Oorspronkelijk geplaatst door Judokus
‘Geplet tussen laïcisme en multiculturalisme’
Intelligentsia tegenover christendom.
ANTWERPEN (RKnieuws.net) - Zijn de media nu islamofiel of islamofoob? En hoe kijkt onze intellectuele elite aan tegen het christendom en de islam? Dat vraagt Miel Swillens zich in Tertio af naar aanleiding van de recente islam-bijlage van De Standaard en het bijbehorende gratis Koran-exemplaar.
Ecraséz l’infâme! Verpletter die schandelijke kerk!’’ Dat was het advies van de Franse filosoof Voltaire. Hij stierf vooraleer de Fransen tijdens de Revolutie zijn raad ter harte konden nemen. De Franse Revolutie schakelde de kerk niet alleen politiek uit, maar ondernam ook een poging om de samenleving te ontkerstenen. Het christendom werd op de vuilnisbelt van de geschiedenis gegooid.
Sindsdien leeft de Europese intelligentsia in vijandschap met de kerk en het christendom. Materialisme en marxisme maakten van de meeste intellectuelen aanhangers van het atheïsme. Het christendom is voor de Europese intelligentsia een relict uit een obscurantistisch verleden. Wat er nog van overblijft, zal geleidelijk atrofiëren en uiteindelijk helemaal verdwijnen door de corrosieve kracht van een materialistische wetenschapsbeoefening.
Een gelovige intellectueel wordt als een ‘contradictio in terminis’ beschouwd. Het gelovig zijn diskwalificeert de intellectueel. De ouderen onder ons hebben op het college nog gehoord over katholieke intellectuelen als François Mauriac of Graham Greene, auteur van The Power and the Glory. Maar ook toen al waren dat buitenbeentjes, atypisch voor de intellectuele klasse waartoe zij behoorden. Nu denken wij bij ‘katholieke intellectueel’ alleen nog aan gewezen kardinaal Ratzinger, de huidige paus. De Europese intelligentsia beschouwt geloof immers als onverenigbaar met het leven van de geest zoals zij dat opvat.
●
Dat het niet zo hoeft te zijn, bewijzen de Verenigde Staten (VS). Daar wordt godsdienst niet gezien als een bedreiging voor de vrijheid, en ook niet als de tegenstander van rede en wetenschap. In zijn De la démocratie en Amérique (1835) merkte Alexis de Tocqueville, de gereputeerde Franse politieke denker, al op dat in de VS vrijheid en godsdienst intiem met elkaar verbonden zijn en niet in conflict zoals in Europa.
Om historische redenen hebben de VS nooit het virulente antiklerikalisme en atheïsme gekend dat zo typisch is voor Europa. De veelvuldige referenties naar God in dat land slaan de Europese intellectuelen dan ook met verstomming en doen hen besluiten dat die gekke Amerikanen blijkbaar wat achterlijk zijn. De complexloze gelovigheid van heel wat Amerikanen – denken we maar aan Jimmy Carter of Bill Clinton – is voor een Europese intellectueel volkomen onbegrijpelijk.
●
De marginalisering van het christendom in Europa betekende evenwel niet dat daarmee ook de behoefte aan godsdienst of kerk verdween. De Franse Revolutie markeert trouwens het moment in de geschiedenis waarop het politieke radicalisme de godsdienst als heilsleer is gaan vervangen. Robespierre stelde de cultus van de rede in en nieuwe feestdagen en rituelen creëerden een civiele religie. Het paradijs was geen belofte meer voor het hiernamaals, maar zou ons al hier op aarde ten deel vallen. De mens zelf zou een nieuwe mensheid scheppen, al moest men daarvoor duizenden ‘verraders’ naar de guillotine voeren en een genocidaire slachtpartij aanrichten in de Vendée. Met de Franse Revolutie werd het politieke radicalisme het opium van de intellectuelen.
Later hebben fascisme en communisme met geweld hun totalitaire civiele religies opgelegd aan de onderworpen volkeren. Het was niet langer ‘Geef aan Caesar wat aan Caesar toekomt en aan God wat aan God toekomt’. Nee, Caesar was God geworden. Denken we maar aan Hitler of Stalin. Gelukkig werden die totalitaire religies uit Europa verdreven – het fascisme ten koste van een wereldoorlog, het communisme dankzij grotendeels geweldloze revoluties en westerse vastberadenheid.
●
Het is evenwel verontrustend dat Europa nu zelf is begonnen met het cultiveren van een eigen civiele religie. Nu het christendom niet meer de waarden en morele voorschriften aanbrengt, wil de staat blijkbaar die taak overnemen. Dat is de betekenis van de officieel gepromote politieke correctheid die ons dicteert wat we moeten denken over een hele reeks onderwerpen, van de multiculturele samenleving tot homoseksualiteit.
