Laten we nu even de stelling dat de Kerken met de waarheid geknoeid hebben voor wáár aannemen. Concluderen we daaruit dat die Kerken uit machtswellust gehandeld hebben, en dat zij Christus' boodschap misbruik(t)en om hun gelovigen onder de knoet te kunnen houden. Geef ik zo het discours van sommigen hier goed weer?
Laten we nu eens de alternatieven bekijken. We beginnen met de gnostici. Aangezien gnostici een uitverkoren-zijn postuleren om Gods boodschap te kunnen begrijpen - de Γνωσις - wordt er al vanaf het allereerste geloofsfundament een onderscheid gemaakt tussen uitverkorenen en niet-uitverkorenen. Misschien maken de (meeste) gnostici dit onderscheid in eer en geweten, zonder daarom de niet-uitverkorenen te willen viseren. Maar ongewild zetten ze de deur wagenwijd open voor allerlei misbruikers die op hoogst subjectieve basis uitverkorenen van niet-uitverkorenen gaan onderscheiden.
Misbruik dat in de Kerkelijke leer alleszins al afdoend onmogelijk wordt gemaakt: de gelovige wordt er immers opgeroepen om aan alle mensen van zijn geloof te getuigen. Tegelijkertijd wordt het hem ten strengste verboden om zijn geloof op te dringen: "getuigen" mag geen "overtuigen" worden.
Een tweede alternatief, dat heden ten dage opnieuw heel populair is geworden in de nasleep van De Da Vinci Code, betreft de huwelijkse staat van Jezus. Kort weergegeven houdt het in dat Hij Maria Magdalena huwde, en na een gefingeerde kruisdood met haar wegvluchtte uit Palestina. Hij zou vervolgens met Zijn vrouw in Gallië (Frankrijk) belanden, daar een gezin stichten, zodat er tot op vandaag afstammelingen van Hem in leven zouden zijn.
Ik begrijp niet hoe het wantrouwen vanwege sommigen hier in dergelijke theorietjes - die niet van gisteren dateren, maar van eergisteren - niet groter is dan hun wantrouwen in de Kerken. In laatstgenoemden gaat het leergezag van Jezus tenminste niet over van vader op zoon. Zelfs de paus in Rome wordt verkozen uit een gemeenschap van kinderloze ongehuwden.
Ik moet er niet aan denken hoe deze wereld er zou uitgezien hebben, mochten de gnostici indertijd het pleit gewonnen hebben, of diegenen die zich opwierpen als Christus' nakomelingen (zoals bvb. de Merovingers indertijd)... Wellicht zou ik desgevallend veel méér geloof gehecht hebben aan de stelling dat religie de oorzaak is van alle kwaad in deze wereld.
Quod non! Hoe zwaar de fouten vanwege de Kerken ook mogen wegen op onze geschiedenis, ze zouden in het niet verdwijnen naast de ellende die een notie van uitverkorenheid (op totaal onduidelijke, subjectieve basis) de mensheid zou bezorgd hebben. Over Jezus' wouldbe-afstammelingen zullen we liever maar helemaal zwijgen...
De Kerken hebben tenminste dié verdienste dat gelovigen zelf, op basis van het geloofsfundament, in het verleden begane fouten en misdaden kunnen duiden als duidelijk misdadig en/of fout. In een leer die uitgaat van uitverkorenheid, of van afstamming, zie ik dat zo snel nog niet gebeuren.
Als we in ogenschouw nemen hoe lastig het is om een geloofsleer te ontwerpen die misbruik bij voorbaat uitsluit - nemen we maar het voorbeeld van de islam even - dan ben ik van mening dat de Kerken het, al bij al, er nog niet zo slecht hebben afgebracht, en dat bijgevolg Jezus' boodschap moeilijker in betere handen had kunnen liggen om zo gaaf mogelijk tot in onze tijden (en lang daarna) te kunnen weerklinken.
Zo leeft bvb. ook bij mijzelf de overtuiging dat de Kerken indertijd antisemitisme een voedingsbodem hebben verstrekt, of alleszins dat zij er te weinig aan deden om antisemitische tendenzen de wind uit de zeilen te nemen. Indirect hebben de Kerken zeker enige schuld aan de holocaust - al betrof die schuld vnl. de Duitse Kerken, want in vele buurlanden lieten bisschoppen wel degelijk ondubbelzinnig protest horen tegen de behandeling van de joden.
Toch heeft o.a. de katholieke Kerk definitief afstand genomen van het (al dan niet) latente antisemitisme, te wijten aan de status van joden als "godsmoordenaars". Voormalig paus Johannes-Paulus II heeft niet alleen de excuses vanwege de ganse Kerk aangeboden aan de joden... hij heeft zelfs vergiffenis gevraagd voor het Kerkelijke aandeel in de holocaust en in de eeuwenlange vlagen van antisemitisme die Europa geregeld teisterden, mede door toedoen (of tenminste t.g.v. passiviteit) van de Kerk.
Kortom: ik vraag me af of een Kerk die stoelt op de notie "uitverkorenheid", of op een bloedband met Christus, even "zelfreinigend" zou zijn. Ik betwijfel het ten zeerste...
Tenslotte wil ik deze bijdrage besluiten met mijn visie op de topzware hiërarchie, vooral binnen de katholieke Kerk. Velen bekritiseren dit als zijnde vrijheidsbeperkend voor de gelovigen, stellende dat je alleen katholiek bent als je Rome voor de volle 100% volgt. Toch biedt zo'n systeem ook zo zijn voordelen.
Ten eerste vertegenwoordigt de katholieke Kerk meer dan een miljard gelovigen, zowat 15% van 's werelds bevolking. Groepen van dergelijke omvang zijn écht beter af met een doorgedreven leidinggeving. Vergelijken we dit maar eens met de islam - ongeveer evenveel gelovigen - waar zo'n hiërarchie totaal ontbreekt, en waar elke imam zo'n beetje zijn eigen invulling kan vertolken. Als de islam vandaag voor zoveel problemen zorgt, dan is dat niet in de laatste plaats te wijten aan de verwarring die onder vele moslims heerst t.g.v. het gebrek aan sterke, kundige leiding; toestand waarvan vooral extremisten en fanatici schoon garen trachten te spinnen.
Ten tweede: een sterke (en soms zelfs strenge) leiding draagt mee bij tot het vrijwaren van de geloofsleer voor vervorming, veeleer dan dat hij vervorming in de hand werkt. En wel omdat de leidinggevers een dwarsdoorsnede vormen van de geloofsgemeenschap zelf. Ook bij de katholieke Kerk: in het Vaticaan zijn de verschillende stromingen, gaande van conservatief tot progressief, goed vertegenwoordigd. En het is niet omdat de paus uit deze of gene stroming komt, dat de andere niks meer in de pap te brokken hebben. Nooit in 20 eeuwen geschiedenis is één stroming erin geslaagd om het hele laken naar zich toe te trekken en de geloofsleer inhoudelijk fundamenteel te wijzigen. Precies dat stelde Johannes-Paulus II in staat om vergeving te vragen aan de joden.
Wie een perfecter systeem kan uitdokteren om een bij uitstek pacifistische geloofsleer als de christelijke te verkondigen en voor vervalsing of vervorming te vrijwaren zou ongetwijfeld de mensheid een grote dienst bewijzen. In hoeverre zo'n systeem nog perfecter kan? Ik zou het niet weten. Ook de Kerk blijft een menselijk systeem, en mensen kunnen per definitie falen. Het dogma van 's paus onfeilbaarheid door daarvan niets af.
|