grwat, enzovoort.