[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door Pelgrim

er is nog geen enkele mythe gevallen, schaveiger. Uw eerste 'gevallen mythe' werd al ontkracht en daar heb je geen tegenargumenten op kunnen geven, en de tweede 'gevallen mythe', die van marcske reynebau, weegt helemaal niet op tegen het feit dat Nederlands pas in de helft van de vorige eeuw een normale status kreeg in bestuur en onderwijs. Gebuisd op beide examens.

Inderdaad, schaveiger heeft hier niets ontkracht daar, en dat is wel heel duidelijk geworden, er door hem niets bewezen werd. Wel beweert hij bijvoorbeeld dat de eentaligheid van het Belgische leger geen beletsel of hindernis vormde, daar de Vlaamse soldaten in hun opleiding de Franse bevelen aangeleerd kregen. Volgens schaveiger waren er dus geen problemen en is de hele heisa nadien door "flaminganten" uitgevonden.

Afgelopen week had ik niet echt de tijd een aantal referentiewerken erop na te slaan; dit was deze zaterdag evenwel wel mogelijk. De historische feiten zullen we nu eens hard in schaveigers gezicht slaan.

In oktober 1830 werd de eentaligheid van het leger officieel ingevoerd. Voortaan is het Frans de enige bevel- en administratietaal van het jonge Belgische leger. Niet zo verwonderlijk trouwens daar het grootste deel van de officieren en de legerstaf... Fransen zijn. Na drie jaar rekrutering wordt in 1833 duidelijk dat er een gigantisch taalprobleem is, want de Vlaamse soldaten verstaan geen Frans en er rijzen voortdurend communicatieproblemen tussen de Franstalige (onder)officieren en de compagnies waar hoofdzakelijk Vlaamse soldaten deel van uitmaken. Er heerst misnoegdheid en er wordt volop geprotesteerd, vooral omdat de Vlaamse soldaten met de regelmaat van de klok worden gestraft omdat ze de Franse bevelen niet begrijpen. Dit noopt de toenmalige minister Evain en tevens hoogste in rang in het leger ertoe een brief te schrijven naar alle officieren waarin hij vraagt die straffen achterwege te laten en toch enig begrip te tonen voor het gebrek aan Franse kennis bij soldaten en sommige onderofficieren. Veel helpt het niet, en van oudsher gaan de pesterijen en straffen tegen Fransonkundige Vlaamse soldaten verder.

Uiteindelijk leidt dit alles ertoe dat het taalprobleem in het leger in 1837 op de agenda van het parlement komt te staan. Na veel tumult komt er een wet die bepaalt dat officieren voortaan "les éléments de la langue flamande" zouden moeten kennen. In de praktijk blijft deze wet dode letter, en in 1847 is het zelfs zo dat officieren de keuzemogelijkheid krijgen om geen "flamand" te leren maar wel Engels of Duits.

De gevolgen zijn merkbaar. In 1857 is het taalprobleem weer aan de orde. De Vlaamse Grievencommissie (waar o.m. Conscience en Snellaert deel van uitmaken) schrijft scherpe kritiek over het taalbeleid van het Belgisch leger en richt haar pijlen volop op de hoogste legerleiding. Charles Rogier, toenmalig eerste minister, reageert als een bezetene en vat dit als een regelrechte belediging op. Vanuit de liberale partij wordt er een ware heksenjacht tegen de Grievencommissie georchestreerd, waarbij men zelfs zover gaat de leden ervan als "landverraders" te bestempelen omdat ze de bestaande taalordening in het leger in vraag stellen.

Als in 1867 de Vlamingen vragen om een basisonderwijs voor de Vlaamse soldaten aan te bieden in de Nederlandse taal, wordt dit onmiddellijk gekelderd door de legerleiding en wordt deze, nochtans heel legitieme vraag, als een "audacieuse initiative" beschouwd. Ondertussen duikt ook het probleem op van de militaire artsen die bijna allemaal Franstalig zijn en de Vlaamse soldaten niet begrijpen. Zij weigeren Nederlands te spreken of nog maar te begrijpen.

In 1868 komt een aantal Vlaamse officieren tegen dit alles in opstand en brengen de taalproblematiek in het openbaar. Dit zorgt voor heel wat deining. Een van die officieren schrijft een ophefmakend artikel (in 1875) waar hij de vloer aanveegt met de taalregeling in het leger.

Ondanks de verordening van generaal Evain blijft men in de militaire school van Brussel het Nederlands verwaarlozen. Het taalexamen Nederlands, Duits of Engels (naar keuze) is belachelijk: een officier moet slechts een openboekexamen afleggen waarbij men hem over een respectievelijk Nederlandse, Engelse of Duitse tekst een aantal vragen stelt... in het Frans en hij die ook in het Frans mag beantwoorden.

Pesterijen en straffen zijn aan de orde van de dag voor de eentalige Vlamingen. Sommige officieren gaan zelfs zo ver dat ze verlofaanvragen alleen maar aanvaarden als de desbetreffende soldaat die in het Frans komt vragen. Veel soldaten kennen echter geen woord Frans... Het gevolg laat zich wel raden.

Met WO I barst deze door de jaren steeds weer krachtiger wordende taalbom. In de beginjaren van WO I sneuvelen Vlaamse soldaten omdat ze de eentalige opschriften op de gevaarlijkste plaatsen van de loopgraven niet begrijpen. Dit wordt meermaals aangeklaagd, maar allemaal tevergeefs. Alfons van de Perre schrijft meerdere memoranda naar de ministers en zelfs naar Albert I waarin hij schrijnende toestanden uiteenzet: Vlaamse soldaten worden afgeranseld omdat ze onder elkaar nederlands praten, ze worden publiekelijk vernederd en er wordt door de officieren van dienst heel minachtig over gedaan. In een van die rapporten geeft hij talrijke voorbeelden. Ook vermeldt hij - en nu citeer ik uit het referentiewerk, heel speciaal voor schaveiger - "dat Vlaamse soldaten de dood werden ingejaagd omdat zij het bevel niet juist verstaan hadden..." en "dat allen Franssprekende soldaten voordelige en minder gevaarlijke postjes achter de frontlinie kregen" (einde citaat). Hij schrijft nogmaals hetzelfde in een brief aan minister Cartoen de Wiart dat hij dit zelf eerst niet geloofde, maar dat hij navraag deed en dat het hem van alle kanten werd bevestigd.