Vlaams Blok arbeiderspartij bij uitstek
BRUSSEL -- Het Vlaams Blok is de partij van de kleine man. Zowel de kandidaten als het electoraat komen uit de laagste sociale klassen. Daardoor is de formatie sociologisch niet de erfgenaam van het vooroorlogse, anti-democratische Vlaams-nationalisme.
Socialisten krijgen er nog steeds klamme handen van, maar het Vlaams Blok doorbrak tijdens de jaren negentig het monopolie van de socialistische partij bij de arbeiders. In zijn licentieverhandeling sloeg Jeroen Adam (Universiteit Gent) aan het tellen. Bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen was haast een kwart (23,1 procent) van de Vlaams Blok-kandidaten in West-Vlaanderen een ongeschoolde arbeider. De SP.A raakt niet verder dan 17,4 procent.
Ook huismoeders zijn met een kandidaat op acht bij de extreem-rechtse kandidaten oververtegenwoordigd. Bij Agalev, de partij met tweede hoogste penetratie, was dat slechts 5,6 procent.
Het resultaat is des te opvallender omdat het Vlaams Blok het minst aantal vrouwen de verkiezingen instuurde. Met twee procent telt het Vlaams Blok ook het grootste aantal werklozen onder zijn kandidaten.
,,Geen enkele partij rekruteert zo eenzijdig uit welbepaalde sociale groepen,'' schrijft Adam. En de relatie is wederkerig.
Verkiezingsonderzoek van Mark Swyngedouw en Jaak Billiet toonde eerder aan dat het Blok het laagst geschoolde electoraat aanboort. Kiezers met enkel een diploma van lager onderwijs maken een kans van 21 procent voor het Blok te kiezen.
,,Alvast niet de gemiddelde Canvaskijker die iedere dag zijn kwaliteitskrant doorploegt vormt de core-business van het Vlaams Bloksucces,'' meent Adam.
De historicus vindt het daarom niet terecht dat het Vlaams Blok als de erfgenaam van het ,,vooroorlogse Vlaams-nationalisme'' wordt bestempeld. Ideologisch zijn er parallellen. Het Vlaams Blok ontstond vanuit een verzameling extreem-rechtse randgroeperingen die schatplichtig waren aan dat vooroorlogse nationalisme. Ook de retoriek rond vreemdelingen en anti-parlementarisme is opmerkelijk gelijklopend.
Sociologisch gaat het evenwel om een echte breuk. In tegenstelling tot het Vlaams Blok kon het Vlaamsch Nationalistisch Verbond (VNV) als volkspartij alle lagen van de bevolking aanspreken. Hoewel de partij graag het tegenovergestelde beweert, heeft het Blok niets met een volkspartij te maken. Daarvoor ontbreken een aantal bevolkingscategorieën sterk in zijn electoraat. In die zin was de Volksunie sociologisch gezien wel het verlengstuk van dat vooroorlogse Vlaams-nationalisme. Tot bij haar overlijden in 2001 haalde de partij stemmen bij een erg divers publiek.
Adam benadrukt dat het VNV toen, in tegenstelling tot het Vlaams Blok nu, electoraal nooit heeft kunnen profiteren van de economische crisis. Het Vlaams-nationalistische gedachtegoed lag aan de basis van het VNV-succes. In die zin is Rex, de partij van Léon Degrelle, wel de vooroorlogse pendant van het Vlaams Blok. Degrelle voedde zich met de frustraties als gevolg van de politieke en economische crisis in de jaren dertig.
Daarom kan de N-VA tegenwoordig die Vlaams-nationalistische nalatenschap claimen. Ze is de enige partij waarop kiezers vooral uit Vlaams-nationalistische motieven stemmen. Het succes van het Blok is te danken aan een combinatie van factoren die in de eerste plaats grootstedelijke laaggeschoolden van de socialisten naar het Vlaams Blok heeft doen overstappen.
Jeroen Adam, Een socio-professionele analyse van het Vlaams-nationalisme in West-Vlaanderen, 1938-1970-2000, UG, Vakgroep Nieuwste Geschiedenis, 2002 (promotor Bruno De Wever)
|