[lombas]

In de agrarische samenleving met haar vast politiek stramien - of op zijn minst het verlangen naar de vastheid ervan - speelt de "homo sapientiae perpetuae" (mens van de eeuwigdurende wijsheid) de hoofdrol. De held van de Klassieken, de keizer in het Vroege Christendom; in de lijn van de Godsvrede was de hunkering naar de kennis van eeuwige en hooggeplaatste wijsheid, en de daarmee gepaard gaande stabiliteit op politiek vlak, groot. Dit is werkelijk het tijdperk van de "homo politicus".

Met de opkomst van de industrialisering verdwijnt die wens. De ruiten van de illusie van een eeuwigdurende stabiliteit worden ingegooid door Machiavelli en de Beeldenstorm. Vernieuwing wordt de norm, en liefst in een vast kader. Niet voor niets rijst de democratische gedachte - oorlog in een lieftallig en wettelijk kader - opnieuw op uit het graf dat voor haar door de Romein en de Parth gegraven was. Verscheidene stemmen roepen om de institutionalisering van de "homo economicus". Deze is in de grond niets anders dan de "homo renovatus" (vernieuwende mens, maar misschien is "herscheppend" een betere weergave). Is er nog nood aan eeuwige wijsheid? Zeker, bevindt de elite, maar dan diep weggedrongen in de bibliotheken van de zichzelf populariserende universiteiten.

We staan momenteel op de rand van de industrialisering. Sedert enige tijd geraakt de idee van het postindustriële bij ons ingeburgerd. Nu, wat is de weerslag daarvan op het gebied van "de mens"? Kan de "homo renovatus" zichzelf handhaven in het tijdperk van digitalisering? Verder, kan de democratie zich handhaven? Het lijkt me dat de grote verhalen de wereld uitgaan. Het etatisme verbleekt tot een niet-te-ontsluiten pap, het anarchisme blijft - quelle nouvelle? - marginaal. Edoch wijzen alle richtingen in een nederlaag voor de staat als geheel. De staat boeit niet meer, de politiek - paradoxaal genoeg invasiever en algeheler dan ooit - wordt teruggedrongen tot een Camusiaans absurdistisch televisieverschijnsel. Jean-Jacques De Gucht zal een plaats krijgen in de Story, maar niet in de History.

Houdt de "homo renovatus" stand? Ik denk het wel; maar niet in de frontlinie. Waar speelt de huidige postindustriële revolutie zich af? Nauwelijks in België - eerder in enkele vooruitstrevende Aziatische staten, in bepaalde delen van Noord-Amerika en een luttele Europese metropolen. Interessant verschijnsel: de avant-garde in de steden. De "homo renovatus" wordt naar de burgerlijke buitenwijken verdreven. Net als de nog steeds bestaande "homo sapientiae perpetuae" verbannen naar een zichzelf radicaal marginaliserende uithoek van de samenleving.

In de quasi-stadstaten zal de "homo renovatus perpetuus" (eeuwigdurend herscheppende mens) opstaan en alle macht naar zich toe trekken. Zijn voornaamste eigenschap is niet het opslaan van kennis, maar zijn mogelijk om kennis te verwijderen en nieuwe op te nemen, en dat zo vlot gecoördineerd mogelijk. Hoewel dit het intrinsieke niet uit de weg gaat - hij wordt eveneens aangespoord zelf actief deel te nemen aan het vinden van nieuwe processen en niet enkel te herkauwen wat anderen nieuw voor hem gevonden hebben (cf. de Google-mentaliteit) - zal de mens zo een Moderne Koe van de Kennis worden, die leeft in een samenleving waar politieke, noch socio-culturele of economische zaken werkelijk van belang zijn. Het Leven an sich wordt beheerst door de Kennis(-zoals-zich-die-op-de-dag-zelf-aanbiedt). Het model van de mens is niet "het boek" (metafoor voor de "homo sapientiae perpetuae"), "de krant" (confer de "homo renovatus"), maar RSS en dergelijke.

Na de Verlichting, de Knipperlichting?