Een markant voorbeeld daarvan was de zaak Rocco Buttiglione. Deze Italiaanse politicus werd als Europees commissaris voor Justitie gewraakt wegens zijn katholiek-conservatieve opvattingen, voornamelijk over homoseksualiteit. Buttigliones verzekeringen dat die opvattingen geen enkele rol zouden spelen bij de uitoefening van zijn ambt, werden weggehoond. De burger wordt niet alleen verondersteld de nieuwe civiele religie openbaar te belijden, maar ook innerlijk te aanvaarden.
●
De overgrote meerderheid van de Europese intellectuelen is dus van oordeel dat christendom en kerk gedoemd zijn te verdwijnen. De wereld gaat maar vooruit in een enkele richting. Geloof en religie hebben hun houdbaarheidsdatum in de geschiedenis overschreden. En dat is maar goed ook, want godsdienst is altijd al een bron van ellende geweest voor de mensheid – zoals de Britse wetenschapper Richard Dawkins betoogde in zijn ophefmakende boek The God Delusion.
Maar dan maakte de geschiedenis plots een onverwachte bocht. De terugkeer van de assertieve gelovige in Europa in de gedaante van de moslim stelt de intelligentsia voor een probleem waar ze geen blijf mee weet. De intellectuele elite weet niet te kiezen tussen haar oude laïcisme en het nieuwe multiculturalisme. Ze onderschrijft beide en negeert hun onderlinge onverzoenbaarheid.
Het laïcisme is de politieke vertaling van de militante vrijzinnigheid die atheïsme en materialisme met vooruitgangsdenken combineert. Het multiculturalisme – waarvan het cultuurrelativisme de kern vormt – vertrekt van een heel ander uitgangspunt. Het cultuurrelativisme, dat is ontstaan uit westers schuldgevoel en een op hol geslagen gelijkheidsobsessie, erkent helemaal geen progressie in de geschiedenis. Alle culturen zijn gelijkwaardig. Het westerse vooruitgangsmodel is maar een culturele variant naast andere evenwaardige varianten, bijvoorbeeld de moslimcultuur. Voltaire wint het niet van Mohammed, The Origin of Species niet van de Koran. Geloof en religie zijn niet op hun retour. Integendeel, de meeste culturen zijn religieuze culturen en springlevend bovendien – zoals de islam aantoont.
●
De intelligentsia verkeert bijgevolg in verwarring en zendt tegenstrijdige signalen uit. Het hoofddoekendebat is daarvan een goed voorbeeld. Laïcisme en multiculturalisme botsen hier frontaal met elkaar. Er wordt geschipperd tussen een totaal verbod (in overheidsdiensten), een minimaal verbod (geen hoofddoek aan het loket) en het algeheel toestaan. Feministen wringen zich in allerlei bochten en betogen dat de hoofddoek – en diverse verhullende kledij – geen teken is van onderdrukking, maar van emancipatie van de vrouw. De controverse over de Deense cartoons heeft ondertussen aangetoond dat de intelligentsia almaar vaker bereid is multiculturele argumenten te laten primeren op het laïcisme – zelfs als dat een inperking van de vrije meningsuiting inhoudt.
De intellectuele elite vertoont blijkbaar een opvallend gebrek aan ruggengraat wanneer ze wordt geconfronteerd met een zelfverzekerde – en potentieel gevaarlijke – tegenstander. Ze is zelfs bereid tot concessies aan de islam, die ze verontwaardigd van de hand zou wijzen indien het om het christendom zou gaan.
●
De vraag of de islam uit intellectueel oogpunt wel in Europa thuishoort, mag niet worden gesteld – zelfs niet impliciet, zoals de paus na zijn toespraak in Regenburg mocht ervaren. Zo ongehoord is die vraag nochtans niet. Al in De la démocratie en Amérique merkte Tocqueville op dat de Koran in tegenstelling tot de evangelies niet alleen over de relatie tussen God en de mensen gaat, maar ook over rechtspraak en politiek. Vandaar dat volgens Tocqueville de islam maar moeilijk kan overleven in een tijd van verlichting en democratie, terwijl dat voor het christendom geen probleem vormt.
In zijn toespraak aan de universiteit van Regensburg heeft Benedictus XVI terecht gewezen op de innige verwevenheid van het christelijke en het Europese denken en hoe beide zijn geworteld in de rede, de Griekse logos. Dat geldt uiteraard niet voor de islam, die zichzelf als de jongste en definitieve openbaring van God ziet, en staat of valt met de letterlijke interpretatie van de Koran.
De Europese elite heeft daar evenwel geen oren naar. Ze weigerde zelfs een verwijzing naar de joods-christelijke wortels van ons continent op te nemen in de Europese grondwet. Net nu Europa in volle identiteitscrisis verkeert en nood heeft aan bezinning over haar historische grondslagen, pleegt onze intelligentsia vluchtmisdrijf. Het Europa dat deze elite voor ogen staat, is niet alleen een Europa zonder geografische grenzen, maar ook een Europa zonder verleden, zonder traditie.
Is bouwen aan een dergelijk Europa niet bouwen aan een nieuwe toren van Babel? Wellicht is het ook dat wat de paus in Regensburg duidelijk wilde maken.
Bron:Tertio
|